Direct naar artikelinhoud
ReportageVerkiezingen

Hoe politici op slinkse wijze zo veel mogelijk volmachten bemachtigen

Een partijtje bingo slaan de bewoners van Hof ter Veldeken in Lebbeke niet snel af, maar gaan stemmen doen de meesten niet meer, of per volmacht.Beeld Illias Teirlinck

Je kunt markten afschuimen, slogans bedenken en huisbezoeken doen. Maar wil je als politicus helemaal op zeker spelen, dan ga je met een stapel blanco volmachten naar het rusthuis. ‘Ze lopen onze deuren plat. En ze zijn slimmer geworden: ze komen langs buiten de kantoor­uren.’

“Ik denk niet dat ze ons nog in de bak gaan steken”, zegt Jeanne. “Die brief ligt daar, in mijn kamer. Iemand zal ’m wel meepakken zeker? Vroeger stemde ik voor de sossen. Nu denk ik: dat is niks meer voor ons.”

Elke namiddag treffen Jeanne De Cock (81) en Lucy Moens (88) elkaar in de gang van woon-zorgcentrum Hof ter Veldeken in Lebbeke. Om bij te praten. Ook Lucy gaat niet stemmen. “De vorige keer, voor de gemeente­raad, heb ik gestemd. Voor Maria Van Keer (schepen voor CD&V in Lebbeke, DDC). Bij de gemeenteraad zijn dat mensen die ge nog als klein boelekes hebt gekend van in uw dorp. Nu is het toch een beetje anders.”

Vriendinnen Jeanne De Cock en Lucy Moens aan de babbel in het rusthuis in Lebbeke.Beeld Illias Teirlinck

De directie van Hof ter Veldeken zegt alert te zijn. Er wordt bij elke bewoner nagegaan of die iemand in z’n familie heeft die per volmacht kan gaan stemmen. Voor wie daar niks voor voelt, kan een dokters­attest worden aangevraagd.

“Daags voor de verkiezingen brengen we de hele stapel oproepingsbrieven en attesten naar de gemeente”, zegt een van de animatoren. “Mensen die niet kunnen stemmen, en dus niet mogen worden meegeteld. We zien er de laatste jaren echt op toe.”

Neufchâteau

Voor 2012 kon één kiezer in het stemlokaal een onbeperkt aantal volmachten meebrengen. Nu ligt het maximum op één per kiezer. Er moet al een heel georganiseer bij te pas komen als een partij zich nog wat electorale doping wil toedienen met oproepingsbrieven of volmachten van Jeanne of Lucy.

Maar helemaal weg is het probleem niet. Op 16 juni moeten de inwoners van Neufchâteau nog maar eens naar de stembus. De gemeente­raads­verkiezingen van 14 oktober moeten worden overgedaan. De oorzaak situeert zich in de Clos des Seigneurs, het lokale OCMW-rusthuis.

“Bij de vorige gemeente­raads­verkiezingen in 2012 hebben politici een ronde langs alle kamers gedaan”, verklaarde een directielid in een in de Franstalige pers uitgelekt politieverhoor. “Ze kwamen mij vragen om oproepingsbrieven te overhandigen. Zij zouden dan zelf voor volmachten zorgen. Door de problemen die we hier eerder kenden in 2012, beslisten we om geen oproepingsbrieven meer te verdelen in de kamers, maar ze door te sturen naar familieleden.”

Voor een zevental residenten in Clos des Seigneurs werd geen verwant gevonden. Op zaterdag 13 oktober om 18.36 uur kreeg het directielid een Messenger-bericht van Francine Bossicart, de OCMW-voorzitster in Neufchâteau: ‘Dimitri zegt dat het beter is dat jij mij die oproepingsbrieven geeft. Hij zal ze overhandigen aan de gemeente.’

