Jonas Spruyt, de arts met 7.000 klanten in de Zoo en Planckendael: “Het is alsof ik de huisdokter ben van een klein dorp”

Ben je na ruim een jaar als vaste dierenarts in Antwerpen en Mechelen nog steeds even enthousiast als toen je begon?

Jonas Spruyt: “Absoluut! Het is een fantastische job, ik heb er nog geen seconde spijt van gehad dat ik hier ben mogen beginnen. Ik zie het een beetje alsof ik de huisarts ben van een klein dorp waar zevenduizend dieren wonen. Daar krijg je te maken met de kringloop van het leven. Er komen dieren bij, er zijn prachtige geboortes, maar er zijn ook hartverscheurende sterfgevallen. Als je zo veel dieren hebt, is het normaal dat er af en toe eens eentje ziek wordt. Dan doen we ons uiterste best om het zich beter te laten voelen, en meestal lukt dat ook. Ik ken geen exact percentage, maar we krijgen zeker hoog in de negentig procent van de dieren die ziek worden, er goed door.”

Ken je intussen al je zevenduizend patiënten bij naam?

“Bij naam zeker niet, maar ik weet wel ongeveer wie waar zit. Natuurlijk heb je dieren die iets meer in the picture springen omdat ze toevallig wat meer ziek zijn geweest. En ook de grotere dieren weet ik allemaal zitten en ken ik bijna allemaal. De visjes, dat is natuurlijk wat minder, want dat zijn er heel veel. Al ken ik Jos de koffervis natuurlijk wel.”

Heb je vaste klanten?

“Niet per se. Oudere dieren hebben weleens wat meer kwaaltjes en er zijn behandelingen die wat langer duren. Zo had de Indische neushoorn Gujurat dit jaar last van een nagel-abces aan zijn poot. Het heeft maanden geduurd om die poot weer goed te krijgen. Dat is gelukt door onder andere elke dag een voetbadje met ontsmettingsmiddel te maken. Dat hebben de verzorgers uitstekend gedaan. De eerste weken na de operatie ging ik minstens twee keer per week kijken hoe het met hem ging.”

“Het mooie is dat je neushoorns zo goed kan trainen. Dat is zo’n kolos, maar je kan gewoon naast die metalen wand staan en met je handen erdoor gaan om aan die nagel te voelen, die poot te bekijken en zelfs bloed te nemen zonder dat hij reageert. Op dat vlak is Gujarat echt een toppatiënt. Bovendien is het een ontzettend leuk dier, het is onwaarschijnlijk hoe hij met de wonde die hij had, kon stappen quasi zonder te manken.”

“Neushoorn Gujurat is een toppatiënt, die is zo goed getraind dat je zelfs bloed kan trekken zonder dat hij reageert”

Jonas Spruyt

Dierenarts Zoo/Planckendael

Zijn er nog patiëntenverhalen waar je met plezier en trots op terugkijkt?

“Eentje dat nu speelt, is de operatie van zeeleeuw Zoë. Het eindresultaat moeten we nog afwachten, maar we hebben haar onlangs geopereerd omdat ze een elleboogbreukje had. Het topje van haar elleboog was afgebroken en er zat een stuk bot slecht, zodat het gewricht aan het ontsteken was. Om haar te opereren, moesten we Zoë eerst verdoven en daarna opnieuw in haar bassin krijgen. Het schieten – het verdoven in het bassin ­– was absoluut een uitdaging.”

“De operatie hebben we uitgevoerd samen met een Duitse chirurg die gespecialiseerd is in elleboogoperaties bij dieren, maar niet bij zeeleeuwen. Orthopedie bij zeeleeuwen is in Europa nog maar heel zelden uitgevoerd, het is onbekend terrein. We zullen zien hoe het afloopt, maar we hebben er een goed oog in.”

“Spijtig toeval, maar tegelijkertijd ook een beetje een meevaller, is dat enkele dagen voor de operatie van Zoë een andere zeeleeuw, Zilver, gestorven is. Zilver was een heel oud dier, ze was blind geworden, had een ontsteking aan de ogen en is uiteindelijk in alle rust heengegaan. En dat dus een paar dagen voor de operatie van Zoë gepland stond. De Duitse chirurg is daarom een dag vroeger naar hier gekomen, zo kon hij bij Zilver de anatomie van een zeeleeuwenelleboog bestuderen. Hij zei achteraf dat het hem ontzettend goed geholpen heeft, waardoor de operatie van Zoë een halfuur tot drie kwartier sneller uitgevoerd werd. Er komen nog enkele cruciale weken aan, maar we hopen op een positief resultaat.”

