‘De walm van rotte vis sloeg ons in het gezicht in dat appartement’: zij gingen plots van huwelijk naar huurmarkt

De zoektocht naar een nieuwe woonst na een relatiebreuk loopt vaak niet van een leien dakje, zo blijkt uit het verhaal van Iris Brys (35). Ze is zorgkundige en alleenstaande mama van twee.

“De kinderen waren nog klein toen we uit elkaar gingen. Ik was net terug aan het werk na mijn moederschapsrust, toen hij een sms’je stuurde dat hij het niet meer zag zitten tussen ons. Een donderslag bij heldere hemel. De jongste was nog een baby, dus trok ik bij mijn ouders in. Hun opvang en steun hielp me door die heftige periode. Een jaar ben ik bij hen gebleven, daarna startte de zoektocht naar een plek voor ons drieën.

Rotte vis

“Tientallen panden heb ik bezocht, het een nog erger dan het andere. Ik herinner me een appartement waar de walm van rotte vis ons in het gezicht sloeg van zodra de deur opende. We zijn letterlijk gaan lopen van de stank. Mijn moeder, die mee ging kijken, is nog tegen een deur gebotst, zo snel wou ze er buiten.

“Uiteindelijk vond ik een betaalbare huurwoning in een gemeente verderop. Een ruim huis met drie slaapkamers, een tuintje, veel lichtinval. Te mooi om waar te zijn, want na een paar maanden stond de schimmel op de muren. De eigenaar had het zo opgeknapt dat je op het eerste zicht niks zag. Mijn zoon kreeg last van zijn luchtwegen, was om de haverklap ziek.

“Ik voelde me gefaald als moeder. Ik heb toen de huurbond gecontacteerd. Zij stuurden een aangetekende brief waarin stond dat ik het appartement zonder opzegperiode moest kunnen verlaten, dat ik daar onmiddellijk weg moest. Waarop de eigenaar me zonder opzeg het huis uitgooide, want dat was zogezegd wat ik wilde. In een week tijd moest ik mijn boeltje pakken en vertrekken. Met twee kleine kinderen stond ik op straat. Ik ben bij het OCMW gaan aankloppen, maar daar konden ze me niet helpen. Dus ben ik opnieuw bij mijn ouders ingetrokken.”

Onhaalbaar

“Die groeiende groep alleenstaanden wordt extra hard getroffen door de sterke rentestijging sinds begin 2022,” zegt Wouter Thierie, vastgoedeconoom bij ING. “Als bank kijken wij naar het restinkomen, naar wat er overblijft na het afbetalen van de hypotheek. Als de rente op zo’n korte tijd zo fors stijgt en de huizenprijzen stijgen mee, dan heeft vooral de groep die het van één inkomen moet hebben het moeilijk. Tel daar de miserietaks en de recente renovatieplicht bij, en het wordt voor sommige mensen schier onmogelijk. Die verplichtingen vanuit de overheid maken het alleenstaanden nog lastiger. Tegelijk is het goed dat het gebeurt, anders blijven we met te veel slecht geïsoleerde panden op de markt.”

Zijn collega Bert Theunissen, bankdirecteur in het Limburgse, vult aan: “De gemiddelde maandsom is 200 à 300 euro de hoogte ingegaan. Met een gezamenlijk inkomen is dat nog te behappen, maar op één inkomen is dat vaak lastig. Heb je morgen een gemiddeld inkomen van 2.400 euro netto, dan is een maandsom van 1.300 euro hypothecaire afbetaling stevig. In de praktijk is dat als alleenstaande onhaalbaar. We merken dat we daar vaker mensen in moeten ontnuchteren.”

Werkloosheidsuitkering

Katrien Van den Meerschaute (39), zelfstandig therapeute en moeder van twee, stelde haar verwachtingen gaandeweg bij na haar relatiebreuk. “Je start die zoektocht met wat je gewend bent: een koopwoning met drie slaapkamers en een tuin, maar nu ben ik blij met een huurappartement met twee slaapkamers.”

Ze vraagt of ze het artikel mag nalezen, ze wil het eerst bespreken met haar ex. Het typeert de band die Katrien nog steeds heeft met haar voormalige partner.

