"Leerkrachten zijn te braaf"
Agressie tegen leerkrachten is van alle tijden. Maar wanneer het gezag vervaagt en leerkrachten er al te vaak van uitgaan dat geweld "erbij hoort", staat de deur wagenwijd open. Onderwijsspecialisten zijn het eens: "Te lang hebben we enkel gepraat met leerlingen." Steeds vaker stellen scholen opnieuw tuchtprefecten aan om brandjes te blussen.
Nieuwe cijfers leggen de vinger op de wonde: 81 Vlaamse leerkrachten hadden vorig jaar een arbeidsongeval, te wijten aan agressie door een leerling, familielid van die leerling of buitenstaanders. Dat zijn twee gevallen per schoolweek, maar dat die cijfers jaar na jaar oplopen, wil niemand bevestigen.
Het onderwerp wordt enkel meer bespreekbaar, vertelt onderwijsspecialist Martin Valcke (UGent). "Vroeger werden die potjes liever gesloten gehouden. Geen enkele leerkracht of school wil zijn falen toegeven."
Frustratie
Onderwijspedagoog Hilde Leonard noemt het cijfer zelfs maar het topje van de ijsberg. Al vijftien jaar leert zij leerkrachten in nascholingen aan hoe zich te wapenen tegen onacceptabel gedrag van leerlingen.
Leonard: "De duidelijke gezagsrelatie tussen leraar en leerling valt steeds vaker weg. Ze doen niet anders dan luisteren naar en praten met leerlingen. En misschien hebben ze dat wel te lang gedaan. Sterker: soms keren studenten de rollen om en gebruiken ze agressie om het gezag van de leerkracht te ondermijnen. Daarnaast gaan leerkrachten er te vaak van uit dat agressie er nu eenmaal bijhoort, wanneer een leerling het moeilijker heeft. Eigenlijk zijn leraren te braaf geworden en durven ze geen eisen meer te stellen van leerlingen. Terwijl de boodschap moet zijn, gedragen door het hele team: dit aanvaarden wij niet."
'De duidelijke gezagsrelatie tussen leraar en leerling valt steeds vaker weg. Ze doen niet anders dan luisteren naar en praten met leerlingen'
"Vaak gaat het om agressie uit frustratie", vult Valcke aan. "Vooral leerlingen uit een laag sociaal-economisch milieu, die talig zwakker zijn, grijpen naar agressie als een middel om zich te uiten. Valkuil is dan om de leerling meteen de deur te wijzen. Die groep ben je kwijt. Terwijl leerkrachten hen perfect in de klas kunnen opvangen, als ze het gedrag correct leren interpreteren."
Neus tegen neus
Momenteel loopt aan de UGent een onderzoeksprogramma, op vraag van het onderwijs zelf. De eerste resultaten worden begin volgend jaar verwacht. "De bedoeling is dat leerkrachten voor zichzelf leren te zorgen en durven op te treden, zowel in lessituaties als daarbuiten. Met simulaties leren ze zien wat er gebeurt, hoe ze signalen moeten oppikken en die correct interpreteren."
Omdat het aantal moeilijke leerlingen in het algemeen toeneemt en scholen weer op zoek gaan naar tucht en gezag, ziet Leonard zelfs dat scholen teruggrijpen naar zogenaamde tuchtprefecten.
Timothy Truyts is zo iemand. Twee jaar geleden werd hij in het Atheneum in Schoten aangesteld als 'attitudecoach', nu wordt hij studiemeester genoemd. "Maar de functie-inhoud blijft dezelfde: praten met moeilijke leerlingen, conflicten ontmijnen enzovoort. De laatste jaren zien we een stijging van die moeilijke leerlingen, vooral afkomstig uit Antwerpen. Met agressie zijn we nog niet in contact gekomen, maar het gebeurt dat leerlingen en leerkrachten neus tegen neus staan. Doordat ik die branden blus, kan de leerkracht zich bezighouden met zijn functie: lesgeven."
'Ik praat met leerlingen, ontmijn conflicten. Zo kan de leerkracht zich bezighouden met lesgeven'
"Al loop je dan het risico dat leerkrachten ervan uitgaan dat een ander het wel voor hen oplost", zegt Hilde Leonard. "De leerkracht draagt nog steeds de eindverantwoordelijkheid. Natuurlijk moeten leerlingen zich passend gedragen, maar wanneer een voltallige klas plots beslist geen les meer te willen, moet de leerkracht sterk genoeg staan om te zeggen: hier wordt wel lesgegeven. Agressie is altijd een resultaat van escalatie, en dat conflict moeten ze leren klein te houden. Rustig blijven, leren welk woordgebruik olie op het vuur kan gooien, en zeker niet willen 'winnen' tegen de jongere leerling."