Teruglezen: Proces Holleeder - ‘Willem was niet echt groot en indrukwekkend’
De 42ste zitting in het proces Vandros, waarin Willem Holleeder terechtstaat voor betrokkenheid bij vijf liquidaties en een poging daartoe, is achter de rug. De tweede kroongetuige uit het Passageproces, Fred R., werd door de rechtbank ondervraagd. Verslaggever Wil Thijssen blogde vanuit de extra beveiligde rechtbank in Amsterdam-Osdorp.
Live
Zitting gesloten
De rechtbank is globaal alle verklaringen langsgelopen die Fred R. heeft afgelegd in Passage en heeft nauwelijks vragen. Morgen zal Holleeders advocaat Sander Janssen vragen stellen aan Fred R.
De officieren van justitie geven aan dat ze willen afwachten waar Janssen mee komt, alvorens zij Fred R. nog een keer aan de tand voelen. Voor nu wordt de zitting gesloten. Morgen wordt het proces Vandros voortgezegd in de Bunker in Osdorp om 10 uur.
Naast Holleeder in een detentiecentrum
Toen Willem Holleeder en Fred R. naast elkaar kwamen te zitten in een detentiecentrum, vroegen ze allebei overplaatsing aan. Waarom deed u dat? Vraagt de rechter.
‘Ik wist natuurlijk wel dat hij contact had met Dino’, zegt Fred R.
Astrid Holleeder heeft verklaard dat Onno de Jong, de advocaat van Fred R., destijds op het kantoor kwam van de toenmalige advocaat van haar broer Willem Holleeder, om over de zaak te komen praten. Vanuit de cabine zegt advocaat De Jong ‘dat hij nooit op het kantoor van Stijn Franken is geweest – niet in dit verband en ook niet in een ander verband.’
Breken met alles
Wat gaf nou de doorslag om kroongetuige te worden, vraagt de rechter.
‘Ik wilde gewoon breken met alles, kijken of er nog iets van het leven te maken was’, antwoordt Fred R.
Twintig kluisverklaringen
In eerste aanleg eiste de aanklager levenslang tegen Fred R. Dat was geen verrassing voor hem, zegt hij. Uiteindelijk kreeg hij 30 jaar celstraf. In februari 2013 begon het hoger beroep in Passage. Fred R.’s zware detentieregime werd versoepeld en hij mocht bezoek krijgen zonder toezicht, als een gebaar van goede wil door het OM, dat hoopt dat hij belastend zou gaan verklaren.
Op 3 februari 2014 legde Fred R. de eerste van twintig kluisverklaringen af. Op 5 september 2015 wordt de deal tussen Fred R en het Openbaar Ministerie gesloten.
Betaald om mond te houden
Het gaat nu over de kroongetuigedeal tussen Fred R. en justitie. Op 23 mei 2007 deelden de officieren op de zitting in het Passageproces mee dat Peter la S. als kroongetuige belastende verklaringen over Fred R. had afgelegd, en dat Jesse R. in Marokko was aangehouden. Fred R. bleef zich destijds beroepen op zijn zwijgrecht. Kort nadat zowel Peter la S. als Jesse R. gingen verklaren, werd gesproken over een mogelijke getuigendeal tussen verdachte Fred R. en justitie. In oktober 2007 werd Fred R. gehoord over inkomsten die hij ontving in de gevangenis. Destijds zweeg hij daarover.
‘Ik ben betaald om mijn mond te houden’, zegt hij nu. ‘Zulke bedragen (133 duizend euro) worden niet afgesproken. Die werden gewoon bij mijn advocaat gemeld. Zo’n 3.000 euro per maand, 175 euro per dag.’
Als je een verklaring aflegt, zegt Fred R., ‘dan is je leven sowieso voorbij. En als je zwijgt, word je op het paard gehesen.’ Maar, voegt hij eraan toe: ‘als je vrijkomt, heb je die belastende kennis nog steeds, en ben je dus nog steeds aantrekkelijk om te liquideren.’
‘Holleeder was niet echt groot en indrukwekkend’
In eerdere verklaringen van Fred R. over Willem Holleeder valt op dat R. Holleeder ‘niet echt groot en indrukwekkend’ maakt.
‘Dat was hij ook niet’, zegt Fred R. Hij schijnt zelf in een gesprek met de rechter-commissaris te hebben gezegd: ‘Ik was groter dan Willem Holleeder.’