Voedingssuplementen

“Een ander verhaal is dat van giraf Diamant. Zij heeft het afgelopen jaar last gehad van haar lever. ‘Ze eet niet meer en loopt in rare cirkeltjes’, vertelden de verzorgers mij. Dan gaan direct alle alarmbellen af, want een giraf is een heel stoïcijns dier. Als er daarbij ziektesymptomen worden vastgesteld, is het meestal ernstig. We hebben dan direct de dag nadien Diamant verdoofd en een grondige check-up gedaan: medische beeldvorming, echo’s van de lever, ingewanden, enzovoort.”

“Uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat ze een leverziekte had, wat haar vreemd gedrag verklaarde. We zijn met medicatie gestart en pasten het hele dieet aan, onder andere met vitaminesupplementen. De verzorgers zeggen nu dat Diamant tien jaar jonger lijkt. Ook hier een mooi verhaal achteraf, maar best wel spannend op dat moment, want een giraf verdoven is best pittig. Maar het geeft veel voldoening als zo’n behandeling lukt en het dier er echt baat bij heeft.”

“Diamant had een leverziekte. Toen we dat wisten, zijn we met medicatie gestart en kreeg ze vitaminesupplementen. De verzorgers zeggen nu dat Diamant precies tien jaar jonger is”

Jonas Spruyt

Dierenarts Zoo/Planckendael

Giraf Matombu is helaas wel gestorven dit jaar.

“Daar kon niemand iets aan doen. Dat was echt een heel dom ongeluk, één kans uit de duizend dat die springt en dan uitschuift en zijn poot breekt. Dat is verschrikkelijk, maar niet te voorzien. Het is ook de eerste keer dat zoiets gebeurd is bij ons.”

LEES OOK. Giraffenmannetje Matombu overleden in Planckendael door pootbreuk

Wat heeft je het meest verrast bij de Zoo en Planckendael?

“Ondanks het feit dat ik al in de sector (van dieren en wetenschappen, red.) zat, ben ik ervan geschrokken wat er hier allemaal achter de schermen speelt. De hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek en fieldwork die hier gedaan wordt, is echt indrukwekkend. Veldonderzoek en conservatie, zowel in eigen land als in Congo, Brazilië, enzovoort, dat heeft me blij verrast. Ik vind het een hele eer om voor dit bedrijf te mogen werken en ook bij te dragen aan die ontwikkeling van wetenschappelijke kennis.”

“Als iedereen een beetje binnen zijn eigen bubbel leeft, kan je nooit leren van elkaar”

Jonas Spruyt

Dierenarts Zoo/Planckendael

Heb je zelf nog tijd om echt aan wetenschappelijk onderzoek te doen?

“We noemen dat in het vakjargon ‘occasioneel onderzoek’. Als we iets heel speciaals tegenkomen dat nog niet eerder beschreven is bij een bepaalde diersoort, dan vind ik het mijn plicht om dat ook te publiceren, zodat alle collega’s die met wilde dieren werken er mee geholpen zijn. Als iedereen een beetje binnen zijn eigen bubbel leeft, kan je nooit leren van elkaar.”

“Nu ben ik bezig met misschien wel het slechtste moment van het afgelopen jaar: het heengaan van Matadi. Dat kwam door een combinatie van covid en kinkhoest. Dat was uniek en nog nooit eerder beschreven bij gorilla’s. Spijtig dat het juist bij ons is gebeurd. Tot voorheen dachten we dat kinkhoest bij gorilla’s relatief banaal was. Maar als je dan ziet wat voor effect de combinatie covid en kinkhoest veroorzaakte, weet je wel beter. Als je zag hoe erg zijn longen eraan toe waren, wist je dat Matadi ten dode was opgeschreven. Nu zijn we dus bezig met een publicatie zodat iedereen gewaarschuwd is, moest er ooit nog ergens in een dierentuin kinkhoest bij een gorilla optreden.”

LEES OOK. Onverwacht afscheid van zilverrug Matadi in Antwerpse Zoo: van brokkenparcours tot grote vriendelijke reus

De dood van Matadi heeft je duidelijk aangegrepen, maar weegt het op tegen de mooie momenten?

