Brengt val van de lira spaargeld bij Turkse banken, waarvan de koersen hard dalen, in gevaar?

Hoe staan de Turkse banken ervoor?

Op zichzelf zijn de Turkse banken best sterk. Ze hebben op dit moment minder probleemleningen op de balans staan dan bijvoorbeeld de Italiaanse banken. Nikolay Markov, hoofd-econoom bij vermogensbeheerder Pictet, zegt dat het aandeel probleemleningen op de Turkse balansen volgens de laatste gegevens 3 procent is. Pas als dat boven de 8 procent komt, wordt het gevaarlijk. En boven de 10 procent moeten maatregelen worden genomen.

Zover is het nog lang niet. Op de effectenbeurzen zijn niettemin de koersen van Turkse banken als Garanti, Yapi Kredi en ISbank in korte tijd al meer dan gehalveerd. Tijdens een financiële crisis krijgen banken de hardste klappen, zoals ook het geval was in de VS, Nederland en andere Europese landen tijdens de crisis van 2008.

Waardoor kunnen de banken toch in problemen raken?

Als de bedrijven in Turkije, waaraan ze hun geld hebben uitgeleend, hun verplichtingen niet meer nakomen. Dan kan het aantal probleemleningen explosief stijgen. Turkse bedrijven hebben leningen bij hun eigen banken opgenomen in dollars en euro’s omdat de rente daarop zo laag was. Maar ze krijgen hun inkomsten in lira’s. Nu de waarde van die lira in een jaar tijd is gehalveerd, zijn de leningen twee keer zo duur geworden. Als de economie snel groeit, is de koersval van de lira nog wel te overleven. Maar als de economie krimpt en de inkomsten in lira dalen ook, komen de banken in grote problemen. Türk Telecom verloor in het tweede kwartaal al 889 miljoen lira (nu 128 miljoen euro). Zonder de neergang van de lira zou er een winst van 100 miljoen euro zijn geweest.

Een ander gevaar is dat binnenlandse spaarders en beleggers al hun lira-spaartegoeden omwisselen voor tegoeden in harde valuta als de dollar en euro. Dat zou niet alleen de koersval van de lira versterken, ook kan het land dan door zijn deviezen heen raken. De Turkse regering zou dit kunnen voorkomen door kapitaalcontroles in te stellen – een verbod om valuta’s om te wisselen – maar in dat geval zal geen buitenlander meer geld in Turkije durven investeren. Tot nu zijn er nog geen wachtrijen bij Turkse banken gezien met spaarders die hun geld komen terughalen.

Kan met Turkse banken gebeuren wat er in 2008 met de IJslandse banken is gebeurd?

Dat is onvergelijkbaar. De drie grootste IJslandse banken alleen al hadden 120 miljard euro aan kapitaal op de internationale markt geleend – een bedrag dat tien keer zo groot was als de IJslandse economie. Het Turkse bbp was vorig jaar 750 miljard euro en daarmee net iets groter dan het Nederlandse. In het eerste kwartaal groeide dat nog eens met 7,5 procent. De totale schuld van Turkije, inclusief die van banken, is bijna 400 miljard euro, ruim de helft van het bbp. Maar dat betekent niet dat Turkse banken niet kunnen omvallen als er een enorme kapitaalvlucht plaatsvindt.

Is er iets geleerd van het Icesave­debacle?

Zeker. Het toezicht is versterkt. Er zijn twee zekerheden ingebouwd. De banken die onder het Nederlandse depositogarantiestelsel vallen, mogen maar een bepaald percentage van de toevertrouwde middelen in landen buiten de EER (Europese Economische Ruimte) uitzetten zoals Turkije. Grosso modo is dat een kwart van hun kredietverstrekking. Daarnaast moeten ze meer kapitaalreserves aanhouden voor leningen aan bedrijven of instellingen in opkomende landen. Als die een lage rating van de kredietbeoordelaars hebben kan dat oplopen tot een halve euro op elke uitgeleende euro.

Hoe ging het ook weer met Icesave?

Eind mei 2008 opende de IJslandse bank Landsbanki, toen al twee jaar in Groot-Brittannië actief, in Nederland zijn online spaarbank Icesave. Dat ging gepaard met een ongekend marketingoffensief, waarbij 5,25 procent rente werd geboden op een vrij opneembare spaarrekening, terwijl Nederlandse banken maar 2,5 procent rente boden. Het was zelfs een half procentpunt boven de stunttarieven van 4,5 procent van de Turkse banken in die tijd. Toen Landsbanki vijf maanden later failliet ging, bleek Icesave in Nederland ruim 120 duizend klanten te hebben – die daar 1,6 miljard euro hadden staan, terwijl De Nederlandsche Bank de IJslanders had bezworen hier ten hoogste 500 miljoen spaargeld op te halen. Veel spaarders dreigden aanvankelijk hun geld kwijt te zijn, omdat Icesave niet onder het Nederlandse depositogarantiestelsel viel.

Hoe is de garantie bij Turkse banken?

De Turkse banken in Nederland zitten hier bijna allemaal al meer dan twintig jaar. De vijf meest actieve zijn Nederlandse nv’s die onder het Nederlandse depositogarantiestelsel vallen, hetgeen betekent dat alle tegoeden tot 100 duizend euro, zijn gegarandeerd door De Nederlandsche Bank.

Bieden de Turkse banken nog altijd hogere rentes dan de Nederlandse?

Op deposito’s met een looptijd van vijf jaar geven Garanti en de andere Turkse banken een rente van 1,2 procent: 0,15 procentpunt hoger dan Leaseplan, dat van de oorspronkelijk Nederlandse finan­ciële instellingen de hoogste rente biedt. De Portugese Banco BNI biedt een rente van 1,81 procent voor een deposito van vijf jaar. Op vrij opneembare rekeningen vergoeden ze 0,25 procent respectievelijk 0,20 procent – ruim boven de 0,03 procent van de Nederlandse grootbanken – maar minder dan de 0,35 procent van Leaseplan Bank.