KNMI gaat vaker voor gevoelstemperatuur waarschuwen: hoe ook luchtvochtigheid bepaalt hoe warm je het krijgt
Het KNMI, zeg maar het Nederlandse KMI, zal vanaf dit jaar vaker de gevoelstemperatuur communiceren naast de "gewone" temperatuur. Vooral wanneer het warm is, kan een hoge gevoelstemperatuur onverwachte gezondheidsrisico's met zich meebrengen.
Maarten van Aalst, de hoofddirecteur van het KNMI, geeft bij de Nederlandse openbare omroep NOS het voorbeeld van de marathon in Leiden vorig jaar. Toen raakten zo veel lopers in de problemen door de hitte dat de wedstrijd afgelast moest worden. Als je toen naar de thermometer keek, leek het helemaal niet zo warm.
"Toen was het 25 graden en je zou denken dat je dat wel aankan, maar de luchtvochtigheid was ook hoog", zegt Van Aalst. "Die combinatie leidde tot een hoge belasting van de hulpposten, waardoor het evenement halverwege de middag werd gestaakt. Aandacht voor de hittekracht, ook in de voorbereiding en communicatie, kan in zo'n geval helpen."
De zogenoemde hittekrachtindex is een kleurencode waarmee het KNMI de mensen waarschuwt voor hoge temperaturen. De gevoelstemperatuur zal daar vanaf nu ook een rol in spelen.
Voor iedereen anders
Maar wat is dat nu eigenlijk, die gevoelstemperatuur? "Het concept temperatuur kennen we allemaal", zegt Steven Caluwaerts, klimaatwetenschapper en onderzoeker aan de UGent en het KMI in België. "Als je het wil hebben over hoe het aanvoelt, dan moet je er ook de vochtigheid, de windsnelheid en de zonnestraling bij halen."
"Als het warm wordt, beginnen we bijvoorbeeld te zweten. Maar dat wordt moeilijker als het zeer vochtig is. Als je dus wil uitdrukken hoe comfortabel het is, dan spreken we over de hittestress of de gevoelstemperatuur bij hitte. Daarin is de vochtigheid meegenomen."
Moeten we in weerberichten ook de "gevoelstemperatuur" meegeven? En hoe kan je dat meten?
De gevoelstemperatuur verschilt wel wat van persoon tot persoon. De ene krijgt het al veel sneller te warm dan de andere.
"Er zijn 2 kanten aan hittestress", beaamt Caluwaerts. "Er is de meteorologische kant, met de parameters temperatuur, vochtigheid enzovoort. Daarnaast zijn er ook persoonsgebonden dingen: leeftijd, conditie, wat iemand aan het doen is en hoe die gekleed is. Die bepalen mee hoe je je voelt."
"Het wordt natuurlijk heel moeilijk om zoiets individueels te vertellen in het weerbericht. Het KNMI zal zich beperken tot de meteorologische parameters, maar wel een stapje verder gaan dan enkel de temperatuur. Ze zullen de wet bulb globe hanteren (de natteboltemperatuur, red.)." Die houdt rekening met de temperatuur, luchtvochtigheid, hoeveel wind er staat en hoe zonnig het is.
"Die natteboltemperatuur is eigenlijk representatiever voor het hittegevoel. 30 graden bij een heel lage luchtvochtigheid voelt helemaal anders aan dan bij een hogere luchtvochtigheid."
Iets voor België?
Dat kan ook 's nachts interessant zijn. "Hittestress geeft vooral overdag de grootste problemen, omdat het onder andere te maken heeft met zonnestraling. Maar dat neemt niet weg dat, tijdens hittegolven, ook nachttemperaturen heel belangrijk zijn. Voldoende afkoeling helpt 's nachts om de huizen af te koelen, en dat helpt om te recupereren."
Het is daarom ook niet gezond als de temperaturen 's nachts hoog blijven. Dat kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid, maar ook long- en hartproblemen. Vooral ouderen en mensen met een zwakke gezondheid zijn daar gevoelig voor. Toch beleven we steeds vaker periodes van aanhoudende warme nachten. Dat is een van de oorzaken voor het stijgende aantal hittedoden in Europa: 30 procent meer op 20 jaar tijd.
Al slaat die nachtelijke hittestress niet overal op dezelfde manier toe, weet Caluwaerts. "Tijdens heldere, windstille nachten is er een groot temperatuurverschil tussen de stad en het platteland. In de stad blijft de warmte langer hangen. Gent kan bijvoorbeeld 6 graden warmer blijven dan het platteland, en Brussel zelfs nog meer."
Nochtans kennen we in België de gevoelstemperatuur misschien vooral van de schrale wind die het veel kouder doet aanvoelen dan het echt is. "Dat gebeurt inderdaad vooral geregeld bij lage temperaturen. Maar het KNMI lijkt het vooral systematisch te zullen doen en bij hitte, omdat de hitteproblematiek jaar na jaar steeds vaker optreedt."
Een idee voor ons land dan? "Daar zijn we mee bezig, maar vandaag gebruikt het KMI dat nog niet operationeel, bijvoorbeeld systematisch op zijn website. Het zou in de toekomst uiteraard kunnen, vooral tijdens zeer warme periodes. Het is een kwestie van een evenwicht vinden, zonder het al te complex te maken."
Het zou wel kunnen helpen om mensen bewuster te maken van bijvoorbeeld de hitteproblematiek in steden. "Zeker, ook om aan te tonen dat het niet enkel over temperatuur gaat. Vandaag beginnen veel Vlaamse steden al te vergroenen. Daarmee verlaag je de temperatuur lichtjes, maar creëer je vooral schaduw. En dat is ook een van de indicatoren die meegerekend wordt in de gevoelstemperatuur."