Klokkenluiders vergoeden die fiscale fraude aan het licht brengen? In ons land bestaat het nog niet. Maar de zaak Beaulieu, waar dankzij aanwijzigingen van twee leden van de familie de fiscus fraude op het spoor kwam, toont aan dat het een interessante bron van informatie kan zijn. Zonder tips van de familie was een zwartgeldcircuit in Luxemburg buiten het oog van de fiscus gebleven.

In sommige landen bestaat al een officiële regeling voor klokkenluiders van fiscale fraude. De Duitse fiscus betaalde in 2010 2,5 miljoen euro voor een CD met gegevens van 1.100 Duitse cliënten van HSBC in Zwitserland. De informatie kwam van Hervé Falciani, een voormalige IT’er bij HSBC Private Banking die aan de basis stond van SwissLeaks. Hij kopieerde twee jaar lang klantenbestanden om aan te tonen dat de bank zich schuldig maakte aan fraude en belastingontwijking. Klantengegevens van 106.458 klanten kwamen uiteindelijk dankzij SwissLeaks op straat.

Tot 30 procent aanbrengvergoeding

In de VS bestaat een systeem van vergoedingen voor whistleblowers. Het systeem voorziet een aansporing om vooral grote fraude aan te geven. Als de fiscus dankzij de tip meer dan 2 miljoen dollar aan belastingen kan innen, kan de klokkenluider 15 tot 30 procent van dat geld als vergoeding krijgen. De fraudeur moet ook minstens 200.000 dollar per jaar verdienen om op zo’n hoge vergoeding te kunnen rekenen. Onder die drempel ligt de vergoeding niet vast. De fiscus verwacht ook bewijsmateriaal. In de VS zijn er advocatenkantoren gespecialiseerd in het begeleiden van klokkenluiders.

In België bestaat zo’n vergoeding niet, maar zijn er wel meldingen, al dan niet anoniem. Jaarlijks komen er bij de centrale diensten 2.500 tot 3.000 meldingen binnen. Over de eerste vijf maanden van het jaar waren dat er 1.011. In 2015 werd een piek gehaald van 2.800. Vorig jaar waren er 2.643 meldingen. Tussen 2013 en vorig jaar schommelde het aantal meldingen tussen de 2.600 en 2.800.

De fiscus heeft maar gedeeltelijk zicht op het aantal meldingen dat klokkenluiders overmaken. ‘We hebben zicht op de meldingen die bij ons centraal binnenkomen maar niet op wat er bij de lokale kantoren binnenkomt’, zegt Francis Adyns, woordvoerder van de fiscus. Volgens Adyns zijn de meldingen eerder een randfenomeen. Zeker in het perspectief van het totaal aantal belastingplichtigen.

Vechtscheidingen en ontslagen werknemers

Voor de fiscus is zo’n melding hoogstens een signaal om een onderzoek te starten, zegt Adyns. ‘We gaan nooit een bericht van wijziging versturen op basis van die informatie alleen. We checken en dubbelchecken zoiets.’ Soms zijn de meldingen zeer gestoffeerd, in vele gevallen blijft de melding beperkt tot enkele zinnen en daardoor in de regel weinig bruikbaar.

De meeste meldingen komen van ex-partners in een vechtscheiding of ex-werknemers. Een huwelijk dat kapseist of partners die uit elkaar gaan, en waar de ex-partner zijn gram probeert te halen via de fiscus. Ook werknemers die ontslagen worden maar die weet hebben van bepaalde praktijken bij hun werkgever, ontpoppen zich tot tipgevers.

‘Wij treden niet in interactie met de persoon die ons informatie bezorgt’, zegt Adyns. ‘Soms is het anoniem, soms is de afzender duidelijk, maar wij stellen niet de vraag naar de afzender. Wie klikt krijgt van ons ook geen feedback van wat ermee gebeurd is.’ Soms komt het toch tot interactie tussen klikker en fiscus. ‘Als de persoon aangeeft dat hij nog meer informatie heeft’, zegt Adyns.

Wachten op Europa

Toch leeft ook in België al enige tijd het idee om klokkenluiders een vergoeding te geven. Volgens Ferry Comhair, woordvoerder van minister van Financiën Johan Van Overtveldt, heeft de BBI een interne analyse gemaakt over de mogelijkheden. Daarin is de BBI tot de conclusie gekomen dat het een zeer complexe materie is, waarbij zeker de minister van Justitie een wettelijk kader moet creëren.

‘Bovendien lopen er plannen om Europees tot een eengemaakte regeling te komen. We wachten nu in eerste instantie af welke richting die uitgaan’, zegt Comhair.

Opvallend is dat er in België al wel een centraal meldpunt bestaat voor zwart werk, waar overigens geen vergoeding voor de klikspaan aan vast zit. De sociale zekerheid heeft een centraal ‘meldpunt voor een eerlijke concurrentie’. Het is goed voor zo’n 600 meldingen per maand.

‘Dat is dan weer typisch voor ons land: dat het wel al bestaat voor sociale fraude, maar er geen centraal meldpunt voor fiscale fraude is’, zegt advocaat Michel Maus. Maus is voorstander van een wettelijk kader voor meldingen. ‘Beter wel een wettelijk kader dan geen’, zegt Maus. ‘Dan kan je ook onterechte klachten afstraffen. We hebben al gezien dat voormalige werknemers van alles beweren, dat er vervolgens een onderzoek komt en dat de olifant vervolgens een muis baart.’

Beaulieupot

In het geval van de West-Vlaamse textielgroep Beaulieu gaat het allerminst om een muis. In het Luxemburgse circuit dat aan het licht kwam dankzij twee kinderen van oprichter Roger De Clerck – die niet van plan waren lijdzaam toe te kijken hoe enkele andere familieleden een zwarte pot onder elkaar aan het verdelen waren – zou mogelijk 200 miljoen euro gezeten hebben.

Jan en Dominiek De Clerck stelden in 2009 vast dat familieleden (Francis, Luc en Ann De Clerck) een deel van de Beaulieu-erfenis onder elkaar aan het verdelen waren buiten hen om. Ook de fiscus werd bij de verdeling ‘vergeten’. Ondertussen kwam het tot een schikking, maar die wil het parket-generaal niet zomaar bekrachtigen.

De omstreden verdeling had te maken met het aandelenbelang van de Armeense Libanees Harout Katchadourian in Beaulieu. De drie legden tegen een zacht prijsje de hand op het aandelenbelang van Khatchadourian in Beaulieu. De reële waarde lag veel hoger. Bovendien beweerden Jan en Dominiek dat Katchadourian altijd maar een stroman geweest was en dat het in de praktijk om zwart geld ging.

Francis, Luc en Ann De Clerck hadden zichzelf uitgeroepen tot begunstigden bij de verdeling. Het is niet duidelijk waar Mieke De Clerck, de oudste zus in dit verhaal staat. Haar bedrijf Beaulieu of America ging in de VS teloor.

Adyns wil niet op het voorbeeld van Beaulieu ingaan. ‘Wij geven nooit namen vrij van dossiers. Ik ga dat nu ook niet doen.’