Amerikaans lab transplanteert herinnering van ene zeeslak in een andere

Een wetenschapsnieuwtje met een hoog sciencefictiongehalte ging vorige week de wereld over. Neurobiologen van de Universiteit van Californië zijn erin geslaagd een herinnering te transplanteren van de ene zeeslak in een andere. Onderzoeksleider David Glanzman zei dat deze studie een eerste stap op weg kan zijn om de verschijnselen van ziekten als alzheimer en PTSS (posttraumatische stressstoornis) te verlichten. Echter: zijn optimisme wordt niet breed gedeeld, om het zacht uit te drukken.

Californische zeehazen

In zijn laboratorium gaf Glanzman een groepje Californische zeehazen (grote naaktslakken die in zee leven) herhaalde elektrische schokjes in de staart. Zo’n aanraking veroorzaakt een automatische reflex waarbij de slak zich gedeeltelijk terugtrekt gedurende enkele seconden. Door de beestjes regelmatig stroomstootjes toe te dienen werd de reflex opgerekt tot 50 seconden. Vervolgens haalde de onderzoekers bij deze getrainde slakken stukjes genetisch materiaal (RNA) uit het zenuwstelsel en spoten het met een injectienaald in de nek van ongetrainde slakken. Toen ook deze beestjes stroomstootjes kregen toegediend, reageerden ze precies als de getrainde slakken. Ze trokken zich zo’n 40 seconden terug. ‘Alsof we de herinnering hebben overgedragen’, zegt Glanzman.

Juist die term ‘herinnering’ is misplaatst, vindt Bart Rutten, hoogleraar neurowetenschappen van psychische stoornissen aan de Universiteit van Maastricht. ‘Daarbij denken we aan het terughalen van een gebeurtenis uit de kindertijd. Daarvoor heb je hele breinnetwerken nodig’, aldus Rutten, ‘die zijn niet overdraagbaar. In dit experiment gaat het niet om een geheugenspoor maar om een heel basaal leerproces: hoe te reageren op een prikkel. Door de stroomstootjes worden de zenuwcellen prikkelbaarder gemaakt. En dát is dus mogelijk overdraagbaar.’

Rutten vindt het interessant dat nu is aangetoond dat RNA een rol speelt bij dit soort leerprocessen. RNA staat voor ribonucleïnezuur en zorgt ervoor dat instructies in ons dna tot uiting komen. ‘Maar om welke soort RNA het gaat – er zijn er nogal wat – is onduidelijk’, zegt Rutten. ‘De studie maakt ook niet duidelijk hoe het proces in zijn werk gaat.’

Glanzman deed nog een experiment door RNA van de getrainde slakken in een petrischaaltje toe te voegen aan zenuwcellen die bij niet-getrainde zeeslakken waren weggehaald. Op de motorische zenuwcellen had dat geen effect. Op de gevoelszenuwcellen wel: die werden net zo prikkelbaar als die van een getrainde slak. Waarom de ene soort zenuwcel wel beïnvloedbaar is en de andere niet, begrijpen de onderzoekers niet.

Zenuwcellen

De bewering van Glanzman dat hij met deze studie heeft aangetoond dat herinneringen worden opgeslagen in zenuwcellen zelf en niet zozeer in de verbindingen tussen de zenuwcellen, snapt Rutten niet zo goed. ‘Geheugensporen zitten waarschijnlijk zowel in de cellen als in de verbindingen daartussen. Als je herinneringen  wilt ophalen, worden namelijk complete netwerken van zenuwcellen in je brein geactiveerd.’

Dat deze studie een stapje op weg is om geheugenproblemen op te lossen of traumatische herinneringen te onderdrukken, gaat veel commentatoren veel te ver. ‘De zeeslak is een fantastisch model om neurowetenschappelijk onderzoek mee te doen, maar we moeten voorzichtig zijn om vergelijkingen te maken met het menselijk geheugen dat verschrikkelijk complex is’, zegt Seralynne Vann, geheugenonderzoeker aan de universiteit van Cardiff in de Britse krant The Guardian.

‘Zeeslakken hebben 20 duizend neuronen. Mensen 100 miljard’, beaamt de Maastrichtse neurowetenschapper Rutten. ‘Laten ze eerst deze studie maar repliceren. Vergeet niet: het gaat hier om een experiment met twee keer vijf slakken.’