“We zijn op een warme manier uit elkaar gegaan. Na een jaar relatietherapie heb ik beslist om uit de relatie te stappen. Omdat mijn inkomen onstabiel was, heeft het langer geduurd eer ik het huis uit kon. Ik was herstellende van een burn-out en zat middenin mijn opzegperiode. Ik had mijn ontslag gekregen omdat ik niet meer tegemoet kon komen aan de verwachtingen van mijn werkplek. Ik wilde een opleidingstraject tot ondernemer volgen om een praktijk als zelfstandig therapeut op te starten, een traject van een jaar waarbij je een werkloosheidsuitkering behoudt. Maar ik kon niet inschatten of ik het met die ene uitkering zou trekken om een gezin te onderhouden.”

Eenduidige cijfers over het aantal huizenjagers na een relatiebreuk zijn moeilijk te vinden. Overheidsagentschap Wonen in Vlaanderen laat weten dat zij niet echt weten waarom een persoon alleenstaande is, en of die persoon uit een eerdere relatie komt. De groep alleenstaanden is erg divers, waardoor ze geen uitspraken kunnen doen op basis van leeftijd of huishoudtype.

Ook coördinator van het Vlaams Huurdersplatform Joy Verstichele geeft toe dat dit een blinde vlek is. “Wat we wel zien is dat de nood aan een betaalbare woning bij alleenstaanden bijzonder groot is. Indicatie daarvoor is dat 48 procent van de kandidaten voor een sociale woning uit één gezinslid bestaat. Dat toont dat de private huurmarkt geen oplossing biedt.”

Dat blijkt ook uit het verhaal van Stefanie*. Tien jaar geleden scheidde ze en kwam ze overeen dat zij in het ouderlijk huis van haar ex mocht blijven. Een ruime woning in een rustige buurt. Ze woont er graag, maar het huis is aan renovatie toe. De bovenverdieping heeft vochtproblemen maar omdat ze geen huurcontract heeft is ze dus ook niet beschermd.

“Wanneer ik probeer het vochtprobleem aan te kaarten bij mijn ex, is hij steevast moeilijk bereikbaar. We zitten al jaren vast in een strijdsituatie en dat heeft een grote impact op mijn gezondheid. De zoektocht op de reguliere woningmarkt heb ik opgegeven. Mijn twee volwassen kinderen wonen nog thuis, dus het pand moet drie slaapkamers hebben. Wanneer ik dat bespreek bij een bank, lachen ze me uit. Soms betrap ik mezelf erop dat ik graag een aantal jaar verder zou zijn, wanneer de kinderen met een stevige basis de wereld in zijn.”

In onze zoektocht naar cijfers laat Wouter Thierie weten dat ongeveer 43 procent van het aantal hypotheken naar singles ging het afgelopen jaar. “Het aandeel is de afgelopen jaren lichtjes gestegen”, zegt hij. “In 2021 zat het nog rond de 39 procent. Ik vind dat verrassend hoog en moest het dubbelchecken.”

Toch past de stijging binnen de demografische trend dat Belgen steeds vaker alleen wonen. Hoewel we geen direct zicht hebben op het aantal alleenstaanden na een relatiebreuk, schetst de omvang van de diverse groep alleenwonenden toch een beeld. Met bijna 1,8 miljoen zijn ze ondertussen, volgens gegevens van Statbel. Ze maken 36 procent uit van de in totaal 5 miljoen huishoudens in ons land.

Niet alle alleenwonenden zijn alleenstaande. Alleenstaande ouders bijvoorbeeld worden niet meegerekend in die 36 procent, omdat zij samen met hun kinderen huizen. Vorig jaar waren ze met iets meer dan 500.000, of zo’n 9,9 procent van alle huishoudens. Hoewel het aantal scheidingen wat daalde in 2022 ten opzichte van vier jaar geleden, van 22.156 naar 19.347, steeg het aantal beëindigingen wettelijk samenwonen met 18 procent. In 36,3 procent van de gevallen wensten één of beide wettelijk samenwonenden de samenwoning te beëindigen.

Katrien en haar ex vallen buiten al deze cijfers. Zij waren als koppel feitelijk samenwonend, een samenlevingsvorm waarover zo weinig cijfergegevens te vinden zijn, dat ze een blinde vlek blijft. Onderzoek van UAntwerpen uit 2018 schetst dat van de samenwonende koppels die niet trouwen, na veertien jaar nog slechts een derde samen is. Om de overgang voor de kinderen zo zacht mogelijk te maken, probeerde het ex-koppel birdnesting. Dat is een vorm van co-ouderschap waarbij de ouders van huis wisselen in plaats van de kinderen.

