Waarom Rusland ondanks herhaaldelijke opeising door IS Oekraïne verdacht blijft maken

Terreurgroep IS had de aanslag op een concertgebouw nabij Moskou gisteravond al opgeëist. Vandaag bevestigde de groep dat 4 van haar aanhangers de aanslag uitgevoerd hebben. Via Amaq News Agency, het persagentschap van IS, werd ook een geblurde foto van de daders de wereld ingestuurd.

Amaq meldt voorts dat de daders automatische geweren, een pistool, messen en explosieven bij zich hadden. De aanslag werd volgens Amaq ook grondig voorbereid. Er ging een "intensieve doorlichting van de locatie" aan vooraf, klinkt het. Zaterdagavond verspreidde IS ook nog eens zelfgemaakte beelden van de aanslag.

Meer bepaald zou het om leden van ISIS-K gaan, de Afghaanse tak van de terreurgroep. Die ontstond in 2014 en geldt momenteel als een van de meest actieve takken van IS. De Afghaanse groep heeft een wrede reputatie en staat bekend om een aantal brute aanslagen.

Dat IS het op Rusland gemunt heeft, verbaast terreurexperts niet. Rusland vecht al geruime tijd tegen IS in Syrië, aan de zijde van de Syrische president Assad. IS ziet Rusland daarom als een vijand. Mogelijk heeft ook de toenadering tussen Rusland en de taliban in Afghanistan ermee te maken. De taliban zijn de vijand van ISIS-K.

De terreurgroep pleegt geregeld aanslagen in Afghanistan, waar de taliban sinds augustus 2021 aan de macht zijn. Ze eiste onder meer de aanslag op de luchthaven van Kaboel in 2021 op, waarbij 175 doden vielen, onder wie 13 Amerikaanse militairen. ISIS-K eiste ook de verantwoordelijkheid op voor een dodelijke zelfmoordaanslag in 2022 op de Russische ambassade in Kaboel.

IS richtte zich de voorbije jaren in zijn communicatie ook steeds meer tegen de Russische president Poetin, wegens de "onderdrukking van moslims door Rusland", zeggen Amerikaanse experts. Met name ISIS-K zou "gefixeerd zijn op Rusland". IS ziet Rusland als een soort 'kruisvaardermacht tegen moslims', een verwijzing naar de kruistochten in de middeleeuwen.

Terreurexperts wijzen er ook op dat dezelfde tak vorig jaar en begin dit jaar achter enkele dodelijke aanslagen in Iran zat. Na Iran en Rusland zouden er nog andere landen kunnen volgen, klinkt het. De Afghaanse tak zou zich op die manier meer en meer als een internationale terreurgroep willen profileren. 

Ruslandkenner Jan Balliauw is niet verrast door de opeising van IS. "We moeten nog afwachten of het klopt, maar als je kijkt naar wat er gebeurd is en je vergelijkt dat met de aanslagen in het verleden, dan zijn er gelijkenissen", zei hij gisteravond in VRT NWS Laat.

"De aanslagen in het verleden kwamen allemaal voort uit islamitisch verzet tegen Rusland in de noordelijke Kaukasus. Toen ik de eerste beelden zag van deze terroristische aanslag dacht ik meteen aan wat we vroeger hebben gezien."

Eerder deze maand maakte de Russische veiligheidsdienst FSB overigens nog bekend dat een IS-aanslag op een synagoge in Moskou verijdeld zou zijn.

Maar ondanks de duidelijke opeising door IS en het feit dat de manier waarop de aanslag is gepleegd aan eerdere IS-aanslagen doet denken, blijft Rusland naar Oekraïne verwijzen, ook president Poetin.

Harde beschuldigingen dat de aanslag door Oekraïners is gepleegd of door Oekraïne beraamd zou zijn, hoor je niet. Maar sommige Russische media en politici maken Oekraïne wel verdacht. Zo zei Dmitri Medvedev, de ondervoorzitter van de Nationale Veiligheidsraad, dat de leiders van Oekraïne zwaar gestraft zullen worden, als zou blijken dat de daders uit Oekraïne komen.

Eerder raakte ook al bekend dat sommige verdachten opgepakt werden in de regio Brjansk, die grenst aan Oekraïne. In zijn tv-toespraak herhaalde president Poetin vandaag ook eerdere beschuldigingen dat sommige verdachten naar Oekraïne probeerden te vluchten.

Poetin zei er ook nog bij dat de eerste informatie erop zou wijzen dat een aantal mensen op Oekraïens grondgebied voorbereidingen zouden hebben getroffen om de daders vanuit Rusland de grens met Oekraïne te helpen oversteken.

Een adviseur van de Oekraïense president Volodimir Zelenski meldde gisteravond heel snel na de aanslag al dat Oekraïne er niets mee te maken heeft. Ook het Witte Huis stelt dat er momenteel geen aanwijzingen zijn dat Oekraïne betrokken zou zijn bij de aanslag.

Waarom blijft Rusland naar Oekraïne wijzen? Volgens de Nederlandse Ruslandkenner Hubert Smeets van het kennisplatform 'Raam op Rusland' past de opeising van IS niet in de strategie van Poetin. "Toegeven dat IS achter de aanslag zit, kan Poetin niet verkopen aan zijn eigen bevolking", zegt Smeets in De Ochtend op Radio 1. "Dat zou duidelijk maken dat de veiligheid in Rusland onvoldoende gewaarborgd is, ook na 25 jaar Poetin-regime." 

"Poetin heeft een Oekraïne-obsessie", gaat Smeets verder. "Alles wat misloopt, moet met Oekraïne te maken hebben, omdat hij zegt in oorlog te zijn met het collectieve Westen." 

Dat Rusland door verschillende internationale veiligheidsdiensten gewaarschuwd was voor een mogelijke aanslag maakt de situatie des te pijnlijker. "Poetin heeft die berichten openlijk afgewimpeld. Hij noemde het provocaties en een poging om Rusland te destabiliseren. Ook dat is een onderdeel van die obsessieve neiging om alles in verband te brengen met Oekraïne. En ook daarom is de aanslag nu heel pijnlijk voor het Poetin-regime."