Lokale partijen boeken monsterzege in Nederland
De lokale partijen hebben bij de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen van gisteren een monsterzege geboekt. Met 97,5 procent van de stemmen geteld is een derde daarvan voor de lokale partijen (tegenover een kleine 28 procent vier jaar geleden). In 164 van de 335 gemeenten, waaronder Rotterdam, Den Haag en Tilburg, won een plaatselijke fractie.
Opvallend: van de 164 zegevierende lokale partijen hadden er 23 de naam Gemeentebelangen.
Van de traditionele partijen konden het christendemocratische CDA en de liberale VVD de meeste gemeenten binnenhalen, respectievelijk 66 en 41. GroenLinks zegevierde dan weer in 12 gemeenten, waaronder Utrecht en Nijmegen, en staat ook op winst in Amsterdam. D66 - de grote winnaar van vier jaar geleden - verliest hier vijf of zes zetels en houdt er acht of negen over.
De gemeenteraadsverkiezingen maken overigens een einde aan een lange reeks verkiezingsoverwinningen van die partij. D66 had het afgelopen decennium alleen maar gewonnen bij zowel landelijke, lokale als Europese verkiezingen. Het verlies bedraagt landelijk zo'n 25 procent.
De ChristenUnie werd 12 keer de grootste en 11 keer won de SGP (Staatkundig Gereformeerde Partij), terwijl de zege 5 keer ging naar een lijstcombinatie van de twee christelijke partijen. Daarnaast kwam de sociaaldemocratische PvdA 5 keer als grootste uit de stembus. De socialistische SP won 4 gemeenten, het linksliberale D66 werd de grootste in Amersfoort, Leiden en Gouda. Van 10 gemeenten is de uitslag nog niet bekend.
Absolute meerderheid
In twee gemeenten haalden partijen woensdag een absolute meerderheid, en kunnen zij in principe dus alleen besturen. De grootste overwinning ging naar het CDA in het Twentse Tubbergen, met 61,2 procent van de stemmen. Dat levert de partij twaalf van de negentien raadszetels op. In het Brabantse Reusel-de Mierden ging 51 procent van de stemmen naar de partij Samenwerking, die daar nu acht van de vijftien raadszetels heeft.
Op dit moment zijn vrijwel alle stemmen geteld. Ongeveer 55 procent van de kiesgerechtigden is gisteren gaan stemmen. Dat is iets meer dan vier jaar geleden, toen het nog om 53,9 procent ging. De opkomst was het hoogst op Schiermonnikoog (82,5 procent) en het laagst in Helmond (42,1 procent).
Een van de meest uitbundige feestjes werd vannacht gevierd bij GroenLinks. De partij van Jesse Klaver sleepte 8,4 procent van de stemmen binnen. Terwijl GroenLinks 3 procentpunt groeit, levert D66 3 procentpunt in: van 12 naar 9.
De andere coalitiepartijen kunnen opgelucht adem halen. De VVD van Mark Rutte boekt een beetje winst en komt met 13,2 procent bijna langszij bij het CDA, met 13,5 procent weliswaar ietsje kleiner geworden maar op dit moment nog steeds de grootste landelijke partij. De ChristenUnie behoudt de circa 4 procent van de lokale stemmen die de partij vier jaar geleden ook scoorde.
PvdA (9,9 naar 7,3 procent) en SP (6,4 naar 4,5 procent) lopen klappen op.
Nieuwkomers
Die stemmen zijn dus vooral naar de lokale partijen gegaan. In 2014 scoorden zij nog 27,3 procent van de stemmen, nu 32,4 procent. Ook nieuwkomers PVV en Denk snoepten in een aantal gemeenten zetels af. Partij voor de Dieren groeide in de gemeenten waarvan de stemmen nu geteld zijn van 8 naar 25 zetels.
De definitieve uitslag wordt waarschijnlijk morgenvroeg bekend. Op basis van de nu getelde stemmen wordt de opkomst in geschat op 55,1 procent, meer dan bij de vorige raadsverkiezingen. Toen ging 53,3 procent naar de stembus.
Amsterdam
In Amsterdam wordt GroenLinks dus de grootste partij met tien zetels. Volgens de tussenstand halveert de PvdA in de Nederlandse hoofdstad van 10 naar 5 zetels. D66 moet het tot nu toe doen met 8 zetels, tegen 14 bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Nieuwkomers Forum voor Democratie en DENK staan voorlopig elk op 3 plekken in de raad. Ook de Partij voor de Dieren doet het goed, met 3 zetels tegen 1 de vorige keer. De gemeente Amsterdam is inmiddels gestopt met het tellen van de stemmen en gaat daar morgen mee verder.