De getuige: ‘Ik ga hier Holleeder niet zitten vrijpleiten. Laat ik het zo zeggen: als je samenwerkt, heb je gezamenlijke vijanden. Zo heeft dat ook bij hen gefunctioneerd. De mensen die veel om Holleeder hebben rondgelopen, zagen Holleeder niet als zo groot.’ Dat gold volgens R. onder anderen voor Dino S., Danny K., Dick Vrij en Ali Akgün.
De rechter vat samen: Holleeder was iemand die in de kroeg zat en mensen afperste.
‘Dat klopt’, zegt Fred R.
Probleem met Leen Bosnie
‘Wat weet u van de verhouding tussen Leen Bosnie en Willem Endstra?’, vraagt de rechter.
‘Ik had al te horen gekregen dat Bosnie lastig was, en bij Endstra in de weg liep’, zegt Fred R. ‘Dat is wat ik weet. Ik wist waar Bosnie woonde, van Endstra wist ik alleen waar zijn kantoor was. Ik wist ook dat er mensen waren die geld bij Endstra hadden belegd, zoals een maat in de gevangenis, Van Essen, die zei dat bij Endstra misschien wel honderd of tweehonderd miljoen was belegd.’
Jesse R. had een probleem met Leen Bosnie, zegt Fred R. ‘Toen heb ik uitgezocht waar ie woonde.’
‘Waarom was Bosnie een probleem?’, vraagt de rechter. ‘Omdat ie bij Endstra in de weg liep – ze wilden hem waarschuwen. Ik heb begrepen dat dat met de afpersing van Endstra te maken had, met het geld. Veel mensen hadden bij Endstra geïnvesteerd. Ik had begrepen dat Bosnie in de weg liep met de betalingen, maar ik weet niet of dat klopt.’ Bosnie gaf Endstra tegengas – ‘waar ben je allemaal mee bezig?’. Toen zag Endstra hem als een probleem, aldus de getuige.
Jongens geregeld voor liquidatie
Omdat Jesse R. en Peter la S. in het buitenland waren, ‘is de liquidatie van Van der Bijl op mijn bordje gekomen’, zegt Fred R. ‘Ik heb twee jongens geregeld, (die zijn veroordeeld), en die hebben de liquidatie gepleegd.’
Een van die jongens kende R. via diens zus. ‘In een discotheek vroeg die jongen: Heb je werk voor me? – Zo is het contact gekomen.’
Hoe heeft u hen geïnstrueerd?, vraagt de rechter.
Fred R.: ‘Ik heb ze met Jesse opgepikt bij Abcoude. We zijn rondjes gaan rijden en we hebben ze alles laten zien. Jesse was de eerste opdrachtaannemer. We hebben het in de auto besproken, plaatsen aangewezen enzo. We zijn nog uitgestapt en hebben doorgesproken. Daar was Jesse ook bij.’
De wapens lagen in een auto, ‘die hebben we laten zien. Toen hebben ze wat uitgezocht.’
Heeft u ook aangegeven hoe je iemand moet doodschieten?, vraagt de rechter. ‘Het waren immers jonge jongens.’
‘Nee’, zegt Fred R. ‘Ze wisten hoe het werkte. In ieder geval het wapen.’
Er lag een tijdsdruk op het liquideren van Van der Bijl, zegt de rechter. ‘Die jongens hebben dat zo gevoeld.’
Dat zit anders, zegt Fred R. ‘Hun advocaat zou proberen vrijspraak te krijgen. Daarbij zijn mij dingen in de schoenen geschoven die niet kloppen.’
De rechter: ‘U heeft tegen die jonge jongens gezegd: ‘Het moet snel (de liquidatie van Thomas van der Bijl), en anders doe ik het zelf wel.’
Getuige Fred R.: ‘Dat klopt.’
Thomas van der Bijl
Jesse R. was al met Van der Bijl bezig, vertelt Fred R., maar Jesse R. en Peter la S. gingen naar het buitenland. Fred R. zou seinen als cafébaas Van der Bijl wegreed bij zijn café De Hallen, maar die liquidatie ging niet door – Jesse R. en La S. vonden het te riskant, daarom gingen ze het land uit.
‘Toen is Dino naar mij toegekomen’, zegt Fred R. ‘Hij zei dat de liquidatie van Van der Bijl moest opschieten omdat die met de politie sprak.’
‘Willem, Dino en Stanley’ gaven opdracht tot moord Kees Houtman
De liquidatie van Kees Houtman, wie heeft daarvoor de opdracht gegeven?
