De Koningin Elisabethwedstrijd komt eraan: wat heeft het Belgische koningshuis met klassieke muziek?

Koningin Mathilde die een bezoek brengt aan de muziekacademie van Anderlecht, dat is allerminst toeval. Muziek zit de koninklijke familie in het bloed én bovendien begint maandag de Koningin Elisabethwedstrijd, een koninklijk initiatief dat teruggaat tot 1937. 

Mei is 'festivalmaand' voor de royals. Koningin Mathilde en haar familie zijn heel geregeld te zien in de comfortabele zetels van Flagey en Bozar, voor de verschillende rondes van de Koningin Elisabethwedstrijd. Dit jaar gewijd aan de viool, het instrument waar het allemaal mee begon.

Het is koningin Elisabeth (1876-1965) die de wedstrijd in gang duwt, maar het idee komt van een bevriende violist. De onconventionele vorstin is een cultuurdame van formaat. Ze beeldhouwt, schildert en speelt viool, waarvoor ze in de leer gaat bij de Belgische virtuoos Eugène Ysaÿe, een van de grootste violisten van zijn tijd, een internationale superster, met wie ze goed bevriend raakt.

Eugène Ysaÿe heeft al lang plannen om een groots opgezette internationale muziekwedstrijd te organiseren, ook met aandacht voor hedendaagse composities, die de kandidaten zonder hulp zouden moeten instuderen. Ysaÿe vindt gehoor bij zijn leerling en vriendin koningin Elisabeth, maar hij overlijdt in 1931.   

Koningin Elisabeth zet door en in 1937 is het zover: de eerste wedstrijd is een feit, toen nog Eugène Ysaÿe-wedstrijd genoemd. Meteen een prestigieus evenement, dankzij de internationale roem van Ysaÿe en het prestige van de royalty. Violisten uit de hele wereld doen mee; het is de bekende David Oistrach uit de Sovjet-Unie die de eerste wedstrijd wint.

Vanaf 1951 verandert de naam in Koningin Elisabethwedstrijd. Maar Eugène Ysaÿe is allerminst vergeten. Bij elke editie staat werk van hem op het menu, want de man was ook componist. Dit jaar spelen alle kandidaten in de eerste ronde zijn vioolsonate nummer 3. Tussen twee haakjes: recent is in de archieven van Bozar een onbekend en onuitgegeven orkestwerk van Ysaÿe ontdekt.

Koningin Elisabeth geeft haar naam ook aan een bijzondere instelling. In 1939 wordt de Muziekkapel Koningin Elisabeth opgericht in Waterloo. Bekend als de wat mysterieuze plaats waar de finalisten van de Koningin Elisabethwedstrijd worden ‘opgesloten’ om een nieuw, verplicht werk in te studeren. Een week in afzondering, zonder internet, zonder contact met de buitenwereld, zonder media. Dat spreekt tot de verbeelding. Dominique Deruddere maakte er vorig jaar de fictiefilm ‘The chapel’ over.

De Muziekkapel is eigenlijk een topschool voor muzikanten. Elk jaar verwelkomt de kapel zo’n 70 jonge talenten uit binnen- en buitenland, die uitblinken in piano, viool, altviool, cello, kamermuziek en zang. Sommigen van hen nemen ook deel aan de Koningin Elisabethwedstrijd. De Kapel wordt voor 85 procent gefinancierd met privégeld, de rest komt van verschillende overheden. Sinds 29 april is Grégor Chapelle - what’s in a name - de nieuwe CEO.

De muziekwedstrijd 'staat onder de bescherming' van de koningin, zoals dat heet. Na Koningin Elisabeth was dat meer dan 50 jaar koningin Fabiola, die tot op hoge leeftijd naar de concertzaal afzakte. In 2014 nam koningin Mathilde enthousiast de fakkel over. 

Mathilde woont verschillende sessies van de wedstrijd bij, van de eerste ronde tot de finaleweek, waar ze bijna elke avond present is; ze luncht met de jury in het koninklijk paleis, en vooral: de eerste prijs van de wedstrijd is naar haar vernoemd. De winnaar van het concours krijgt dus de ‘Grote Internationale Prijs Koningin Mathilde’, goed voor 25.000 euro.

Verschillende leden van de koninklijke familie zijn trouwens muzikaal actief. Koning Filip, kroonprinses Elisabeth en prins Gabriël spelen piano, prins Emmanuel saxofoon en de jongste dochter prinses Eleonore speelt viool sinds haar vierde.