“We hebben het afgelopen jaar heel veel gelachen en zijn heel blij geweest, maar ja, af en toe is er ook een traan gelaten. Dat maakt het werk ook wel mooi, eentonig kan je het moeilijk noemen. Het is elke dag anders. Soms vertrek ik thuis met het idee dat het een rustige dag wordt en dat ik mijn administratie wat ga bijwerken, en dan kan het zijn dat je enkele uren later niet weet waar eerst te beginnen en dat je tot ’s avonds laat bezig bent met het behandelen van een dier.”

“We hebben het afgelopen jaar heel veel gelachen en zijn heel blij geweest, maar ja, af en toe is er ook een traan gelaten. Dat maakt het werk ook wel mooi, eentonig kan je het moeilijk noemen”

Jonas Spruyt

Dierenarts Zoo Antwerpen, Planckendael

Gebeurt dat vaak dat iedereen tegelijkertijd de dierenarts nodig heeft?

“Toch af en toe. Zo was er anderhalve maand geleden de geboorte van een kameeltje in Planckendael. Dat kleintje had zowel haar moeder als de verzorgers verrast doordat het iets te snel geboren werd en dan nog op een dag dat het heel koud was en ontzettend hard regende. Tijdens de bevalling kwam het ook nog eens vast te zitten. Met zijn kopje en één pootje zat het gekneld in het geboortekanaal. Ik kreeg die telefoon op het moment dat we in Antwerpen een diagnose aan het uitvoeren waren bij de reptielen. Met een gifslang in de ene hand en de telefoon in de andere hand moesten we de situatie inschatten en beoordelen.”

“We zijn toen in allerijl naar Planckendael gereden, klaar voor een keizersnede. Net toen we toekwamen, kreeg de moeder het veulentje gelukkig naar buiten, maar het had heel lang vastgezeten, was verzuurd, onderkoeld en kreeg te weinig zuurstof tijdens de geboorte. Uiteindelijk is het jong drie dagen kritiek geweest en vreesde ik voor een slechte afloop, maar het ging elke dag beter en beter, en nu trippelt het jong vrolijk rond, met van die grappige babyhaartjes.”

“Het kamelenjong is drie dagen kritiek geweest, ik vreesde voor een slechte afloop, maar het ging elke dag beter en beter, en nu trippelt het jong vrolijk rond”

Jonas Spruyt

Dierenarts Zoo Antwerpen/Planckendael

“Dat is niet altijd het geval. Ook toen we Matadi moesten verdoven, kwam alles tegelijk. We waren net een chimpansee aan het opereren toen de verzorgers meldden dat Matadi er toch slechter aan toe leek dan we eerst dachten. Voor we goed en wel beseften dat het echt niet goed met hem ging, kwam er telefoon vanuit Planckendael. De sneeuwluipaarden hadden gevochten en de wonde van het vrouwtje was serieus. Na nog eens een kwartier, echt waar, opnieuw een telefoontje uit Planckendael: ‘We vrezen dat een van onze olifanten een herpesaanval heeft.’”

“Dan is het een kwestie van delegeren, collega’s opbellen en het werk verdelen. Uiteindelijk was het vals alarm bij de olifant en is de wonde van het sneeuwluipaard pas een dag later – maar zonder problemen – goed verzorgd. Maar Matadi hebben we helaas niet kunnen redden.”

Dat en nog vele andere verhalen konden we ook volgen op tv. Is daar aan meewerken vanmoetens of een leuke aanvulling op de job?

“Op zich vind ik dat wel tof om te doen. Per slot van rekening doe ik gewoon mijn werk en kijkt er van heel ver weg nog iemand extra mee. Achteraf vertel ik dan voor de camera wat er precies aan de hand is. Ik vind het wel fijn om ook de andere kant van de Zoo en Plankendael te belichten, een kant die de mensen toch wel fascineert en waar ik best trots op ben.”

Zijn er nog zaken waar je komend jaar naar uitkijkt?

“Twee okapi’s, Xandor en Kisala, verhuizen binnenkort naar Singapore. Het is de eerste keer dat er okapi’s naar Azië gaan. Dat wil zeggen dat ik vooraf een gezondsheidscheck moet uitvoeren bij de dieren en dat ik Xandor nog moet chippen. Het feit dat je kan meewerken aan het kweekprogramma van zo’n bedreigde en geweldig mooie diersoort is al speciaal. Dat we nu ook buiten Europa dieren kunnen koppelen, is helemaal uniek.”

LEES OOK. Plots is er babykoorts in onze dierentuinen, maar waar komt die vandaan? “Zeer blije momenten voor ons”