Wat heeft radicaal-rechts toch met Rusland?

1. Waarom zo veel ophef, als het niet echt om Russische inmenging ging?

In de video, opgenomen enkele maanden voor de Oostenrijkse verkiezingen van 2017, is te zien hoe Strache en fractieleider Gudenus in Ibiza een Russische zakenvrouw lucratieve bouwcontracten aanbieden in ruil voor het opkopen van een Oostenrijkse tabloid, die dan positief kan schrijven over zijn partij FPÖ. Vermoedelijk is Strache in de val gelokt. De video is geen bewijs van Russische beïnvloeding, maar wel van hoe Strache daar actief naar hengelt en zich openstelt voor corruptie. Het valt bovendien zwaar in Oostenrijk omdat er een lange voorgeschiedenis is van contacten tussen FPÖ en Rusland. 

Strache en Gudenus bezochten de burgemeester van Moskou Joeri Loezjkov al in 2008 en Gudenus trad samen met enkel anderen in 2014 op als waarnemer bij de verkiezingen op de Krim, vlak na de annexatie door Rusland. Diezelfde Strache en Gudenus kwamen in 2016 in opspraak doordat Strache een foto van hen op Facebook plaatste met als onderschrift: “Werkbezoek aan Moskou”. Niet lang daarna bleek dat FPÖ er een contract had gesloten met United Russia, de partij van president Poetin. Volgens het contract gaat het om het uitwisselen van ideeën en het plannen van wederzijdse bezoeken.

2. Hoe ver gaan de contacten tussen Europees extreemrechts en Rusland?

Voorlopig zijn er enkel bewijzen van wederzijdse openlijke steun, niet van financiële transacties. Front National kreeg wel een lening voor meerdere miljoenen euro’s bij een Russische bank en ook de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini zou geheime onderhandelingen met Rusland hebben gevoerd om enkele miljoenen aan campagnegeld los te weken, maar het is niet zeker of dat ook is doorgegaan.

Bij verkiezingen in Russische gebieden reizen extreemrechtse politici naar ginder om als waarnemer op te treden. In ruil geeft hun aanwezigheid die Russische annexaties legitimiteit. Een aantal extreemrechtse politici, zoals Gudenus, hebben de afgelopen jaren ook commerciële activiteiten opgezet in Rusland. 

3. Waarom knuffelen extreemrechts en Poetin elkaar? 

Europees extreemrechts en Rusland vinden elkaar in enkele gemeenschappelijke doelen. Ten eerste is Poetin een nationalist die Rusland weer in de markt wil zetten als een grootse natie. Dat is ook waarom hij de Russische volkeren op de Krim weer bij het moederland wil. Supranationale organisaties zoals de EU en de NAVO zijn vijanden van Rusland, maar ook van extreemrechts, omdat ze de soevereiniteit van de Europese natiestaten zouden beknotten. “Achter de extreemrechtse frontvorming in Europa gaat een Russische wens schuil om de EU te vernietigen”, zei Guy Verhofstadt (Open Vld) gisteren in Het Laatste Nieuws.

Poetin is ook een autoritair leider, een eigenschap die bepaalde extreemrechtse politici kunnen waarderen. “Ik heb veel respect voor Poetin. Hij is een krachtig leider”, zei Filip Dewinter (Vlaams Belang) na een bezoek aan Rusland in 2014. Poetin legt daarnaast ook de nadruk op conservatieve, christelijke familiewaarden, die extreemrechtse politici met hem delen. Zo zien ze elkaar als een gezamenlijke dam tegen migratie. Rusland is voor extreemrechts een bondgenoot daarin, dat zei Filip Dewinter in het verleden letterlijk, net als Geert Wilders van de Nederlandse PVV. “We moeten beseffen dat Rusland onze bondgenoot is in de strijd tegen terrorisme en massa-immigratie vanuit Afrika”, zei Wilders.

4. Heeft Rusland ook invloed bij extreemrechts in België?

Bij Vlaams Belang verloopt het contact met het Kremlin vooral via Filip Dewinter, Antwerps lijsttrekker voor het Vlaams Parlement bij de komende verkiezingen. In 2016 ging Dewinter met een parlementaire delegatie naar Moskou waar hij de toenmalige vicepremier Rogozin ontmoette. Het jaar erop ging hij op bezoek bij Syrisch president Assad, een bondgenoot van Poetin, en dat bezoek zou via een Russisch contact zijn gelopen. Dewinter heeft rond zich een clan van Rusland-gezinde Vlaams Belangers als Jan Penris, Christian Verougstraete en Frank Creyelman. Een van de personen die de Vlaams Belangers bindt met Rusland is oud-partijgediende Kris Roman, een Poetin-fan die de helft van het jaar net buiten Moskou woont. Geregeld geeft hij in Russische media zijn mening over de internationale politiek. 

Mechels gemeenteraadslid Creyelman reist ook meerdere keren per jaar naar Rusland en was dit jaar aanwezig op het Yalta International Economic Forum op de Krim, dat expliciet draait om de Russische economische belangen. Dewinter was betrokken bij de voorbereidingen, maar kon in Jalta niet aanwezig zijn. “Ik was daar graag geweest, want Poetin was aangekondigd”, zei Dewinter daar eerder over aan De Morgen. “De Russische belangen tegenstrijdig met de Vlaamse? Ik zou niet weten waarom.” 

5. Zal dit schandaal het succes van extreemrechts beïnvloeden?

In een debat op Radio 1 probeerde Theo Francken (N-VA) Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken te doen zweten met het nieuws uit Oostenrijk. “Ik vind dat onvoorstelbaar dat jullie zo met Poetin dwepen”, zei Francken. “Dat zijn helemaal geen westerse waarden, dat zijn oosterse waarden.” Van Grieken reageerde als door een wesp gestoken. “Wat verwijt u mij hier eigenlijk? Ik heb geen enkele band met Rusland.” 

“Ik denk dat dit geen invloed zal hebben, omdat het toch een vrij geïsoleerd verhaal is”, zegt UGent-politicoloog Carl Devos. “De video zal bovendien afgedaan worden als fake news, omdat er toch sprake lijkt van opgezet spel. Dat zal bij de aanhangers enkel het idee versterken dat er bepaalde machten zijn die hen het succes niet gunnen. Kijk hoe Schild & Vrienden enkel sterker is geworden na de Pano-uitzending.” 

Bovendien is het maar de vraag of de kiezers van Vlaams Belang de goede banden met het zogezegd sterke, autoritaire bewind van Rusland als een slechte zaak beschouwen. In 2015 verscheen Matteo Salvini in het Europees Parlement in een T-shirt met een afbeelding van Poetin. Veel gêne is er niet meer voor de liefde voor Poetin.