14 oktober in cijfers: Open Vld is de ‘verborgen winnaar’ van de verkiezingen
Het stof gaat stilaan liggen na de lokale verkiezingen van afgelopen zondag. Werd deelname aan de macht beloond? Wie zwaait de plak in de stad? En zijn er nog trends onopgemerkt gebleven? Onderzoekers Sofie Hennau en Johan Ackaert (UHasselt) hebben een eerste analyse op basis van harde cijfers klaar.
1. Open Vld als onopgemerkte winnaar
Terwijl iedereen kijkt naar de goede cijfers van Vlaams Belang en Groen, is ook Open Vld er duidelijk op vooruitgegaan, zo stellen de onderzoekers vast. Als je de gemiddelde score bekijkt van de gemeentes waar de liberalen opkwamen, dan scoorden ze 17,8 procent. Dat is bijna 2 procentpunt hoger dan in 2012. “Open Vld heeft het goed gedaan”, legt onderzoekster Hennau uit. “Maar de partij zit wel nog altijd onder het niveau van 2006.” Daarbij moet ook opgemerkt worden dat Open Vld dit jaar in minder gemeenten opkwam dan in 2012.
Alle andere partijen gaan er in de berekening van Ackaert en Hennau op achteruit, op Groen en Vlaams Belang na. Groen groeit het sterkst, met 4,5 procentpunt. Sp.a kent relatief de grootste daling.
2. N-VA baas in de grote steden, afwezig op het platteland
De stadspartij bij uitstek? Sp.a lijkt definitief afstand te moeten nemen van die titel die ze ooit claimden. Bij de vorige verkiezingen haalden de socialisten in de grotere steden (37.500 inwoners en meer) nog gemiddeld 25,2 procent. Nu zakken ze terug naar 17,3 procent en staan ze op de derde plaats, na CD&V en N-VA. De Vlaams-nationalisten waren in 2012 al (nipt) de grootste partij in de steden en blijven dat. De gemiddelde score gaat wel achteruit van 26,1 procent naar 22,7 procent. Wat opvalt: Groen en Open Vld, die beide ook graag hun stedelijke karakter benadrukken, zitten beiden net boven de 13 procent.
Omgekeerd valt op dat N-VA maar moeilijk doorbreekt in landelijke gemeenten met minder dan 7.500 inwoners. Hun gemiddelde score ligt daar op 14,7 procent. CD&V, maar ook Open Vld doen daar duidelijk beter, met respectievelijk 35,5 en 25,8 procent. “Die partijen zijn traditioneel nog veel meer lokaal verankerd”, zegt Hennau. “Ze leveren vaak al jaren de burgemeester of besturen mee.”
De absolute winnaar op het platteland zijn trouwens de lokale lijsten, zonder nationale partijnaam. “De nabijheid en benaderbaarheid van sterke lokale figuren, speelt daar een rol”, weet Hennau.
3. Groen en Vlaams Belang gaan zowat overal vooruit
In negen op de tien gemeenten waar Groen en Vlaams Belang opkwamen, boekten die partijen winst tegenover 2012. Daarbij moet worden opgemerkt dat Groen in meer gemeenten een lijst indiende dan vorige keer, bij het Vlaams Belang waren het net minder. Open Vld ging erop vooruit in zowat de helft van de gemeenten, bij N-VA en CD&V in iets meer dan drie op de tien.
Bij de N-VA valt het slechte resultaat in Limburg op. Kopstukken uit de federale regering Zuhal Demir en Steven Vandeput haalden dan wel een mooie score in Genk en Hasselt, elders in de provincie was het huilen met de pet op: in 85 procent van de gemeenten boekte de N-VA een score die lager was dan in 2012. Maar ook in West- en Oost-Vlaanderen gaat de partij in meer dan drie op vier gemeenten achteruit. CD&V krijgt dan weer klappen in de provincie Antwerpen. Vooral in de rand rond de stad zetten de christen-democraten slechte resultaten neer.
In de provincie Limburg was het voor N-VA huilen met de pet op
4. Besturen loont, ook voor ‘antisysteempartij’ N-VA
Wie mee in het gemeentebestuur zit, wordt in de regel daarvoor beloond, zo blijkt uit de UHasselt-analyse. Die stelling geldt ook voor de N-VA. De Vlaams-nationalisten regeren zich dus niet kapot.
Waar de partij in de meerderheid zit, gaan ze in de helft van de gevallen vooruit. Maakt de partij deel uit van de oppositie, is er slechts in twee op de tien gevallen winst.
‘In 2012 had N-VA vooral “wantrouwige” kiezers overtuigd, zo bleek uit eerder onderzoek’
“In 2012 had die partij vooral ‘wantrouwige’ kiezers overtuigd, zo bleek uit eerder onderzoek”, zegt Hennau. “Het was de vraag of ze door deel te nemen aan de macht die nog aan hen konden binden. Nu blijkt van wel.”
Groen geeft als enige partij een ander beeld. In de gemeenten waar ze in de meerderheid zaten, gaan de groenen minder vaak vooruit dan elders.
5. Meer versnippering, maar ook meer absolute meerderheden
Afgelopen zondag dongen er meer partijen naar de hand van de kiezer dan de voorbije verkiezingen. Het politieke landschap versnippert en dat is ook te merken in de gemeenteraad. Gemiddeld is die samengesteld uit 4,6 verschillende partijen, nooit lag dat aantal zo hoog.
Toch stijgt ook het aantal absolute meerderheden. In 36,5 procent van de gemeenten zou één enkele partij alleen kunnen besturen. “Dat is een paradox, allicht te verklaren door het systeem-Imperiali dat de zetelverdeling bepaalt”, legt Hennau uit. “Hoe meer kleine partijen, des te meer de grote worden bevoordeeld.”
6. Helft van West-Vlaamse gemeenten heeft aan één partij genoeg
Meer dan de helft van de West-Vlaamse gemeenten kan bestuurd worden door één enkele partij. In Limburg is er in 42 procent van de gemeenten een absolute meerderheid. De cijfers liggen duidelijk hoger van de de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant.
Alles heeft te maken met het meer landelijke karakter van de eerste twee provincies. De regel is: hoe kleiner het dorp, hoe meer kans op een absolute meerderheid. In meer dan acht op de tien van de kleinste gemeentes (minder dan 7.500 inwoners) volstaat één partij om voor de meerderheid. In slechts één grotere stad wordt dat resultaat neergezet: Mechelen met de stadslijst van Bart Somers.
In slechts één grotere stad is er een absolute meerderheid: Mechelen met de stadslijst van Bart Somers
