EU, creëer een alternatief voor Facebook
Jan A.G.M. van Dijk is emeritus-hoogleraar aan de Universiteit Twente.
Facebook ligt onder vuur. Zijn baas Zuckerberg is op het matje geroepen door het Amerikaanse Congres. Binnenkort gebeurt hetzelfde in Europa. Er zijn oproepen om Facebook te verlaten. Helaas heeft deze symbolische reactie geen kans. Facebook is te groot geworden. Zijn gebruikers kunnen niet meer ontsnappen zonder al hun 'vrienden' kwijt te raken. Facebook kan en zal gereguleerd worden.
Een betere optie is om een alternatief sociaal netwerk te creëren dat waarlijk publiek is, beter ingevuld kan worden door de gebruikers en waar onze persoonlijke gegevens veiliger zijn. Dat kan alleen op een grote schaal. Vandaar dat de EU gevraagd wordt dit te initiëren.
Het verdienmodel van de grote internetplatformen heeft steeds meer maatschappelijke nadelen. Voor gratis gebruik moeten we onze persoonlijke gegevens inleveren om gerichte advertenties te consumeren. Facebook, Google en andere sociale en informatiemedia zullen dit lucratieve verdienmodel nooit verlaten. Daarom zullen onze gegevens daar ook na strenge regulering niet veilig zijn. Dit verdienmodel is een perverse exploitatie van de sociale behoeften van Facebook-gebruikers en informatiebehoeften van Google-gebruikers.
In korte tijd hebben sociale netwerken een openbare nutsfunctie gekregen zoals de telefoon en de krant. Zo moeten ze ook georganiseerd worden. Het probleem is dat Facebook en co. opgekomen zijn in het tijdperk van deregulering en afbraak van publieke monopolies. Het is laat, maar nog niet te laat om een nutsnetwerk te creëren gebaseerd op een relatief klein abonnement en ook advertenties, maar dan niet gepersonaliseerd.
Mensen die alternatieven suggereren over dit verdienmodel blijven maar denken aan Facebook. Sommigen stellen voor dat Facebook gebruikers betaalt voor de exploitatie van hun gegevens. Anderen zijn bang dat Facebook met een abonneeservice minder aantrekkelijk wordt. Dat zal niet gebeuren. Facebook, Instagram en WhatsApp zullen dominant blijven. Kleine, privacy- en gebruikersvriendelijke sociale media zoals ELO, Mastodon en Signal hebben geen schijn van kans.
In korte tijd hebben sociale netwerken een openbare nutsfunctie gekregen zoals de telefoon en de krant. Zo moeten ze ook georganiseerd worden
De EU heeft wel de kans om op grote schaal met een paar miljard een alternatief aan te besteden. Het is zelfs een gat in de markt. Want het is ondenkbaar dat er nog een Europees commercieel platform kan groeien tussen de grote monopolies van Amerika en China. In plaats hiervan kan zo'n publiek Europees platform een voorbeeld zijn voor de wereld, net als de nieuwe privacywet. Het moet een publiek en privaat netwerk zijn en zeker geen overheidsnetwerk. De Duitse overheid heeft bijvoorbeeld de neiging om sociale media te filteren.
Wat zijn de belangrijkste kenmerken van dit openbaar sociaal netwerk? Ten eerste kan het veel privacy- en gebruikersvriendelijker zijn. Het kan makkelijker de nieuwe privacywet naleven, terwijl Facebook er veel problemen mee zal hebben. Gebruikers krijgen meer kansen om hun netwerk in te delen. Facebook en andere bepalen het ontwerp zelf, zoals de invulling van onze tijdlijn. De algoritmen die gebruikt worden voor de invulling en voor het filteren kunnen openbaar gemaakt worden. Voor Facebook zijn die een bedrijfsgeheim dat ze nooit zullen weggeven. Bovendien kan het gebruikers in staat stellen om hun contacten en gegevens van het ene naar het andere netwerk te verhuizen, net zoals we ons telefoonnummer naar een andere provider meenemen.
Wat kost zo'n netwerk ons? Ik denk pakweg 5 euro per maand, in armere landen nog minder. Ik denk dat steeds meer mensen voor zo'n waarlijk publieke dienst willen kiezen.