Hoe menselijk ingrijpen de overstromingen in India nog rampzaliger maakte

Hoe staat het er nu voor in Kerala?

De schaal van de verwoesting drong pas afgelopen weekend goed tot de buitenwereld door. Veertig rivieren traden de afgelopen dagen buiten hun oevers, met nog tientallen aardverschuivingen en modderstromen daarbij. De gevolgen: bijna 400 doden, tientallen vermisten, 1,2 miljoen ontheemden in opvangkampen, zeker 10.000 kilometer aan wegen verwoest, duizenden huizen en bruggen ingestort. De schade wordt op drie miljard dollar geschat.

Wat zijn de oorzaken van de ramp?

Om te beginnen extreem zware neerslag, mogelijk mede bevorderd door de klimaatverandering. Kerala heeft sinds eind juli te maken met de zwaarste moessonregens in bijna een eeuw (sinds 1924, om precies te zijn). Tussen 1 juni en 17 augustus viel er 2305 mm regen, 41 procent meer dan gemiddeld. Over de laatste tien dagen was het zelfs 250 procent meer dan normaal.

Met periodieke overstromingen leven de inwoners van Kerala al sinds mensenheugenis. Ze bewonen een land van pittoreske stranden en waterwegen, ingeklemd tussen de Arabische Zee en de bergketen van de Westelijke Ghats. Die unieke geografie, gecombineerd met een hoge bevolkingsdichtheid, maakt het gebied echter kwetsbaar voor klimaatverandering en zeespiegelstijging.

Opmerkelijk genoeg gingen de zorgen in Kerala de afgelopen jaren niet uit naar een teveel maar juist een tekort aan (drink-) water. Dit vanwege een aantal jaren met minder overvloedige moessonregens, gecombineerd met een slecht beheer van watervoorraden, extreme watervervuiling en ernstige ontbossing.

Menselijke factoren spelen bij de huidige overstromingen ook een rol. Ongereguleerde mijnbouw (onder meer zandwinning) en bouwactiviteiten tasten rivierbeddingen en rivierdalen aan. Illegale ontbossing en aanleg van plantages verminderen de opnamecapaciteit van de bodem in de hooglanden.

Menselijk handelen heeft de problemen verergerd?

Ja, de extreme regenval was volgens experts minder problematisch geweest als de autoriteiten slimmer hadden gehandeld. De laatste tien dagen werden de sluizen van 35 van de 42 stuwdammen in de hooglanden van Kerala opengezet omdat de reservoirs, vaak al ernstig dichtgeslibd door ontbossing van de omliggende bergen en heuvels, zo overvol waren dat ze dreigden te bezwijken. Volgens experts had dat water veel geleidelijker moeten worden geloosd.

Dit gold zeker voor het grote Idukki-reservoir, dat zo boordevol stond (nog slechts 90 centimeter onder het maximum) dat voor het eerst in 26 jaar alle vijf de sluizen van de dam werden opengezet. Daarop stortte zich 700.000 liter water per seconde in het dal van de rivier Periyar, met rampzalige gevolgen benedenstrooms, waar hele dorpen wegspoelden door overstromingen en aardverschuivingen.

Had de overheid zich niet enigszins voorbereid?

Niet echt. Een wetenschappelijke commissie publiceerde in 2011 in opdracht van het Indiase ministerie van Milieu een rapport over de watersituatie in de Westelijke Ghats. Conclusie: het gebied is extreem kwetsbaar en moet in zijn geheel tot ecologisch gevoelige zone worden uitgeroepen, waarbij schadelijke activiteiten, zoals mijnbouw en ontbossing, moeten worden verboden.

De deelstaat Kerala legde echter onder druk van belanghebbenden alle aanbevelingen naast zich neer, zei commissievoorzitter Madhav Gadgil zondag tegen Indiase media. Er kwam een nieuwe commissie die het onwelgevallige rapport moest herzien. Die kwam tot veel softere aanbevelingen, waardoor uiteindelijk slechts eenderde van de Ghats enige bescherming kreeg.

De huidige overstromingen zijn volgens Gadgil dan ook een ‘door menselijk ingrijpen veroorzaakte ramp’, een combinatie van extreme regenval en onduurzame praktijken. Het gaat er niet eens om dat onze aanbevelingen zijn genegeerd, aldus Gadgil. ‘Als de overheden gewoon de milieuwetten hadden gevolgd, had een ramp van deze omvang kunnen worden voorkomen. Helaas, onze regering werkt samen met partijen die geen milieuwetten willen.’

Nu gaat iedereen natuurlijk zijn leven beteren?

Het water is aan het zakken, dus de hulpverlening aan nog niet bereikte regio’s komt op gang. Premier Narendra Modi, die het getroffen gebied zaterdag bezocht, beloofde 70 miljoen dollar aan noodhulp, maar weigerde vooralsnog de overstromingen uit te roepen tot nationale ramp. De grote angst is nu dat besmettelijke ziekten uitbreken. En de moesson is nog niet voorbij.

In de Indiase media en politiek is het zwartepieten intussen begonnen. Het is duidelijk dat het waterbeheer en het rampenbestrijdingssysteem in Kerala aan herziening toe zijn (en dat terwijl Kerala in een recente studie in de toptien stond van staten met overstromingsrisico). De Indiase overheid zal zich gezien de klimaatverandering en de daarmee te verwachten toename van extreem weer ook landelijk moeten gaan bezighouden met de ontwikkeling van ‘mitigerende maatregelen’. De kans dat dit snel tot resultaat leidt, lijkt echter klein.