Nu autopsie niets heeft opgeleverd, blijven nog veel vragen open: dit weten we (nog niet) over de 30 jaar oude zaak-Annie De Poortere

Drie data zijn van belang om te schetsen in het verhaal.

Zaterdag 12 november 1994. Op deze dag verdwijnt de 48-jarige Annie De Poortere spoorloos. Ze woont op dat moment in de Kerkstraat in Sint-Martens-Latem. Haar identiteitskaart lag nog thuis, er was geen geld verdwenen en haar fiets stond nog waar ze hem het laatst had achtergelaten. Volgens haar zoon en haar zus kampte ze met psychische problemen. Opnieuw, want in het verleden had ze al een paar keer in een psychiatrische instelling verbleven. Na die 12e november zal ze nooit nog een teken van leven geven.

Vijf jaar na haar verdwijning, in 1999, wordt ze op vraag van haar echtgenoot door de rechtbank "afwezig verklaard". Die juridische procedure heeft dezelfde gevolgen als een overlijden en kan slechts onder bepaalde voorwaarden uitgesproken worden. Door die uitspraak kan de erfenis verdeeld worden en haar huwelijk ontbonden worden. 

Zaterdag 27 april 2024. In diezelfde Kerkstraat in Sint-Martens-Latem is het alle hens aan dek: bij graafwerken in een tuin, vlak bij de woonplaats van Annie De Poortere, worden menselijke resten opgegraven. Meteen wordt iedereen opgetrommeld: politie, parket, labo, Civiele Bescherming en de Cel Vermiste Personen. Vrij snel wordt de link met de 30 jaar oude verdwijningszaak gelegd. 

De volgende ochtend komt er een korte persmededeling van het parket van Oost-Vlaanderen. 

Er zijn aanwijzingen dat het gaat om een dame die verdween in 1994, ze was op het ogenblik van de verdwijning 48 jaar. De onderzoeksrechter werd gevorderd, het onderzoek wordt intensief gevoerd naar alle mogelijke pistes.

Maandag volgde dan een nieuwe stap: de 78-jarige ex-man van Annie De Poortere is gisteren verhoord en aangehouden, voorlopig op verdenking van moord. Hij zat even in de gevangenis van Dendermonde, maar heeft intussen een enkelband gekregen. "Het verder onderzoek zal moeten uitwijzen wat zijn werkelijk aandeel was bij het overlijden van het slachtoffer", klinkt het. De raadkamer heeft die aanhouding onder elektronisch toezicht vandaag bevestigd. 

Naast de informatie die we zeker weten, blijven er echter nog veel vragen open. We proberen ze zo duidelijk mogelijk te kaderen. 

Nee, 100 procent zekerheid is er nog niet. Daarvoor is er DNA-onderzoek nodig, en dat zal waarschijnlijk nog wel enkele dagen op zich laten wachten. Die identificatie kan op verschillende manieren verlopen. De kans dat het DNA van het slachtoffer in de DNA-database zit, is niet zo heel erg groot (we spreken over 30 jaar geleden). Maar gebitsgegevens of een vergelijking van het DNA met dat van familieleden kunnen wel uitsluitsel geven.

Maar laten we eerlijk zijn: de kans dat het wel degelijk om Annie De Poortere gaat, is bijzonder groot. "Het is zo dat we regelmatig wel eens botresten terugvinden, waarbij we moeten nagaan of het menselijke of dierlijke resten zijn. In deze zaak waren er wel meteen een aantal elementen waardoor we dachten: hier is meer aan de hand. We hebben redelijk snel sterke aanwijzingen gevonden dat het ging om Annie De Poortere", zegt ook Hanne Ollevier van het parket vandaag. 

Wat die aanwijzingen precies zijn, weten we niet. Al zijn er volgens onze informatie wel enkele zaken bij het lichaam aangetroffen die wat prijsgeven over de identiteit van het lichaam. Tot vandaag weten we ook niet welke botresten er bijvoorbeeld allemaal aangetroffen zijn, we weten uit bronnen wel dat er een schedel teruggevonden is. 

Bovendien is de familie ook meteen ingelicht met de boodschap dat het vermoedelijk om Annie De Poortere gaat.

Uit al die elementen kunnen we besluiten dat er in gerechtelijke kringen weinig twijfel lijkt te bestaan dat de DNA-match zal bevestigen wat we vermoeden. 

Wat de speurders precies als bewijs tegen de ex-man van Annie De Poortere hebben, weten we niet. Maar de locatie én zijn relatie met het vermoedelijke slachtoffer zullen zeker elementen zijn. Bovendien weten we uit bronnen dat hij gedeeltelijk bekentenissen afgelegd heeft. Hij heeft volgens bronnen verklaard dat hij het slachtoffer thuis dood heeft aangetroffen en vervolgens heeft begraven. 

Noch het parket, noch de advocaat van de man willen dat voorlopig bevestigen: "Mijn cliënt heeft een verklaring afgelegd en blijft bij die verklaring."

De raadkamer heeft in ieder geval beslist dat er voorlopig genoeg elementen zijn om hem verder aan te houden met een enkelband. Zijn advocaat, Ashley Bickx, is niet verrast door die beslissing. "Er zijn geen wereldschokkende dingen gebeurd of gezegd, dus het elektronisch toezicht is bevestigd." 

De zus van Annie De Poortere hoopt alleszins dat er na al die tijd eindelijk antwoorden komen. "Ik heb 30 jaar lang gezegd dat hij er iets mee te maken heeft, en zo te zien is dat uitgekomen. Ik wil weten hoe en waarom hij haar daar begraven heeft en wat de doodsoorzaak is. Het putje is nu open, ze moeten nu verder gaan."