‘In mijn beleving is dat Willem, Dino en Stanley geweest, met z’n drieën’, antwoordt Fred R. Hij zou dat hebben gehoord van Jesse R., die hem opzocht in de gevangenis. ‘Ik zei: ben je weer bezig geweest?’ En als Jesse R. ervan weet, zegt Fred R., ‘dan moet de opdracht van Dino zijn gekomen.’
Fred R. zegt dat hij heeft doorgevraagd met wie Jesse R. de liquidatie van Houtman heeft gedaan, maar dat Jesse R. daar niet op antwoordde. Later in de zittingszaal heeft Peter la S. verklaard dat hij erbij was geweest. Daarop reageerde Jesse R. met: ‘Alles komt goed, het is heel anders gegaan dan jij nu denkt’.
Fred R. heeft ook eerder verklaard: ‘Ik heb Jesse nog nooit op een leugen betrapt.’ Fred R. zat zelf vast toen Kees Houtman werd geliquideerd. Wel was hij betrokken bij het regelen van een auto voor de moord op Houtman, samen met Jesse R.. Maar die auto startte niet. Misschien, dacht Fred R., kan die worden gebruikt bij de moord op Van der Bijl.
Opdracht moord Cor van Hout
De rechter wil nu praten over de liquidaties van Cor van Hout, Kees Houtman, Thomas van der Bijl en Willem Endstra.
Wie gaf de opdracht voor de moord op Cor van Hout? ‘Dat weet ik niet’, zegt getuige Fred R. Hij meent wel dat Holleeder daartoe opdracht heeft gegeven. Dat baseert hij ‘op alle verhalen en alle geruchten die erover gaan, en dat Jesse zei dat hij de power van Willem Holleeder achter zich had’. Jesse R. zou tegen Fred R. hebben gezegd dat hij Cor van Hout ‘mocht doen’, en dat hij daar geld voor kreeg.
Eerder verklaarde Fred R. dat Dino S. daarin de hoofdpersoon was. ‘Dino was een driemanschap met Hillis en Holleeder’, zegt R. ‘Ik ben in de veronderstelling dat Dino erachter zat, en Holleeder werd daar ook bij genoemd.’
Achteraf bleek Cor van Hout een gevoelige zaak, heeft Fred R. eerder verklaard. Daarmee bedoelde hij dat ‘er al heel lang mensen waren die hem dood wilden hebben’. Al die mensen kent de getuige niet. ‘Ik ken alleen Dino S., daar had ik rechtstreeks contact mee. Die voorzag mij van informatie. Dus van daaruit kan ik getuigen.’
Wat was uw eigen aandeel in de liquidatie van Cor van Hout?
‘Dat weet ik eigenlijk niet eens’, zegt de getuige. ‘Ik heb een rode motor verzet van Vinkeveen naar Diemen, en twee jongens uit Venezuela opgehaald.’
Die jongens heeft hij een keer naar het AMC-ziekenhuis gebracht, waarvan werd verwacht dat Cor van Hout daar een vriend zou gaan bezoeken. Maar dat hoorde Fred R. pas achteraf, zegt hij. Pas toen Fred R. vastzat, kort na de moord op Cor van Hout, vielen voor hem dingen op z’n plaats.
Volgens Fred R. was ‘Willem de glazenwasser’, die eigenlijk Michael heet, degene van wie de motor was. Die persoon is gevonden en ontkent wat Fred R. over hem heeft verklaard. Fred R. ontkent dat hijzelf degene was die op de motor is gefotografeerd (de gemaakte foto werd in het tv-programma Opsporing Verzocht getoond).
‘De clown’ Holleeder
Voor Dino S. was in 2002, 2003, al heel veel respect, heeft getuige Fred R. eerder verklaard. ‘Waarom was er zoveel respect voor Dino?’, vraagt de rechter. ‘Over Dino werden geen grappen gemaakt’, zegt Fred R. In het algemeen binnen het milieu had men respect voor Dino.
Hoe lag dat voor Holleeder? Serieuze mensen hadden niet zoveel respect voor Holleeder, zegt de getuige. ‘Hij werd wel serieus genomen, maar over Holleeder werden wel grappen gemaakt – die clown, dat soort dingen.’
Geluid weggevallen
Het geluid in de getuigenbox is weggevallen – Fred R. hoort de rechter niet. Een officier vraagt of iemand van het team getuigenbescherming ‘in het hokje kan duiken’ om te kijken wat er mis is. Voor de getuigenbox zitten twee beveiligers, en aan weerszijden van verdachte Willem Holleeder zitten er ook twee. Het geluid is gerepareerd.