“We moesten dus op zoek naar een plek die zowel voor mij als voor mijn ex goed voelde. Want we zouden allebei beurtelings in die tweede woonst verblijven. Elk een eigen stek plus de gezinswoning, dat werd te kostelijk. Het zou sowieso financieel pittig worden, want we zouden elk huur én hypotheek betalen. Het moest een betaalbaar huurappartement worden dichtbij de gezinswoning, vlakbij Gent, dus de prijzen zijn navenant.

“Ik merkte al snel dat reguliere appartementen te duur of te onderkomen waren. Bovendien was mijn situatie te onzeker om een driejarig huurcontract af te sluiten. Daarom ging ik al snel op zoek naar alternatieven. Na wat zoekwerk vond ik een B&B op een straat verwijderd van onze gezinswoning. Ik heb mijn stoute schoenen aangetrokken, onze situatie uitgelegd, en gevraagd of we de logies mochten afhuren voor een paar maanden. Het was winter toen, een kalme periode in de toeristische sector. En ja hoor, ik had geluk. Op oudejaarsavond ben ik erin getrokken, dat voelde feestelijk. Eindelijk had ik een plekje voor mezelf, eindelijk kon ik dat hoofdstuk achter me laten. Want vergis je niet, een scheiding is emotioneel heftig, zelfs al verloopt alles in der minne.

“Uiteindelijk werd birdnesting logistiek te uitdagend, en ook emotioneel eiste het een tol. Ik voelde me niet meer thuis in de gezinswoning, had het gevoel dat ik door die plek niet de mama kon zijn die ik wilde zijn.” Ondertussen woont Katrien in een gerenoveerd notariskantoor dat omgevormd werd tot appartementsgebouw. Ze woont er graag, betaalt een schappelijke prijs en heeft een goed contact met de huisbaas. Toch verlangt ze naar een eigen stek.

“Mijn kinderen slapen nu samen op een kamer,” vertelt Katrien, “maar ik hoop ze op termijn elk hun eigen kamer te kunnen geven. Zeker voor mijn dochter van elf; als beginnende puber verlangt ze naar een plekje voor zichzelf.”

Of deze huizenjagers dan geen recht hebben op een sociale woning? Stefanie: “Toen ik tien jaar geleden scheidde, heb ik me meteen op de wachtlijst gezet voor een sociale woning. Ik wacht nog steeds. Laatst ging ik nog eens langs bij de sociale huisvestingsmaatschappij. Blijkbaar sta ik in de top tien voor een toekenning, maar telkens is er iemand met een meer precaire situatie. Ik kreeg te horen dat een gezin dat in hun auto leefde voorrang kreeg. Dat begrijp ik, maar wat moet ik dan doen, ook in mijn auto gaan wonen?”

Joy Verstichele legt uit: “De gemiddelde wachttijd voor een sociale woning is lang. Voor alleenstaanden in sommige steden of gemeenten zes tot zelfs tien jaar. De oorzaak? Het ontbrekend aanbod. Er wordt te weinig bijgebouwd en veel panden zijn ook niet beschikbaar omdat ze gerenoveerd worden.”

Niet iedereen ziet sociale huisvesting zitten. “Ik heb overwogen om me op te geven voor een sociale woning”, zegt Iris, “maar de wachtlijst houdt me tegen. Ik heb ook schrik voor waar ik terecht zou komen. Ondertussen woon ik in een appartement op wandelafstand van de school van de kinderen. Ik blijf liever hier.”

Als pas gescheiden mensen al iets vinden op de sociale koopwoningmarkt, is ook dat vaak te prijzig. “Een tijdje terug zag ik een oproep van de gemeente over betaalbaar wonen”, vertelt Katrien.

“Ik ben dat beginnen uitpluizen en kwam in aanmerking, maar zelfs dat kon ik financieel niet dragen. Hoewel ik nu niet actief op zoek ben naar een nieuwe woonst, vraag ik me af in hoeverre het nog haalbaar is om als single en ouder van twee ooit een huis te kopen. Zeker met de renovatieplicht in het achterhoofd. Ik hoop dat er dan navenant premies zullen zijn om dit te ondersteunen. Waarbij ook rekening wordt gehouden met de administratieve last, want er valt al zoveel te regelen als single ouder. Renoveren is een grote belasting voor je budget en persoonlijke draagkracht. En nu materiaalkosten nog zoveel hoger zijn als toen wij verbouwden aan onze gezinswoning, zie ik het allemaal nog een stuk minder haalbaar. Al blijf ik hopen dat ik op een dag genoeg verdien om een centje opzij te zetten en te sparen voor een koopwoning.”

*Stefanie is een schuilnaam.