De volgende vraag is dan ook: hoe is het slachtoffer overleden en zullen we dat überhaupt ooit te weten komen? De onderzoekers zetten alleszins alles op alles om antwoorden te bieden aan de nabestaanden. Daarvoor is er in de eerste plaats een autopsie nodig. Die is gisteren uitgevoerd, maar bracht helaas weinig antwoorden. "Een concrete doodsoorzaak valt niet meer af te leiden", klinkt het bij het parket. 

Is er sprake van moord? Van doodslag? Van slagen en verwondingen met de dood tot gevolg? Of is er nog iets anders gebeurd? Dat weten we vandaag allemaal nog niet. En nu de autopsie ook niet heeft kunnen achterhalen wat er dertig jaar geleden gebeurd is, bestaat de kans dat we het nooit zullen weten. 

"Als die autopsie geen uitsluitsel geeft, als er geen sporen van geweld konden worden teruggevonden, is het onderzoek in deze fase wel heel erg moeilijk", legt onze justitiejournalist Caroline Van den Berghe uit. "De speurders kunnen de man nog verhoren, kijken of er nog details naar voren komen die zijn verklaringen tegenspreken, eventueel een test met de leugendetector, maar voorlopig is er dus alleen zijn verklaring die momenteel als bewijs geldt."

Het onderzoek heeft vandaag wel de kwalificatie "moord" gekregen, maar dat kan in de loop van een onderzoek zeker nog wijzigen - en zoals de kaarten nu liggen, is het verre van zeker dat het dossier onder die kwalificatie voor de rechtbank zal komen. "Je moet uiteindelijk een rechter of een volksjury kunnen overtuigen met bewijzen. De vraag is of er nog bewijzen kunnen gevonden worden zoveel jaren na de feiten. En de vraag is ook of hij nu liegt of niet."

Het lichaam werd gevonden op een boogscheut van de plek waar ze woonde, in een naburige tuin. Meteen stelt zich dan de vraag: hoe komt het dat het niet eerder ontdekt werd? Hoe kon het daar zo lang onopgemerkt blijven liggen? En hoe is het onderzoek dertig jaar geleden dan gevoerd? 

Daar hebben we geen antwoord op: we weten niet hoe het onderzoek toen verlopen is. Volgens de zus van Annie, Karina, was het aan de magere kant: "Er werd zelfs geen opsporingsbericht verspreid. Een klein zoekertje in de krant, zonder foto, dat was alles", zei ze zondag aan onze redactie.

In 1999 volgde nog een oproep in het VTM-programma "Oproep 2020". Daar kwamen nog enkele tips uit - zoals een vrouw die verklaarde dat ze Annie De Poortere een lift gegeven had of een getuige die beweerde dat ze gezien was in Calpe, in Spanje. Die piste werd ook onderzocht, maar zonder resultaat. 

Ook haar ex-man, die nu verdachte geworden is in de zaak, getuigde overigens in het programma. 

Er moet ook nog wel een belangrijke kanttekening gemaakt worden: de realiteit ziet er vandaag de dag helemaal anders uit dan toen. We spreken over 1994, de zaak-Dutroux was nog niet losgebarsten. Die zaak is belangrijk om te vermelden, omdat het een kantelpunt is. "30 jaar geleden kon niet wat er nu wel kan", zeiden Alain Remue van de Cel Vermiste Personen en wetsarts Wouter Van Den Bogaert gisteren in De Afspraak. "De Cel Vermiste Personen bestond niet, DNA was een toverwoord, CT-scans, digitalisering waren onbestaande, er waren nog geen lijkenhonden."

Dat wil niet zeggen dat de zaak onbekend is: "Dat soort dossiers komt ook wel op onze bureau terecht", benadrukt Remue. Al laat hij ook vallen dat dit vermoedelijk een van de oudste cold cases is waar het mogelijk toch nog tot een doorbraak komt. "Dus zeg nooit nooit."

Of er ooit een proces komt, is niet duidelijk. De man is op dit moment een verdachte, het is niet zeker of hij dat blijft. Als een onderzoeksrechter klaar is met het onderzoek, is het aan het parket om te bepalen of het iemand uit het dossier voor de rechter wil brengen. Het parket kan ook beslissen om niet te vervolgen. Uiteindelijk is het aan de raadkamer om te bepalen of er een proces komt, wat nog niet wil zeggen dat een uiteindelijke rechter of een volksjury ook daadwerkelijk iemand veroordeelt.

Er zijn dus nog veel stappen te nemen.

Dan rest nog de vraag of het dossier rond Annie De Poortere sowieso al niet verjaard is. Dat is hoe dan ook complexe materie. Als bij toeval zijn eergisteren nieuwe regels rond verjaringstermijnen in werking getreden, al zijn er heel wat juridische punten en komma's te maken. Een moordzaak verjaart nu pas na 30 jaar, volgens het parket is die regel ook toe te passen op oude zaken die op dit moment nog niet verjaard zijn.

Mocht de kwalificatie moord overeind blijven, volgt er normaal gezien een doorverwijzing naar assisen. Het parket laat weten dat - mocht de kwalificatie overeind blijven - ze de zaak zeker voor 12 november 2024 (exact 30 jaar na de feiten) bij de kamer van inbeschuldigingstelling moeten voorleiden. Die kamer beslist of er een proces komt of niet en kan de zaak naar assisen doorverwijzen.

De toekomst zal uitwijzen of die timing haalbaar is. Wordt dus vervolgd.