Dimitri was Dimitri Fourny, de cdH-burgemeester in Neufchâteau, voormalig witte ridder in het Waalse Publifin-schandaal en lid van de controle­commissie op de verkiezingsuitgaven in het Waals Parlement. Hij verdeelde de zeven oproepingsbrieven, vergezeld van volmachten met nagebootste handtekeningen, onder leden van zijn campagne­team en zijn familie. Fourny had de pech dat zijn directe politieke opponent Yves Evrard (MR) van de lijst Pour Vous die zaterdag­avond met zijn militanten aan de overkant van de straat een terrasje zat te doen toen Bossicart met haar oproepingsbrieven kwam aanbellen. Ze zagen het met eigen ogen gebeuren.

Bossicart was zelf kandidaat nummer 4 op de lijst Agir Ensemble van Fourny. De wet is duidelijk genoeg. Wie kandidaat is, hoort zelfs geen oproepingsbrief of volmacht aan te raken. Francine Bossicart voerde achteraf aan dat ze de wet niet goed genoeg kende.

Op een totaal van 5.081 uitgebrachte stemmen won Agir Ensemble de verkiezingen met een verschil van 245 stemmen, maar om de beslissende tiende zetel in de gemeenteraad te behalen en Pour Vous op acht zetels te zetten in plaats van negen, kwam het aan op 16 stemmen. Dat waren dus de 7 bejaarden­stemmen, en ook nog minstens 11 andere die werden buitgemaakt bij familieleden van bewoners van de Clos des Seigneurs.

Een persconferentie van Dimitri Fourny (cdH) in maart: de burgemeester van Neufchâteau werd verdacht van kiesfraude met volmachten. Enkele dagen later werd de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen ongeldig verklaard.Beeld BELGA

Jean Boutenbourg, advocaat van Yves Evrard (MR-Pour Vous): “We hebben nu weet van meer dan vijftig valse volmachten. Er was een geval van een familielid van een van de bewoners van het rusthuis dat in het stemlokaal te horen kreeg: ‘Ho, maar uw vader heeft al gestemd.’ Het onderzoek is nu in handen van onderzoeksrechter Jacques Langlois in Neufchâteau, die al een aantal mensen in verdenking stelde en aanwijzingen voor nog méér onregel­matig­heden natrekt. Er zat, zoveel is intussen duidelijk, een systeem achter. Weet u wat de verdedigingslijn is van Dimitri Fourny? Hij zegt: ‘Dit gebeurt overal, in heel België.’ Ik vind dat nogal sterk. Als je zoiets zegt, vind ik, kom dan met bewijzen.”

Ivo, telegrambezorger

In zijn kamertje in Hof ter Veldeken toont Ivo Abbeloos (85) ons zijn potloodtekeningen. Olie­verf en terpentijn zijn in het woon-zorgcentrum niet zo gewenst, er is ook geen atelier. Ivo heeft zijn drie meest waardevolle schilderijtjes aan de muur opgehangen. Hij heeft 51 jaar gewerkt, en altijd socialistisch gestemd. Zondag stemt hij niet.

Ivo: “De laatste keer dat ik ging stemmen, moest ik in een lange rij wachten. Dat gaat mij zo niet meer af, met mijn rollator. Had ik gekund, ik was zondag gegaan. Aan de andere kant: waarover moet ik op mijn leeftijd nog een mening hebben? Ik heb mijn zoon, mijn enige kind, een volmacht gegeven. Ik heb gezegd: ‘Doet ermee wat ge wilt.’ Hij heeft gezegd dat hij mijn keuze zou respecteren, maar dat hoeft niet van mij.”

Nu de pensioenleeftijd een verkiezings­thema is, de debatten gaan over 42 jaar werken of langer, zou je denken dat Ivo’s stem minstens evenwaardig zou moeten zijn als alle andere. Hij zegt meer bezig te zijn met zijn pace­maker en zijn suikerwaarden.

