Houd vast, die scheiding van machten
Geen Europese leider kan het zo goed vinden met Donald Trump als de Franse president Emmanuel Macron. De Franse president lijkt althans de rol van Amerika’s voornaamste Europese gesprekspartner te hebben overgenomen van de Britse premier Theresa May. Vorig jaar, tijdens de Franse nationale feestdag op 14 juli, onthaalde Macron Trump in Parijs met een militaire parade. Trump was daar zo van onder de indruk, dat er op 1 november tijdens de Amerikaanse veteranendag nu ook een militaire parade in Washington wordt gehouden (al zullen er om beschadiging van het wegdek te voorkomen geen tanks voorbij rollen).
Ook tijdens het gezamenlijke strafbombardement – door de VS, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk – als reactie op de aan Assad toegeschreven chemische aanval in Douma, presenteerde Macron zich nadrukkelijk als wereldleider die mede de lijnen uitzette.
controle van de macht
Op 24 april geniet hij bovendien de eer om, sinds Trump het Witte Huis bewoont, als eerste buitenlandse regeringsleider een officieel staatsbezoek aan de VS te mogen afleggen. Een uitgelezen kans om Trump te herinneren aan het briljante erfgoed van Charles de Montesquieu (1689-1755). De mens is onvolmaakt en macht geeft altijd aanleiding tot misbruik, daarom dient de macht te worden gedeeld en gecontroleerd, zo stelde de Franse filosoof. Op basis van deze nuchtere constateringen ontwierp hij zijn trias politica oftewel machtenscheiding. Daarbij is de uitvoerende macht in balans met de wetgevende en rechterlijke macht. Op tot dan toe ongekende wijze brachten de Amerikaanse founding fathers Montesquieu’s staatsinrichting in praktijk.
Natuurlijk zal Trump een dergelijk lesje staatsinrichting hem niet in dank afnemen. Zoals hij vermoedelijk ook het hoofdartikel in The New York Times van 15 april, met de kernachtige kop: ‘De president staat niet boven de wet’, aan zijn laars zal lappen.
speciale aanklager
De kans dat hij het onderzoek van speciale aanklager Robert Mueller – naar eventuele connecties tussen het campagneteam van Trump en de Russische inmenging bij de verkiezingen, en naar presidentiële obstructie van de rechtsgang – de nek zal omdraaien lijkt met de dag groter. Trump deinst er immers allang niet meer voor terug om zowel Mueller als diens supervisor onderminister van Justitie Rod Rosenstein openlijk en keihard aan te vallen.
Hoewel er zowel in de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden al maanden geknutseld wordt aan wetsontwerpen die Mueller moeten beschermen, toont de Republikeinse meerderheid in beide kamers van het Congres geen haast om die in stemming te brengen. En mocht een dergelijke wet worden aangenomen, dan is het bovendien twijfelachtig of de president deze ondertekent. ‘De president is geen koning, maar een burger, die de praesumptio innocentiae (‘niemand is schuldig totdat het tegendeel bewezen is’) en andere vormen van bescherming geniet, maar ook blootstaat aan gerechtelijk onderzoek.
Wij hopen dat Trump dit erkent. Zo niet, dan zal de reactie van Republikeinse wetgevers niet alleen de toekomst van het presidentschap en van een van ’s lands grootste politieke partijen bepalen, maar ook die van het Amerikaanse experiment zelf’, zo besloot het hoofdartikel van The New York Times.
vurig pleidooi
En de toekomst van de liberale democratie in het algemeen, waar ook ter wereld, zo had eraan toegevoegd kunnen worden. Ook elders zullen uitvoerende machten zich namelijk bevestigd voelen in hun streven om de rechterlijke macht aan zich te onderwerpen. In zijn speech op 17 april in het Europees Parlement hield Macron een vurig pleidooi ter verdediging van de Europese liberale democratieën tegenover nationalistische, illiberale en autoritaire krachten. Weliswaar noemde hij Trump in dit verband niet, maar diens onophoudelijke diskwalificerende ondermijning van onafhankelijke instituties als de vrije pers en de rechterlijke instanties, kan de Franse president moeilijk zijn ontgaan. Reden genoeg om zich ook tijdens zijn bezoek aan het Witte Huis op onmiskenbare wijze schatplichtig te betonen aan zijn grote landgenoot Montesquieu. <
