Leren kinderen echt minder van kinderboeken met dieren erin?

Van wie is die claim?

Leuk, al die dierenpersonages in voorleesboekjes voor jonge kinderen, maar pedagogisch verantwoord lijken ze achteraf niet. De moraal van een verhaal komt namelijk beter over als zo'n boekje over mensen in plaats dieren gaat, zou blijken uit nieuw Canadees onderzoek. Het bericht werd verspreid in Engelstalige media zoals The Guardian en verscheen ook in Nederland, bij onder meer het AD.

Klopt het?

We pakken de studie zelf erbij. Op het eerste gezicht hebben de Canadese wetenschappers een logisch experiment gedaan: ze lazen drie verschillende boekjes voor aan drie groepen kinderen en legden daarna vast hoe graag de kinderen iets wilden delen. Het dierenboekje heet Little Raccoon Learns to Share en gaat over een wasbeer die ontzettend opvrolijkt wanneer zij haar bessen weggeeft. Een tweede variant lieten de onderzoekers namaken: precies hetzelfde verhaal, maar dan met menselijke hoofdpersonages. Een derde boek, ter controle, ging helemaal niet over delen.

De kinderen, die vóór het experiment stickers kregen, bleken inderdaad naderhand meer stickers weg te geven als ze eerst het mensenverhaal hadden aangehoord, in plaats van het dierenverhaal. Toch is het maar de vraag of die uitkomst daadwerkelijk te maken heeft met de dieren in het boekje zelf of met iets anders.

Doorslaggevend, zeggen ook de onderzoekers zelf, is of de kinderen zich beter kunnen verplaatsen in menselijke personages dan in dierlijke en zich daarom vrijgeviger opstellen. Om dat te achterhalen zochten de wetenschappers uit in hoeverre de kinderen überhaupt menselijke eigenschappen aan dieren toedichten, dus nog voor ze een verhaaltje hadden gehoord. De kleintjes kregen plaatjes te zien van koeien en andere beesten, maar ook mensen, en moesten vragen beantwoorden als: 'Zou deze voedsel van de grond eten?' Of: 'Doucht deze wel eens?'

Maar zo'n vragenlijst voorafgaand aan het verhaaltje benadrukt juist dat dieren anders zijn dan mensen. Dat kan dus ook verklaren waarom het dierenverhaal bij de kinderen niet lekker landde. 'Een cruciale fout', vindt hoogleraar ontwikkelingspsychologie Bram Orobio de Castro van de Universiteit Utrecht. Kinderen, maar ook volwassenen, zijn in gedragsexperimenten erg ontvankelijk voor dit soort suggesties, een effect dat psychologen 'priming' noemen. 'Zijn alle Amerikanen bloeddorstige criminelen? Nou, laat mensen eerst wat voorbeelden uit de Vietnamoorlog zien en vraag het ze dan. Alles valt te primen.'

Kinderen die zich wél inleefden in de dieren, bleken overigens net zo vrijgevig als de kinderen die een mensenverhaal hoorden. Dat wijst er volgens Orobio de Castro op dat een verschuiving in inlevingsvermogen de resultaten net zo goed kan verklaren.

Hoe de kinderen dierenverhalen in het algemeen ervaren, kan dit ene dierenboekje volgens de hoogleraar niet zeggen. 'Hebben dieren ook echt menselijke trekken, gezichtsuitdrukkingen? Je kunt dat op duizenden manieren tekenen, maar dat maakt natuurlijk ontzettend veel uit. Je weet het niet doordat het hier maar één heel toevallig boekje is.'

Ook vindt Orobio de Castro dat het leer-effect van kinderboeken hier te beperkt is gemeten. Het gaat hier om een kortetermijnreactie van de kinderen, terwijl ouders in de echte wereld vaker verhaaltjes voorlezen en bespreken met hun kinderen. Het effect daarvan kan wel eens groter zijn, maar daarover zeggen de Canadezen niets.

Eindoordeel

De conclusie 'kinderen leren minder van boeken met dieren' valt op basis van deze studie niet te trekken.

_{Ziet u een bericht waarvan u denkt: klopt dit wel? Mail naar kloptditwel@volkskrant.nl.}