Essent vervangt asbestdaken gratis door zonnepanelen (en houdt de stroom)

“Daar zie je hoe het er ook bij ons uitzag”, zegt Lei Geraedts (65). Vanaf het ruime, modderige erf van zijn ruitersportcentrum in het Limburgse Beek, nabij Sittard, wijst hij naar het dak van de schuur van de buren. De vierkante dakplaten zien er oud uit, vaal bruin en groen. Geraedts: “Asbest. Had ik ook.” Best normaal is dat nog steeds voor stallen, zegt hij, ook bij andere boeren en maneges in de buurt.

In Nederland ligt nu naar schatting 68 miljoen vierkante meter asbesthoudend dak, waarvan 80 procent bij agrariërs, op hun stallen en schuren. De overheid wil af van dit schadelijke materiaal. Nog voor 2025 moet alles weg zijn, is de bedoeling. Voor de sanering bestond een landelijke subsidiepot, maar die is al leeg. Ook oude geldpotten van de provincies, ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ zijn uitgeput. 

Geraedts zat er sinds 2016 mee in zijn maag, zegt hij. “Je weet dat het weg moet.” Samen met de buurman, dezelfde die nu nog asbest heeft, keek hij naar een zonnedak. Maar ze liepen vast op regelgeving en ingewikkelde aanvragen voor financiële steun om zonnepanelen te plaatsen. “De bank geeft je niks.” Vanuit de manage kon hij de sanering ook niet zomaar betalen. Een asbestdak vervangen kost tienduizenden euro’s, al helemaal als je kiest voor een zonnedak.

64 huishoudens

Toch is het gelukt. Sinds een kleine maand heeft Ruitersportcentrum Geraedts, met een hoog dubbel puntdak boven de bakken waar de paarden en pony’s hun rondes maken, een nieuwe bedekking. Asbestvrij dus. En aan twee kanten, met de juiste zoninval, volledig gevuld met zonnepanelen. Het zijn er 660 stuks op 4800 vierkante meter dak, goed voor de stroomproductie voor 64 huishoudens.

Over die energie heeft de managehouder feitelijk niets te zeggen. Hij krijgt de groene stroom niet uit zijn eigen stopcontact voor de grote lampen boven de ‘bakken’, waar ruiters en paarden hun kunst vertonen. Energiebedrijf Essent heeft de zonnepanelen op het dak neergelegd, in ruil voor de groene stroom die ze de komende twintig jaar opleveren. Daarna zijn de zonnecellen voor het bedrijf. 

“Dan ben ik er misschien niet meer”, zegt Geraedts, die zelf uitblonk in het rijden met sulky (een lichtgewicht kar achter het paard). Hij haalt zijn schouders op. Zijn dochter wil de manege overnemen: zij is toekomstig eigenaar van het zonnedak.

Zonnecentrales

Essent, indirect eigendom van de Duitse fossiele energiereus RWE, wil veel meer asbestdaken van grote stallen omtoveren in zonnecentrales. Het bedrijf zegt meerdere motieven te hebben. Essent is van oudsher actief in vuile energiesoorten (RWE heeft twee van de vijf laatste Nederlandse kolencentrales), maar heeft grote groene ambities. De levering van windenergie neemt een vlucht, maar grote volumes zonne-energie opwekken in Nederland is nog lastig.

Dat gebeurt wel, op boerenland door de plaatsing van zonneweides. “Wij sluiten dat niet uit, maar we kijken graag eerst naar de kansen op daken”, zegt Stella Brenninkmeijer, directeur marketing development van Essent. “We willen de schaarse ruimte in Nederland optimaal gebruiken.” Geraedts zit instemmend te knikken. “Op het land moeten dieren kunnen staan.” 

Toch zijn er experts die zeggen: Nederland mag geen enkele duurzame optie uitsluiten, ook velden vol zonnepanelen niet. Ontwikkelaars beginnen daarom direct ook met de aanleg van gesubsidieerde zonneweides, die relatief omstreden zijn wegens hun impact op het landschap. Essents duurzame moederbedrijf Innogy (in handen van aandeelhouder RWE) bouwt wel al zonneweides in Duitsland, waar duurzame energie doorgebroken is.

Zorgeloos

Nederland wil, als Europese achterblijver, een inhaalslag maken. Bedrijven zoeken naar grond om windturbines of zonnepanelen te installeren. Ze zijn eraan gewend dat er vrijwel altijd mensen in de buurt tégen zijn, die zo’n project verrommeling van de openbare ruimte noemen.

Zo niet bij zonnepanelen op het manegedak. “Toen ze net lagen kwamen mensen uit de buurt kijken”, zegt Geraedts. “Ze vinden het mooi.” De buurman, met wie het hem niet lukte om samen zonnepanelen te kopen, krijgt komend voorjaar een zonnedak. Met dezelfde afspraak: hij wordt zorgeloos asbestvrij, het energiebedrijf krijgt de zonnestroom de komende twintig jaar.