Partijvoorzitter Marjolein Meijer van GroenLinks spreekt voor de camera van de NOS van "een historische uitslag en een geweldige kans om Amsterdam te veranderen". Ze gaat ervan uit dat haar partij in de hoofdstad gaat besturen. "Dat neem ik toch aan. We hebben het initiatief. Wat mensen zien is dat we een heel erg consequent verhaal hebben verteld en heel erg de verbinding hebben gezocht en dat dat zich nu uitbetaalt", aldus Meijer.
Nieuwkomer Forum voor Democratie krijgt volgens de poll drie zetels. DENK, ook nieuw, komt uit op drie zetels. Bij1, de partij van tv- en radio-presentatrice Sylvana Simons, zou op één zetel uitkomen. "We zijn heel blij dat GroenLinks het bestuur gaat leiden. Dat biedt perspectieven voor ons. We willen onze principes hooghouden en tegelijk niet een te grote jas aantrekken. Maar we lopen zeker niet weg voor onze verantwoordelijkheden", zei Simons.
Lijsttrekker Mourad Taimounti van DENK was aangenaam verrast door de voorlopige verkiezingsuitslag in Amsterdam. "Het is de eerste keer dat we meedoen en dan pakken we gelijk al drie zetels", zei Taimounti voor de zender AT5. "We hebben het samen gedaan. Ik ben heel trots dat ik deel mag uitmaken van deze familie."
Leefbaar Rotterdam wint met overmacht in Rotterdam
De partij Leefbaar Rotterdam lijkt de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam met overmacht te hebben gewonnen. De partij staat op elf zetels, met 90 procent van alle stemmen geteld. Leefbaar heeft een ruime voorsprong op de naaste concurrenten. Dat zijn VVD, PvdA, D66 en GroenLinks. Zij halen allemaal vijf zetels.
Nieuwkomer DENK haalt drie zetels. PVV, SP, CDA en NIDA staan op twee zetels. ChristenUnie-SGP, 50PLUS en de Partij voor de Dieren staan op 1 zetel.
VVD grootste in Breda
Met elf zetels is de VVD met ruime voorsprong de grootste partij in Breda geworden. In vergelijking met de vorige stembusgang wonnen de liberalen drie zetels. D66 en CDA volgen op de tweede stek. Beide partijen hebben zes zetels. CDA is gelijk gebleven. D66 verliest twee zetels.
VVD en GroenLinks het grootst in Eindhoven
De VVD en GroenLinks zijn de grootste partijen in Eindhoven geworden met elk zeven zetels. In vergelijking met de vorige gemeenteraadsverkiezingen boekte de VVD een zetel winst. GroenLinks won er drie.
D66 en PvdA haalden allebei zes zetels. De PvdA verloor twee zetels, D66 raakte er een kwijt. DENK komt voor het eerst in de gemeenteraad van Eindhoven met een zetel.
Inlichtingenwet
Onze noorderburen konden gisteren ook stemmen voor of tegen de nieuwe inlichtingenwet, die de geheime diensten meer bevoegdheden geeft. Volgens een exitpoll stemde 49 procent voor en 48 procent tegen. Het referendum is in ieder geval geldig, omdat de opkomst van 48 procent de drempel van 30 procent ruim overschreed.
De kiezers in Groningen, Haarlemmermeer en Leeuwarden hebben alvast met een overgrote meerderheid gestemd tegen de inlichtingenwet. In de Groningse hoofdstad was 70,8 procent tegen, in Haarlemmermeer 54,1, in de Friese hoofdstad 62,3 procent.
In de loop van de nacht liet de Nederlandse minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren weten dat het resultaat van het referendum momenteel "too close to call” is: de voor- en tegenstanders liggen te dicht bij elkaar. “Morgen zijn er meer stemmen geteld en kunnen we op basis van deze voorlopige uitslag er meer over zeggen.”
Na het tellen van bijna 20 procent van de stemmen was iets meer dan 46 procent voor de wet en 50 procent tegen, aldus cijfers van de verkiezingsdienst van het persagentschap ANP. De exitpoll van Ipsos/NOS liet een nek-aan-nekrace zien van 48 procent tegen en 49 procent voor. De poll kent een marge van 5 procent.