Ivo Abbeloos (85): ‘Ik heb mijn zoon een volmacht gegeven. Ik heb gezegd: ‘Doet ermee wat ge wilt.’’Beeld Illias Teirlinck

Ivo: “Ik ben op mijn veertiende begonnen in de voddenfabriek, hier in Lebbeke. Op mijn zestiende ben ik bij de RTT (het huidige Proximus, DDC) telegram­bezorger geworden. In Brussel. Een fijne job, als ik dat mag zeggen. Weinig mensen hadden een telefoon in die tijd. Ik rende de godganse dag door de stad met telegrammen. De tram in, de tram weer uit. Je leerde dat je in het midden van de straat moest lopen, zeker in de Marollen. Mensen zaten patatten te schillen en gooiden de schillen door het raam naar buiten. (lacht) Daar stond dan wel een veger, om dat op te vegen, maar ook dat is zo geen job meer van deze tijd. Dan denk ik: wat moet ik mij nog bemoeien met hoe de huidige generatie het land wil besturen?”

Naar wie Ivo’s stem zondag zal gaan, lijkt evident. Zijn kleindochter heet Katrien Uyttersprot. Ze is tweede opvolgster op de Europese lijst voor N-VA. Hij heeft een setje electorale visitekaartjes van haar op zijn dressoir staan. “Als ik haar en mijn zoon een plezier kan doen, dan doe ik dat toch?”

Eenvoudige oplossing

Je kunt als politicus de benen van onder je lijf lopen op markten en met huisbezoeken. De kiezer die garandeert dat hij zondag vast en zeker voor de goei zal stemmen, beslist in het stemhokje nog altijd zelf. Niet als je hem of haar een volmacht hebt weten te ontfutselen, natuurlijk. In Vlaanderen zijn er 80.844 erkende woongelegenheden in rust- en verzorgings­tehuizen, in Brussel nog eens 14.993. De vergrijzing stuwt die aantallen jaar na jaar verder omhoog.

In woon-zorgcentrum Sint-Vincentius in het West-Vlaamse Kachtem ergert campus­hoofd Yves Degryse zich al jaren dood: “Vooral bij de gemeente­raads­verkiezingen staat er veel druk op de ketel. Men loopt onze deuren plat. Men is intussen wel zo slim om buiten de kantoor­uren langs te komen en meteen een hele leefgroep toe te spreken, terwijl niet elke bewoner dit wenst. Men legt uit hoe men een volmacht kan verlenen. Ik heb een brief aan de burgemeester gestuurd, met de vraag naar politieke fair play.”

De jacht op de volmacht in woon-zorgcentra (WZC) kan op een hoogst eenvoudige manier aan banden worden gelegd.

“Gewoon, een stemlokaal plaatsen in het woon-zorgcentrum”, zegt Jacques Speleers, voorzitter van de senioren­adviesraad in Maarkedal, waar zondag voor het eerst zal worden gestemd in drie WZC’s. Speleers heeft er zeven jaar voor gestreden. Hij is zelf actief bij de lokale afdeling van Open Vld en benadrukt geen andere partijen met de vinger te willen wijzen. Het is, vindt hij, meer zoiets van melk en kat.

Jacques Speleers: “Als politici weten dat er een stemlokaal in het woon-zorgcentrum staat, dan vervalt de verlokking. Dan proberen ze het niet eens meer. Het aantal stemlokalen ligt per gemeente vast bij wet. Maar het gemeentebestuur kan perfect één stemlokaal vanuit een schooltje verplaatsen naar een woon-zorgcentrum, zoals wij nu in Maarkedal doen. Onze ouderen zijn dé ervaringsdeskundigen van de ouderenzorg. Zij hebben hun steentje bijgedragen aan onze welvaart. Hoe kun je dan vinden dat er niets moet worden ondernomen om die mensen, als zij dat willen, te laten mee­stemmen?”

