Opinie: Gun onze kinderen niet alleen spullen, maar ook natuur
Het sluimert al jaren, de idee dat in beleid te veel nadruk ligt op economische groei en financiële waarden, en dat beide maatstaven niet ideaal zijn om welvaart te meten. De ‘Monitor Brede Welvaart’, die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vorige week voor de tweede keer publiceerde, is een alternatief waarin meerdere facetten van welvaart zijn opgenomen. Deze monitor geeft een completer beeld van wat belangrijk is voor het welbevinden van mensen.
Het is heel goed dat een dergelijk rapport wordt uitgebracht. Inhoudelijk ben ik echter nogal teleurgesteld. Het is erg jammer dat zo’n uitgebreid rapport, waar heel slimme mensen lang aan hebben gewerkt, niet leidt tot de juiste conclusie en dito discussie. Want als je alle informatie over welvaart verzamelt en netjes naast elkaar legt, is er maar één conclusie mogelijk: wij hebben het goed, maar als we zo doorgaan, zal dat niet voor onze kinderen gelden. Het CBS heeft deze overduidelijke conclusie blijkbaar niet durven trekken.
Brede welvaart wordt door het CBS gedefinieerd langs drie dimensies: 1. hoe goed hebben wij het nu, 2. wat betekent dat voor de houdbaarheid voor later, en 3. welke last legt onze welvaart op andere landen. Een vrij helder kader. Het rapport geeft dit grafisch mooi weer met kleurtjes: groen als de ontwikkeling goed is en rood als de ontwikkeling de verkeerde kant op gaat. Geheel volgens de laatste trend om ook ingewikkelde informatie voor het gemiddelde Kamerlid begrijpelijk te maken. En dat is heel goed. Het grote nadeel is echter dat door deze versimpeling de analyse mank gaat. En dat leidt tot heel foute conclusies, zeker als het gaat om de houdbaarheid van onze welvaart.
Ten eerste wekt het rapport de suggestie dat het best goed gaat met de houdbaarheid van onze welvaart, getuige het vele groen in de infographic. Hierdoor dringt de conclusie zich op dat het ook met de houdbaarheid van ons ecosysteem hartstikke goed gaat. Niets is minder waar. De ecologische voetafdruk van Nederland is meer dan drie en een halve keer zoveel als wat we van de aarde kunnen vragen. Lees bijvoorbeeld het alarmerende rapport van de VN over biodiversiteit of de IPCC-rapporten over klimaatverandering. De analyse van het CBS maakt hier geen woorden aan vuil. Het feit dat kleine aanpassingen bij lange na niet leiden tot een economisch systeem dat binnen ecologische grenzen opereert, wordt voor het gemak even weggelaten. Gaat u rustig slapen.
Ten tweede rept het CBS nauwelijks over de relaties tussen de verschillende elementen van brede welvaart, in economenjargon ook wel ‘afruilen’ genoemd. De meest simpele relatie: een groeiende economie gaat ten koste van onze leefomgeving. Voor veel grondstoffen geldt dat wat we nu gebruiken, er voor volgende generaties niet meer is. En een ander voorbeeld: de intensieve landbouw, waarmee we veel geld verdienen en mensen voeden, gaat ten koste van de biodiversiteit en de kwaliteit van de grond. En dat merken vooral onze kinderen. Of wijzelf, als we met pensioen zijn. De welvaart van nu kan dus nooit los worden gezien van de welvaart later.
onontkoombaar
Het is een gemiste kans dat het CBS op deze wijze brede welvaart presenteert. Door in ieder geval de absolute grenzen van de ecologische houdbaarheid van de huidige economische activiteiten in beeld te brengen, wordt de conclusie al snel evident: ons systeem is niet houdbaar. Door bovendien de ‘afruilen’ in kaart te brengen, is ook een andere conclusie onontkoombaar: onze verslaving aan economische groei zorgt ervoor dat onze kinderen ongetwijfeld voldoende spullen hebben, maar geen natuur. Pas als die conclusies duidelijk zijn en door iedereen worden gedeeld, is er een vertrekpunt voor beleid dat werkelijk is gericht op brede welvaart. Dan is duidelijk dat we een stringent klimaatbeleid moeten voeren. Dan is het ook voor meer mensen duidelijk dat ons landbouwsysteem een te zware wissel trekt op de Nederlandse bodem en biodiversiteit. Goed rentmeesterschap, zorg voor de aarde, vraagt erom dat we gaan nadenken over een alternatief voor economische groei en dan ook onze instituties daarop inrichten.
Brede welvaart is geen keuzemenu. Het gaat om de huidige verdeling van de welvaart en of die houdbaar is voor toekomstige generaties, in eigen land en elders op de wereld. Dat is best ingewikkeld. Maar de conclusie is helder: zo kan het niet verder. <
