Na drastische Franse voorstellen om smartphone te bannen: ‘Schermen zijn geen gevaarlijk gif. Ze horen bij het leven’

“Ik verveel mij. Mag ik Peppa Pig kijken?” Bij veel ouders klinkt die vraag bekend in de oren. Televisie en andere schermen doen al op jonge leeftijd hun intrede in Vlaamse gezinnen.

Slechts 8 procent van de allerkleinsten (0-4 jaar) gebruikt geen scherm, zo blijkt uit de Medianestcijfers 2021, een onderzoek over mediagebruik en mediaopvoeding in Vlaamse gezinnen. De eerste keer dat kinderen de smartphone van hun ouders in hun handen houden, ligt vandaag gemiddeld op 2 jaar en 4 maanden.

In Frankrijk wil men paal en perk stellen aan het schermgebruik bij de jeugd. De Franse president Emmanuel Macron had bij tien deskundigen een rapport besteld om ouders “handvatten te geven” voor het onlinegedrag van hun kinderen.

In het rapport, zo onthulden verschillende regionale dagbladen in Frankrijk, wordt gewaarschuwd voor de negatieve gevolgen op de gezondheid van kinderen zoals een verminderde slaapkwaliteit, zwaarlijvigheid en bijziendheid.

Ze stellen drastische maatregelen voor. Zo vragen de experts om het gebruik van schermen door kinderen jonger dan 3 jaar zoveel mogelijk te voorkomen, door bijvoorbeeld een verbod op mobiele telefoons en televisies in kraamafdelingen, en een verbod op computers en televisies in kinderdagverblijven en kleuterscholen.

Voor kinderen tussen 3 en 6 jaar oud zou slechts een “sterk beperkte toegang” toegelaten mogen worden, en dan enkel “met educatieve inhoud, en begeleid door een volwassene.”

Wat het advies zou betekenen voor pakweg Peppa Pig is niet helemaal duidelijk. Het volledige rapport is niet beschikbaar.

Mediaopvoeding

De Gezinsbond die samen met Childfocus de vormingsmodule Veilig Online heeft ontwikkeld, is zeker niet te vinden voor zo’n verbod op schermen. “Wij zetten liever in op mediaopvoeding”, zegt Lien Swinnen, woordvoerder van de Gezinsbond. “Het is geen goed idee om kinderen zomaar in het diepe te gooien, wel om stap voor stap te leren omgaan met de digitale wereld.”

Schermtijd vinden ze bij de Gezinsbond een wat achterhaald begrip. “Het is vooral belangrijk dat ouders het goede voorbeeld geven door regelmatig hun smartphone opzij te leggen”, verduidelijkt de woordvoerder. “Schermen zijn geen gevaarlijk gif. Ze horen bij het leven.”

Is de bezorgdheid om de gezondheidsrisico’s die worden aangehaald door de Franse experts dan onterecht? “Het is belangrijk om goede afspraken te maken”, zegt Lien Swinnen. “Om bijziendheid te voorkomen, hanteren wij bijvoorbeeld de leefregel om na twintig minuten naar een scherm te kijken, even een pauze in te lassen en twintig seconden ver weg te kijken. Daarnaast is het belangrijk om minstens twee uur per dag buiten te zijn. Voor kinderen is dat makkelijker haalbaar dan voor volwassenen.”

Kinderen zouden volgens het Franse rapport pas vanaf 11 jaar over een eigen telefoon mogen beschikken, een smartphone met internet pas vanaf 13 jaar.

Uit de cijfers van het tweejaarlijkse Apestaartjarenonderzoek (2022) blijkt dat ver van de reële leeftijd waarop kinderen in Vlaanderen hun eerste smartphone krijgen. Waar dat in 2018 nog 11-12 jaar was en in 2020 9,4 jaar, kregen kinderen in Vlaanderen in 2022 gemiddeld op 8,4 jaar een eerste smartphone.

Het expertenrapport in Frankrijk waarschuwt verder voor sociale media die “een risicofactor voor depressie of angst” genoemd worden, “zeker voor kinderen met een bestaande kwetsbaarheid”. Toegang tot sociale media zou pas vanaf 15 jaar oud mogen, en dan nog alleen als het gaat om “ethische” bedrijven.

“Sociale media leggen zelf de leeftijdsgrens op 12 jaar”, zegt Koen Ponnet, professor mediapsychologie aan de UGent. “Vanuit de ontwikkelingspsychologie bekeken, is dat een goed moment. Vanaf die leeftijd begrijpen jongeren ook dat wat je post op sociale media ook langer blijft staan. 15 jaar is in mijn ogen te laat. We weten ook dat verbieden iets net extra aantrekkelijk maakt.”

De regels die de expertengroep voorstelt hebben volgens hem wel het voordeel van de duidelijkheid. “Uit de digimeter weten we dat jongeren tussen 18 en 24 jaar gemiddeld 180 minuten per dag op hun smartphone zitten. De meeste jongeren geven zelf aan dat ze dat te veel vinden. Toch slagen ze er niet in om hun gsm vaker aan de kant te leggen. 40 procent noemt zichzelf smartphoneverslaafd. Het is niet slecht om na te denken hoe we daar iets aan kunnen doen.”

Vlaamse scholen

Koen Ponnet is daarom wel te vinden voor een smartphoneverbod op scholen - zoals dat vandaag in Frankrijk, maar ook in Nederland al bestaat. “In 2018 besliste de Franse regering om mobiele telefoons in alle openbare scholen behalve de lycées (hoger middelbaar onderwijs) te verbieden. Waarom zouden we dat ook niet doen? Het is nu eenmaal makkelijker om je aandacht bij de les te houden als je geen smartphone bij de hand hebt.”

Vlaams onderwijsminister Ben Weyts gaf eerder al aan dat een smartphoneverbod niet op de agenda staat. “Scholen hanteren hun eigen regels”, zegt Pieter-Jan Crombez, woordvoerder van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Vanuit de scholen is er geen vraag om strengere richtlijnen op te leggen. Als er nieuwe wetenschappelijke evidenties zijn, zullen we die wel bestuderen.”