Hechte groep
Welke mensen hoorden rond Hillis, Dino S. en Holleeder?, vraagt de rechter.
Fred R.: ‘Dino ging heel goed om met Ali Akgün, Danny K. en Dick Vrij. Dat zijn de beste vrienden. Dat was een hechte groep, die vier zeker.’
‘Bij Hillis hoorde Raub. Bij Holleeder hoorde René van D., die had een of twee broertjes. Dat is het. En Holleeder ging natuurlijk ook met Dino om. Maar vanuit Dino zie ik de eerdere vier genoemden eerder bij Dino horen.’
Fred R. benadrukt dat hij ‘slechts met één liquidatie ervaring’ heeft: Thomas van der Bijl. Over Van der Bijl werd gezegd: ‘Die praat met de politie dus die moet ‘gedaan’ worden. En Dino S., zegt Fred R., was degene die daarin leidend was.
‘Holleeder mocht worden geofferd’
De rechter zegt dat getuige Fred R. in de gevangenis zwijggeld kreeg. ‘Van Dino en Ali Akgün’, bevestigt Fred R. ‘Zwijggeld is niet het goeie woord, het was voor onderhoud, maar het was de bedoeling dat ik m’n mond zou houden in het Passageproces. Maar dat werd er niet bij gezegd.’ Er mochten ook mensen voor worden geofferd. Namen werden niet genoemd, maar ‘Chinese ogen’ of ‘litteken’ betekende Jesse R., en ‘neus’ betekende Holleeder.
Holleeders advocaat Janssen: ‘U noemde Holleeder een clown. Waarom?’
Fred R.: ‘Zo spraken anderen over hem.’
Janssen: ‘U koppelt dat aan het offeren – het is een clown dus die mag worden geofferd.’
Fred: ‘Ja. Serieuze mensen offer je niet.’
Inkopen bij Dino S.
Wat weet Fred R. van de relatie tussen Dino S. en Willem Holleeder? Die was vriendschappelijk en zakelijk, antwoordt hij. ‘Via Danny K. hoorde ik dat geld van Willem betaald is aan Dino en consorten.’ Dat was geld van Endstra, denkt de getuige, daar werd een beetje lacherig over gedaan, dat Willem zich moest inkopen bij Dino S. z’n groepje, voor beveiliging. Willem Holleeder zou 7 miljoen hebben betaald om zich bij het groepje van S. ‘te kopen’.
Waar in de hiërarchie?
De rechter vraagt waar Fred R. zichzelf plaatste in het criminele milieu – wat zijn plek binnen de hiërarchie was. Hoe verhielden huurmoordenaar Jesse R. en getuige Fred zich tot elkaar? ‘Dat ligt aan het onderwerp’, antwoordt Fred R. ‘Bij een incasso met auto’s kon hij me helpen. Als Jesse een transport deed, kon ik iets voor hem doen.’
De rechter: ‘Dus er was geen sprake van hiërarchie, maar van het delen van kennis?’ De achtergrond van deze vraag, licht ze toe, heeft te maken met willen weten of Fred R. boven, naast of onder Jesse R. stond als het ging om liquidaties.
‘In liquidaties stond Jesse boven mij’, antwoordt Fred R. ‘Als Jesse in het buitenland was, stond ik in rechtstreeks contact met Dino S. en Ali Akgün.’ En de andere kroongetuige, Peter la S., stond een beetje onder hem.
Ali Akgün stond op gelijke hoogte met Jesse R.. En Jesse R. stond ver, ver onder Dino S.. Over Mink K.: ‘Ik heb hem misschien twee, drie keer gesproken, daar kan ik geen beeld van geven.’ Stanley Hillis stond volgens de getuige op gelijke hoogte met Dino S..
Willem Holleeder, de verdachte, heeft Fred R. nooit gesproken. ‘Dan moet ik gaan speculeren.’ Van het drietal Dino S., Stanley Hillis en Willem Holleeder was Dino ‘absoluut’ de leider, zegt Fred R.. ‘Als Stanley en Dino iets niet wilden, gebeurde het niet. Ook niet als Willem het wel wilde. Dat is wat ik erover kan zeggen.’
