‘Als het Strafhof beslist een arrestatiebevel tegen Netanyahu uit te vaardigen, is er wel een probleem’

Wat houdt het verzoek precies in en wat zal er nu gebeuren?

“De aanklager van het ICC, Karim Khan, heeft het Strafhof gevraagd een aanhoudingsbevel uit te vaardigen tegen vijf personen: de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en minister van Defensie Yoav Gallant enerzijds, en Hamas-kopstukken Yehia Sinwar, Mohammed Deif en Ismail Haniyeh anderzijds.

“Dit verzoek gaat nu naar een Kamer van Vooronderzoek van het ICC, die bestaat uit drie rechters. Die zullen moeten beoordelen of de aanklager voldoende redelijk bewijs heeft aangevoerd voor de beschuldigingen.”

Hoe waarschijnlijk is het dat dat arrestatiebevel er effectief komt? En áls het er komt: wat dan?

“Ik acht het vrij waarschijnlijk dat dat bevel uiteindelijk wordt uitgevaardigd. De persconferentie van de aanklager was tamelijk indrukwekkend: hij werd geflankeerd door twee senior onderzoekers die het vooronderzoek hebben geleid, twee zeer competente mensen die heel veel bewijs hebben vergaard, en de aard van de beschuldigingen die hij heeft geuit is zeer ernstig.

“Ik heb de indruk dat ze een grondig voorbereid dossier hebben om de rechters te overtuigen. Het is nu aan hen om het in eer en geweten te beoordelen.

“Als zij besluiten om tot het uitvaardigen van een arrestatiebevel over te gaan, is er wel een probleem. Dat probleem heeft te maken met een van de kwetsbare punten van het ICC: er zijn slechts 124 landen bij het Strafhof aangesloten en Israël en de Verenigde Staten horen daar niet bij.

“De aanklager heeft tijdens de persconferentie ook niet-leden opgeroepen om hun medewerking te verlenen, maar dat zijn die allicht niet van plan. Het belangrijkste praktische gevolg voor Netanyahu en Gallant zal daarom zijn dat ze geen voet zullen kunnen zetten op Europese bodem, aangezien alle landen van de Europese Unie wél bij het ICC zijn aangesloten.”

Mensenrechtenorganisaties publiceren al jaren het ene na het andere rapport over Israëlische misdaden in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever, maar er werden nooit stappen ondernomen om Israëlische functionarissen daarvoor juridisch ter verantwoording te roepen. Hoe komt het dat dat nu wél gebeurt?

“De Hamas-aanval van 7 oktober en de oorlog die Israël vervolgens in de Gazastrook is begonnen, hebben alles in een stroomversnelling gebracht. De ongeziene grootschaligheid van het huidige conflict, de enorme destructie, de meer dan 35.000 doden die er daarbij al zijn gevallen, dat heeft daar allemaal toe bijgedragen.”

Kunnen we stellen dat dit een historische gebeurtenis is? Wat zal de bredere impact zijn?

“Eén jaar geleden hebben we al eens zoiets gezien, toen heeft het ICC een aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen Russisch president Vladimir Poetin. Hij is nog steeds op vrije voeten, maar is sindsdien wel beperkt in zijn bewegingsvrijheid. Zo kon hij in augustus vorig jaar niet naar Zuid-Afrika voor een BRICS-topontmoeting aangezien Zuid-Afrika een ICC-lid is. Een aanhoudingsbevel tegen Netanyahu en Gallant zou even historisch zijn.

“De grote symbolische waarde van zo’n bevel heeft ook impact. Israël is dan wel niet aangesloten bij het ICC, maar het is wel een land met eigen onafhankelijke rechtbanken en men is er gevoelig voor als hun leiders het internationale recht schenden.

“Er zal veel kritiek zijn in de Israëlische pers als dat aanhoudingsbevel er komt, maar een aantal rechtsprofessionals zal zich gaan realiseren: dit is ernstig, dit gebeurt niet zomaar. Dat zal de druk verhogen op de regering om haar wijze van oorlogsvoering aan te passen of zelfs een staakt-het-vuren uit te roepen.”