Boven eerste ‘heisessie’ van Rutte III zweeft het D-woord: ‘Het is een maatregel die het kabinet maar niet aan de man gebracht krijgt’

Er hebben weleens ministers met een zwaarder gemoed hun gympen, spijkerbroek of hoodie aangetrokken voor de jaarlijkse informele ‘heisessie’ van een kabinet. Zo overschaduwden de zorgen over de vluchtelingencrisis in 2015 het Wassenaarse stranduitje van Rutte II. En in 2016 hing de historische afstraffing van de PvdA al in de lucht toen de bewindslieden met een verbeten ontspannenheid een dagje bijeenkwamen in de historische binnenstad van Delft.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Nee, dan Rutte III, een kabinet in hoogconjunctuur. De economie groeit, de werkloosheid daalt, het aantal vacatures verkeert op recordhoogtes, de meevallers stapelen zich op. De ministers en staatssecretarissen die zich dinsdag melden bij de poorten van het Catshuis lijken zich vooral druk te moeten maken over de vileine recensies van hun vrijetijdskleding, ook een traditie sinds Frans Timmermans zich in 2014 in Diepenheim in een witte rugbytrui perste.

Toch blijft er ondanks de economische rugwind ook bij Rutte III een kiezel in de schoen zitten: de omstreden afschaffing van de dividendbelasting. Het is een maatregel die het kabinet maar niet aan de man gebracht krijgt.

1,9 miljard

Een formele agenda is er niet voor de bijeenkomst in het Catshuis, maar het D-woord valt bijna niet te vermijden als de ministersploeg het reilen en zeilen van het kabinet doorneemt. Het eindspel begint nu. Mochten er binnen Rutte III nog krachten zijn die de onpopulaire maatregel willen schrappen, dan moet het de komende twee weken gebeuren. Als het voorstel eenmaal in het Belastingplan is opgenomen voor Prinsjesdag, wordt de kans op aanpassingen alleen maar kleiner.

Twijfels zijn er volop, ook binnen de coalitie, zeker nu het prijskaartje verder is opgelopen. Tijdens de formatie hielden de onderhandelaars er rekening mee dat de schatkist 1,4 miljard zou mislopen. Inmiddels is de schade gestegen naar zo’n 1,9 miljard, omdat de multinationals door de hoogconjunctuur meer dividend uitkeren aan hun aandeelhouders dan verwacht. Het kabinet moet daardoor nog ergens een kleine 500 miljoen vandaan halen om het schrappen van de belasting mogelijk te maken.

Dat geld zal niet bij de burgers vandaan komen, maar het is evenmin aanlokkelijk om bijvoorbeeld het midden- en kleinbedrijf extra te belasten. In die kringen wordt toch al geklaagd dat de kleine ondernemer er relatief bekaaid af komt onder Rutte III. Met de naderende btw-verhoging in het verschiet zal dat geluid allerminst verstommen. De coalitie moet het geld ergens anders vandaan zien te schrapen.

Geen ‘winning game’

Het roept ook de vraag op of er nog een weg terug is. De vingers wijzen dan al snel naar Mark Rutte. De VVD-leider kwam tijdens de formatie met de suggestie om de dividendbelasting te schrappen. Gealarmeerd door de Brexit wilde de premier het vestigingsklimaat in Nederland verbeteren om bedrijven als Unilever en Shell in Nederland te houden en andere bedrijven hiernaartoe te lokken. De twee opties die volgens ingewijden op tafel lagen: de afschaffing van de dividendbelasting of een versoepeling van de bonuswetgeving. Het werd het eerste.

Sindsdien speelt het kabinet ‘geen winning game’, zo wordt ook binnen de VVD erkend. Tot leedwezen van de liberalen ziet zelfs de financiële pers weinig in het plan. Het grote publiek is al helemaal afgehaakt. Volgens een recente peiling steunt nog maar 16 procent van de kiezers het voornemen.

Bij de coalitiepartners van Rutte wordt achter de schermen gemijmerd over alternatieven. Als de dividendbelasting toch intact blijft, heeft de coalitie op papier zo’n 1,9 miljard extra te besteden. Een aanlokkelijk idee, zeker met de cruciale Provinciale Statenverkiezingen in aantocht. De coalitie moet in maart 2019 zijn meerderheid in de Eerste Kamer zien veilig te stellen, maar in de peilingen ziet het er vooralsnog somber uit.

Nieuwe verkoopstrategie

Het kabinet zou het geld van de dividendbelasting ook op een andere manier kunnen inzetten om het internationale bedrijfsleven gunstig te stemmen, zo valt bij een enkele ingewijde te horen. Bijvoorbeeld door de gunstige fiscale regeling voor expats in stand te houden, iets waar het kabinet nu nog zo’n 300 miljoen op wil besparen. Verder zou er een brede lastenverlichting kunnen komen waar niet alleen de multinationals van profiteren, maar ook de rest van het bedrijfsleven.

Er is één probleem: de VVD zit vooralsnog niet te wachten op dat soort mijmeringen. Maandag kwam de grootste regeringspartij met een schot voor de boeg. ‘VVD resoluut met dividend’, kopte De Telegraaf in grote letters op de voorpagina. Anonieme liberale bronnen lieten in de krant optekenen dat het schrappen van de dividendbelasting gewoon doorgaat.

De premier beproeft inmiddels wel een nieuwe verkoopstrategie, bleek maandag na de eerste begrotingsgesprekken. Hij toonde opeens volop begrip voor de critici. Ook de premier vindt de afschaffing van de dividendbelasting naar eigen zeggen ‘ontzettend vervelend’ en zelfs een beetje ‘bizar’. En ook hij zit er niet op te wachten om een cadeau te geven aan buitenlandse aandeelhouders van multinationals, maar het alternatief is nog erger: de grootste bedrijven van Europa kunnen Nederland de rug toekeren als de belasting niet geschrapt wordt. In oktober kan het al zo ver zijn als de aandeelhouders van Unilever bijeenkomen. Nu alsnog terugkrabbelen zou precies het verkeerde signaal zijn.

Doorbraken

De bewindspersonen die dinsdag aanschuiven in het Catshuis zijn dus gewaarschuwd. De premier gelooft nog steeds in de afschaffing van de dividendbelasting, hoe hoog de politieke en financiële prijs inmiddels ook is. Of er binnen Rutte III toch nog iemand is die de premier op andere gedachten wil brengen, moet de komende weken blijken.

Dat er tijdens de informele heisessies wel degelijk belangrijke doorbraken kunnen plaatsvinden, bleek voor het eerst in 2015. Ook toen ging alle media-aandacht op de dag zelf uit naar de hoodie van Rutte en het voetballen van Jeroen Dijsselbloem. Pas later bekenden VVD en PvdA dat ze elkaar tijdens de gesprekken in de Wassenaarse strandtent hadden gevonden in een gemeenschappelijke aanpak van de vluchtelingencrisis.