Dat stalbezitters zelf even hun vuile dak inruilen voor een zonnedak kun je niet zomaar verwachten, zegt Olof van der Gaag, directeur van de Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE). “Asbest saneren en een zonnedak leggen zijn twee losse, complexe trajecten. Boeren en andere eigenaren van grote daken –geknipt voor zonne-energie – willen het graag. Het past in hun cultuur, dingen oogsten uit de natuur, of het nu gewas is of energie. Maar het geeft een hele hoop gedoe, kosten en uitzoekwerk.” Voor grote energieconcerns, die hun weg wel makkelijk weten te vinden in subsidiepotten voor groene energieproductie, is het voldoende lucratief om asbestdaken gratis te saneren. Ze krijgen er zekerheid voor terug dat ze decennia groene energie kunnen verkopen. 

Schaal

Niet elke flinke schuur komt in aanmerking: minder dan 800 vierkante meter dak is Essent te klein. “We willen schaal.” En als een dak totaal niet in de zon ligt, dan moet het energiebedrijf ook nee verkopen. In 2019 wil Essent van zeker 70 bedrijven een zonnecentrale maken, voor 7300 huizen die groene stroom kopen. Andere energiebedrijven spelen met hetzelfde idee. Het lijkt een kwestie van tijd tot ze hetzelfde doen. 

Ze rijden elkaar niet snel in de wielen. In totaal is er op alle Nederlandse asbestdaken ruimte voor 17 miljoen zonnepanelen, gelijk aan het stroomgebruik van 1,6 miljoen huishoudens. Hoewel er veel gepraat wordt over recycling van asbest, belandt alles nog op de stort, sinds het in 2012 aangekondigde asbestverbod. Dat is bij dit initiatief van Essent, Dakvrienden genoemd, niet anders. De verwerking is landelijk een groot probleem. Het bedrijf hoopt met een oplossing te komen voor recycling, zegt de woordvoerder. “We zoeken met andere bedrijven naar een geschikt proces.” Dat dit nog niet lukt is geen reden om te wachten met het weghalen van asbest. 

Geraedts loopt naar de stallen. Zijn paarden en pony’s kijken nieuwsgierig en spitsen de oren. Het is rustig op de manege. Er zijn straks rijlessen, die zijn dochter geeft. De radio staat aan, kersthits vullen de ruimte. Het is leeg in de grote kantine met bar, vol houten meubilair. “Vroeger was het altijd druk”, zegt de eigenaar. “We stonden hier met zeven man personeel. Wij waren dé locatie voor alle bakwedstrijden.” Nu runt hij zijn bedrijf samen met zijn vrouw. 

Mekka

Wedstrijden en lessen zijn er nog met grote regelmaat, alleen een mekka van de regionale paardensport is het hier niet meer. Er zitten nu twintig maneges in een straal van 10 kilometer. Overweeg een fusie, opperde de gemeente eens. Geraedts wil zelfstandig door. “Een vetpot is het niet.”

Panelen leggen op zijn woonhuis, naast de stallen, dat moet wachten. Een schone warmtebron in plaats van aardgas in de verwarming voor het complex lijkt hem wel wat. “Dan moeten ze ons wel weer helpen”, zegt hij. Dit is tekenend voor veel oplossingen met schone energie. Zonder slimme constructies, voor betaling en techniek, lukt het niet iedereen om mee te doen. Dat moet wel gebeuren, menen zowel Milieudefensie als het CDA, want er broeit onvrede over de hoge klimaatkosten die mensen niet kunnen opbrengen.

Zenuwcentrum

De paarden horen Geraedts langslopen, ze hinniken en briesen begroetend. Hij stopt bij een dichte deur. Er hangt een beschreven briefje op. ‘Secretariaat.’ Dat was het eerder. De paardenhouder zwaait de deur open en zegt: “Nu zit hier het zenuwcentrum”. Aan de muur hangen zes witte boxen, net een soort cv-ketels. Daaromheen is het vol met snoeren en draden. Batterijen zijn het niet, energieopslag gebeurt hier vooralsnog niet. Nee, dit zijn omvormers, die de zonne-energie van het dak ontvangen, bruikbaar maken, en in het energienetwerk sturen. De energie stroom zo de regio in, via de hoogspanningsmasten vlak naast de deur.

Dat hij deze zonnecentrale niet in eigen bezit heeft, dat deert hem niet. Geraedts runt een manege, zegt hij, en geen energiebedrijf.

Lees ook:

Er zijn meer daken met asbest dan gedacht en te weinig mensen om die op te ruimen

Het verbod op asbesthoudende daken per 2024 staat op losse schroeven. Het ministerie onderschat hoeveel van die daken er zijn.

Zonnepanelen in de wei leggen is het makkelijkste, maar ook het laatste wat we moeten doen

Zonneweides aanleggen op landbouwgrond is niet slim, maar gemakzuchtig, vindt Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (CU).