Roger, coupeur

Het is met Roger Mertens (82) net als bij Ivo Abbeloos. Het beroep waar hij ooit goed in was, dat hij al die jaren met hart en ziel beoefende, bestaat niet meer. Of toch nauwelijks. Hoe kan je jezelf dan het gevoel aanpraten dat je er nog altijd bij hoort? Ook Roger stemde altijd socialistisch. Als we zijn kamer binnenkomen, zit hij op tv een debat in het Vlaams Parlement te volgen.

Roger: “Ik was coupeur. Ik was een goede coupeur. Eerst in de schoenen­fabriek in Baasrode. Ik werkte van half­acht ’s morgens tot half­twaalf ’s nachts. Laatst kwam mijn baas van toen hier in het rusthuis vragen of er plaats voor hem was – hij is al in de negentig. Hij zei tegen mij: ‘Roger, gij hield mijn fabriek recht.’ Ja, ik was een goede coupeur. Ik mag dat zeggen.”

‘Mocht ik er geraken, ik zou zeker gaan stemmen’, zegt Roger Mertens (82). ‘En ik zou weten voor wie.’Beeld Illias Teirlinck

Roger is later in een mode­zaak in Vorst gaan werken. Roger: “Ze maakten daar dure frakken. Die werden verkocht in Duitsland en zelfs in Zwitserland. Dat waren de beste leren frakken, in die tijd. Ik zal u uitleggen hoe wij dat deden. Ge legde zo’n patroon op een zinken plaat. Dan het leer erop. Dan sneed ge daar als coupeur met uw mes het patroon uit. Niet simpel. Dat moest op de milli­meter juist zijn. Ge had dat in uw vingers of ge had dat niet.”

Roger vindt dat er te weinig wordt gesproken over het begrotings­tekort. Over de nieuwe Mercedes S600 Guard van Koning Filip, laatst. “Waarvoor heeft dieje mens dat nodig? Want dan ziet ge op tv een programma over een alleenstaande moeder van drie kinderen die zichzelf een paar keer per week een maaltijd ontzegt. En daar doen ze dan niks aan. Mocht ik er geraken, ik zou zeker gaan stemmen, en ik zou weten voor wie.”

Mini-enquête

We sturen 152 woon-zorgcentra in West-Vlaanderen, onze meest vergrijsde provincie, een mailtje. Hebt u iets ondernomen om de bewoners zondag de gelegenheid te geven om te gaan stemmen? Voorziet u een stembus? Indien niet, organiseert u vervoer naar het stemlokaal? Tweeënvijftig WZC’s antwoorden.

Zorgcentrum Engelendale in Brugge: “Geen stembus. Vervoer is niet geregeld, er is ook geen vraag naar. Tien procent van de bewoners laat stemmen via volmacht, voor de overige 90 procent hebben we een dokters­attest.”

Heilige Familie, Deerlijk: “Nog geen akkoord bereikt om in ons WZC een stemhokje in te richten, misschien tegen de volgende verkiezingen.”

Maria Ter Ruste, Zwevezele: “De meesten willen niet stemmen, een uitzondering wel. Wie in de familie politiekers heeft, heeft een volmacht.”

De Brink, Koksijde: “Er is maar één residente die wil gaan stemmen en die vervoeren wij naar het stemlokaal.”

Ter Beke, Wervik: “Mensen die wensen te stemmen, kunnen een beroep doen op onze minder­mobielen­centrale. Momenteel zijn hier geen vragen naar.”

Regina Coeli, Brugge: “Er wordt zondag geen stembus geplaatst. We hebben het al verschillende keren aangevraagd, dat werd telkens geweigerd.”

Als onze mini-enquête een beetje representatief mag zijn, zal ongeveer 99 procent van de residenten in zo’n 130 West-Vlaamse WZC’s, nochtans net zo stemgerechtigd als iedereen, niet gaan stemmen. Tenzij per volmacht, wie die dan ook mag hebben gekregen. Want de stemming is verplicht, dat hebben de meeste oudjes over het algemeen heus nog wel onthouden.