Gebroken met criminele milieu
Tussen 2002 en 2006 verdiende getuige Fred R. voornamelijk zijn geld met incasso’s: geld ophalen bij criminelen die een schuld zouden hebben. Het hof in het Passageproces heeft hem aangemerkt als een zware beroepscrimineel. R. zegt sinds zijn kroongetuigeschap en vrijlating met het criminele milieu te hebben gebroken.
Waarom liquidaties?
Waarom werkte Fred R. mee aan liquidaties?, vraagt de rechter. ‘Dat had meer te maken met de persoon voor wie ik het deed’, antwoordt Fred R. ‘Dat deed ik voor Dino S. Voor Ali Akgün deed ik het niet.’
Bekend om gebruik geweld
In 2000 leerde getuige Fred R. Greg R. kennen, een zware jongen uit het milieu, tevens vader van de later voor huurmoord veroordeelde Jesse R., met wie Fred veel heeft samengewerkt.
Fred R. stond erom bekend dat hij geweld gebruikte en ermee dreigde, en dat hij uitlegde hoe je iemand liquideert: eerst door de borst schieten totdat iemand is verzwakt, en dan door het hoofd schieten. R. ontkent dat.
‘Van het een kwam het ander’
Ik ben officieel meubelmaker, zegt Fred R.. En in de gevangenis heeft hij een studie voor advocaat gedaan, ‘tot het niveau bachelor’. Als meubelmaker heeft hij een reguliere baan gehad, op z’n 19de/20ste jaar. Daarna begon hij een eigen winkel in de stoffenhandel. Na ongeveer anderhalf jaar begon hij als portier in discotheken, opende hij z’n eigen discotheek op het Amsterdamse Leidseplein en exploiteerde hij een seksclub in Amsterdam-Noord. ‘En van het een kwam het ander’. Het begon met ‘geld ophalen voor anderen’, waarmee hij steeds dieper in het criminele milieu belandde.
Zakelijk of vriendschappelijk?
De rechter noemt een reeks namen uit het criminele milieu en vraagt of Fred R. hen zakelijk of vriendschappelijk kende. Huurmoordenaar Jesse R. kende hij ‘zakelijk en ook een beetje vriendschappelijk’. Danny K. ontmoette hij in de jaren negentig in Naarden, daar had hij weinig contact mee. K. was een goede bekende van drugshandelaar Charles Z.. Later, in detentie, leerde Fred R. Danny K. beter kennen. ‘Paya’ kende hij, ‘maar dat was geen vriend van me’.
Pata kende hij ook uit de gevangenis. Ze hielpen elkaar privé, maar hadden ook zakelijke contacten.
Betrouwbaarheid
De rechter zegt dat het hof kroongetuige Fred R. in het Passageproces als betrouwbaar heeft aangemerkt, maar dat hij hier getuigt in een nieuwe zaak met een nieuwe verdachte. De rechtbank wil een eigen oordeel vellen over zijn betrouwbaarheid.
Voorgeschiedenis Fred R.
Fred R.’s eerste gesprek met het OM over een deal – belastend verklaren in ruil voor strafhalvering – was op 20 december 2013. Dat leidde tot 20 afgelegde kluisverklaringen.
De rechter wil eerst R.’s voorgeschiedenis schetsen:
- Augustus 2002: Fred R. keerde niet terug van verlof. Later werd hij opgepakt in een villa in Vinkeveen, waarna hij tot 7 december 2005 vastzat.- In 2006 werd hij in Spanje opgepakt voor betrokkenheid bij de liquidatie van Thomas van der Bijl. Hij zat tot 8 maart 2007 in beperkingen en beriep zich op zijn zwijgrecht.
- R. werd in het Passageproces – dat draaide om zeven liquidaties – tot 30 jaar veroordeeld voor uitlokking van diverse moorden.
- In het hoger beroep van het Passageproces legde hij als kroongetuige verklaringen af. Dat werd de aanleiding voor het proces Vandros, waarin Willem Holleeder nu terechtstaat. In ruil voor zijn belastende verklaringen werd R. van een aantal feiten vrijgesproken en veroordeeld tot 14 jaar celstraf (in plaats van 30) voor de feiten die hij heeft bekend.
Onherkenbaar
Fred R. komt deze week getuigen en spreekt, net als afgelopen vrijdag, via een intermediair zodat zijn stem niet wordt herkend. R. woont in het buitenland. Waar is niet bekend, hij zit in een getuigenbeschermingsprogramma. In de rechtbank zit hij in de geblindeerde getuigenbox naast zijn advocaat, Onno de Jong.