Voor de finaleweek, zoals de twee informateurs dat vorige week noemden, heerst volgens een van de onderhandelaars geen faalangst. "Wel een gezonde wedstrijdspanning."
De afgelopen week is gebruikt om het financiële plaatje inzichtelijk te krijgen. Er is informeel nog wel contact geweest tussen de partijleiders van de formerende vier, maar er waren geen officiële bijeenkomsten met de informateurs.
Volgens betrokkenen zijn alle kaarten nu op tafel gelegd. Welke partij wil wat? Daar heeft het CPB deze week prijskaartjes aan gehangen en met die informatie gaan de onderhandelaars maandag aan de slag.
"We zijn nog niet op het punt dat er concessies worden gedaan of dat partijen hun ondergrens hebben aangegeven", zegt een betrokkene. Wel zijn er al teksten waar de partijen het "grotendeels" over eens zijn. "Maar niet alles kan", aldus een ingewijde.
Er moet nog veel gebeuren en deadline nadert
In een korte periode moeten dus nog veel belangrijke besluiten worden genomen. Toch leeft de hoop dat er woensdag al een akkoord op hoofdlijnen ligt. Een van de onderhandelaars heeft voor aankomende donderdag, Hemelvaartsdag, al privéplannen gemaakt.
Een week later is de deadline die de informateurs hebben meegekregen: woensdag 15 mei. Van die datum wordt niet afgeweken, is steeds benadrukt.
Meestal wordt het onderhandelingsakkoord voorgelegd aan de fracties. Soms volgen daarop nog enkele kleine aanpassingen. Of dat nu ook gebeurt, is nog onduidelijk.
De formatie is bijna een half jaar onderweg. Al die tijd zijn er geen andere partijen dan PVV, VVD, NSC en BBB in beeld geweest. Er moest eerst nog heel wat water door de Rijn stromen voordat de onderhandelaars zich realiseerden dat er op dit moment geen beter alternatief is. Om dat punt te bereiken is de formatie in februari eerst tijdelijk onderbroken.
NSC-leider Pieter Omtzigt noemde de "rechtsstatelijke afstand" tussen zijn fractie en die van de PVV "te groot". Een meerderheids- of minderheidskabinet met de PVV van Geert Wilders was daarom voor NSC niet bespreekbaar.
Weg naar finaleweek vol met hobbels en kuilen
Daar zijn inmiddels oplossingen voor gevonden. Er werd een "gemeenschappelijke basislijn" opgesteld waarin de vier partijen beloven de grondrechten en de Grondwet te respecteren.
Ook komt er een zogenoemd "programkabinet", waarbij de afstand tussen de Tweede Kamer en het kabinet groter zou moeten zijn. Dat betekent ook dat alle partijleiders, dus ook verkiezingswinnaar Wilders, in de Kamer blijven. Het is nog niet bekend wie de premier wordt.
Dat alles hielp om Omtzigt aan tafel te houden. Maar de weg richting de finaleweek was er een met hobbels en kuilen. Deze formatie kenmerkt zich door openlijke dreigementen en sneren via X en talkshowtafels. "Een verstandshuwelijk op zijn best", noemde Omtzigt de onderlinge relaties eerder.
'Respecteer verdragen totdat het niet houdbaar is'
De broze verhoudingen zijn een gevolg van de inhoudelijke verschillen. Niet alleen als het gaat over het waarborgen van de rechtsstaat. Ook asiel is een lastig thema. Wilders liep op een gegeven moment weg van de onderhandelingstafel omdat de gesprekken hierover hem niet bevielen.
Fors minder asielzoekers is voor de PVV de grootste verkiezingsbelofte en de belangrijkste inzet bij de onderhandelingen. Er liggen wat dat betreft verregaande plannen op tafel, meldde de NOS vorige week.
Als de asielproblemen als crisis worden bestempeld, dan zouden de partijen meer ruimte hebben om maatregelen tegen de instroom te nemen. Maar dat schuurt met huidige wetten en internationale verdragen. En de vraag is of zo'n crisis juridisch standhoudt.
Edo van der Goot is politiek verslaggever
"Een verdrag moet je respecteren, totdat je zegt dat de situatie niet meer houdbaar is. Daar moet je het over gaan hebben", zegt een betrokkene. Onder uitzonderlijke omstandigheden kun je van de regels afwijken. "Dat is uiteindelijk aan de rechter", is de gedachte bij sommige partijen aan de formatietafel.
Voor Omtzigt staat het belang van de rechtsstaat altijd voorop, benadrukte de NSC-leider regelmatig. In de formatie heeft het op dit punt vaak geschuurd tussen NSC en met name de PVV. De VVD lijkt hier iets pragmatischer in te staan. "De VVD is niet het probleem", zei Wilders twee weken terug toen hij zijn onvrede over asiel uitsprak.
De finaleweek zal uitwijzen in hoeverre er comfort is tussen de formerende vier. Het is in ieder geval zeker dat zij deze zondag reeds 166 dagen met elkaar in gesprek zijn. Sinds de Tweede Wereldoorlog duurden slechts drie formaties langer.
NUjij: Uitgelichte reacties