“Voor veel ouderen is het een zorg minder als iemand hen van hun oproepings­brief bevrijdt”, zegt een bejaardenhulp in een West-Vlaams WZC. “De kandidaten komen zogezegd even gezellig een praatje maken en wat foldertjes uitdelen. Uiteraard hebben ze maar één doel.”

Kiné-stemlokaal

Niet alle antwoorden in de mini-enquête zijn deprimerend.

Zestien West-Vlaamse WZC’s laten weten dat hun bewoners, en omwonenden, zondag hun stem kunnen uitbrengen in een stemlokaal in het woon-zorgcentrum. Het heeft blijkens de mailtjes vaak jarenlange discussie met het gemeentebestuur gevergd, maar zondag gebeurt het in deze zestien instellingen: Te Berk in Anzegem, De Strand­jutter in Blankenberge, Jacky Maes in Bredene, Sint-Godelieve in Gistel, Sint-Medard in Heuvel­land, Huize Wieltjes­gracht in Ieper, Maria Rust­oord in Ingel­munster, De Plataan in Izegem, Sint-Vincentius in Kachtem, Andante in Menen, Emmaüs en OLV Gasthuis in Poperinge, De Zilverberg in Roeselare, OLV Curando in Ruise­lede, Deken Darras in Tielt en Sint-Amand in Zweve­gem.

En het wérkt, meldt campus­hoofd Yves Degryse in Kachtem: “Van de 113 bewoners gaat een derde zondag effectief stemmen. We zorgen er ook voor dat de residenten voorrang krijgen in de wachtrij. We begeleiden hen van en naar, maar niet in het stemhokje.”

In Sint-Godelieve in Gistel en De Plataan in Izegem wordt al voor de vierde keer gestemd in het rusthuis. “Dit zorgt ervoor dat buren een reden hebben om eens binnen te komen”, zegt directeur Luc De Jonghe van Sint-Godelieve. “De bewoners kunnen blijven om hun stem uit te brengen, en in het beste geval ontmoeten ze eens andere mensen.”

Danny De Moor van De Plataan: “Ons kiné­lokaal wordt omgevormd tot stembureau met vier stemhokjes, waarvan twee aangepast voor rolwagen­gebruikers. Bij de gemeenteraadsverkiezingen stemden 80 bewoners. Dat is 44 procent.”

De Orpea Groep, die in Vlaanderen 35 residenties uitbaat, laat weten dat het in 3 daarvan zondag een stembus plaatst: in Zennehart in Beersel, Belfair in Sint-Pieters Leeuw en Panhuys­park in Destel­bergen.

Molenbeek

Het nieuwste volmachten­schandaal kwam woensdag aan het licht in Molenbeek.

Voor 32 van de 60 bewoners van home Birmingham, in de gelijknamige straat, leverde dokter Patrick Bacart, kandidaat nummer 12 op de lijst PS-sp.a van Cathérine Moureaux, in de aanloop naar 14 oktober 2018 medische attesten af. Die werden in het stemlokaal verzilverd met onder het campagne­team van Moureaux verdeelde volmachten. Het is elke arts die kandidaat is bij de verkiezingen bij wet verboden ook maar één zo’n attest af te leveren.

Patrick Bacart, tegenover de RTBF: “Dat wist ik niet. Ik deed dat uit vriendelijkheid, omdat ik niet ver van dat home woon. Die mensen konden écht niet gaan stemmen.”

De dame aan de receptie in home Birmingham kan dat beamen: “Dit is een home voor dementerenden. De meeste residenten kunnen niet eens meer praten.”

Ahmed El Khannouss, Molenbeeks gemeenteraadslid voor cdH, bracht de zaak onder de aandacht. “Ze doen dit al jaren”, zegt hij. “De bende rond Cathérine Moureaux en daarvoor haar vader. Het is heel lastig om te bewijzen, je moet je door tonnen papieren werken. Je moet een advocatenkantoor inhuren. Ik vind het lastig te begrijpen dat we zo lang moeten blijven strijden voor iets dat gaat over elementair fatsoen.”