Jongeren over racisme: “Ik vraag mij weleens af: ‘Hoelang ga ik die opmerkingen nog kunnen slikken?’”
De impact van racisme op jonge mensen wordt nog altijd miskend. Om dat te veranderen, deelden zij vandaag hun ervaringen op de studiedag ‘Mama, ik wil niet meer bruin zijn’. “Dat ik als Marokkaan niet voor een feestje werd uitgenodigd, dat was voor mij normaal.”
Maravilha Munto (20) was 7 toen ze voor het eerst opmerkte dat ze anders werd behandeld. Ze woonde een sinterklaasfeestje bij en daar zei iemand smalend: “Jij moet je niet schminken.” “‘Waarom zeg je dat nu?’, dacht ik. Ik vond het heel vervelend.” Het was volgens de Antwerpse de eerste van veel ervaringen met racisme. Ze zei er destijds niets over, maar deed dat vanochtend wel. De studente was een van de jongeren die in Brussel een groep leerkrachten, jeugdwerkers en opvoeders toespraken tijdens een studiedag over het thema.
Volgens Maravilha is die aandacht broodnodig. “Er zijn nog steeds veel vooroordelen. Zo wordt er nog altijd met verbazing gereageerd op het feit dat ik goed Nederlands spreek.” Het maakt dat ze zich nog altijd probeert te bewijzen. “Zeker op vlak van intelligentie. Van een zwarte verwachten ze altijd minder.” Soms merk je dat volgens haar heel duidelijk. “Maar veel vaker is het heel subtiel. Bij een sollicitatie bijvoorbeeld. Dan hoor ik hoe ze aan de telefoon heel vlot en open met me praten. Maar zodra ik op gesprek mag, verandert dat. Dan ontdekken ze dat ik niet van Spaanse afkomst ben, zoals mijn naam doet uitschijnen, maar Angolese ben. Ineens is de intonatie anders.”
Het zijn dit soort verhalen die Uit De Marge, een vzw die strijdt voor de rechten van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, deed beslissen om een studiedag te organiseren. Het afgelopen jaar spraken ze een honderdtal jongeren over verscheidene thema’s, waaronder racisme. “Er kwamen veel verhalen naar boven over verdriet, faalervaringen, minderwaardigheid”, klinkt het. De vzw merkte dat de begeleiding van de slachtoffers niet goed zit. “Gezinnen en scholen zijn zich duidelijk nog altijd niet voldoende bewust van de diepe wonden die racisme kan slaan.”
Microkwetsingen
Op de studiedag liet de vzw Kinderrechtencommissaris ad interim Naima Charkaoui haar jongste boek Racisme: over wonden en veerkracht voorstellen. Daarin legt ze uit hoe erg racisme de gezondheid en ontwikkeling van jongeren kan schaden. Charkaoui meent dat jongeren niet noodzakelijk met zware vormen van racisme in contact moeten komen om schade op te lopen. “Als je herhaaldelijk de subtiele boodschap krijgt dat je anders ben dan de anderen, dan kan dat ook verregaande gevolgen hebben: je kan een laag of negatief zelfbeeld krijgen, weinig vertrouwen hebben in je omgeving, je angstig en onveilig voelen.”
Charkaoui vertelt dat zulke ‘microkwetsingen’ ook haar hebben gevormd. “Ik heb nog altijd het idee dat ik door mijn naam een achterstand moet goedmaken. Daardoor vermeld ik vaak uitdrukkelijk dat ik een universitair diploma heb en praat ik veel zodat ze horen dat mijn Nederlands goed is. Dat is niet nodig, weet ik. Maar het komt vanuit een onzekerheid.”
De zin ‘Je bent anders dan andere Marokkanen’ heb ik lang als een echt compliment beschouwd. Nu vind ik het een enorme belediging.
Oumaima Kastit (19) is vandaag trots op haar dubbele nationaliteit. Maar ook zij wilde een tijdlang niet meer bruin zijn. “Ik was een van de weinige Marokkanen op de lagere school. In mijn vriendinnengroepje was ik de enige met andere roots. Dat ik daarom niet voor hun verjaardagsfeestjes uitgenodigd mocht worden, dat werd toen ook zo openlijk meegedeeld. Ik maakte er toen geen punt van. Voor mij was dat iets normaals.” Het is pas later, in het middelbaar, dat doordrong dat zo’n mededeling niet oké is. “Hetzelfde met de zin ‘Je bent anders dan andere Marokkanen’. Ik heb dat lang als een echt compliment beschouwd. Nu vind ik het een enorme belediging.”
Identiteit
Oumaima zegt dat zulke racistische opmerkingen een grote impact hebben gehad op haar identiteitsvorming. “Op een bepaald moment wist ik echt niet meer wie ik was. Ik durfde mezelf niet zijn.” Dat is veranderd toen ze naar een meer diverse middelbare school ging. Tussen al die verschillende culturen, begon ze zich weer goed te voelen.
Het lastige blijft volgens haar “dat ik op elke nieuwe plek waar ik kom weer als dé Marokkaan gezien word en niet als het individu. Dan krijg ik weer constant vragen als waarom ik geen hoofddoek draag, hoe ik het offerfeest vier, wat ik van het terrorisme vind. Als ze louter uit interesse gesteld zouden worden, zou ik dat niet erg vinden. Maar dat is vaak niet zo. Meestal zijn ze verpakt als denigrerende opmerkingen.”
Nafissa Missaoui (17) vindt dat het die korte zinnen zijn, die na verloop van tijd het zwaarst wegen. “Het doet pijn als je op de tram stapt en hoort dat het ineens over hoofddoeken en bommen gaat. Ik ga er op een nonchalante manier mee om dan, lach het weg, reageer rustig. Maar diep vanbinnen vraag ik mij weleens af: hoelang ga ik die opmerkingen nog kunnen slikken? Ik ben bang dat het er weleens dieper inhakt dan ik nu denk.”
‘Vandaag vroeg ik aan een leerkracht om het over de aanslagen te hebben in een klasgesprek. Dat ging niet, omdat het dan te rumoerig zou worden. Tja’
Volgens haar zouden scholen veel meer verschil kunnen maken door racisme expliciet te bestrijden. “In mijn ervaring is daar nu helemaal geen aandacht voor. Moeilijke thema’s worden uit de weg gegaan. Vandaag vroeg ik aan een leerkracht om het over de aanslagen te hebben in een klasgesprek. Dat ging blijkbaar niet, omdat het dan te rumoerig zou worden. Tja.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
