Sinds juni 2016 valt lachgas (distikstofmonoxide, N2O) onder de Warenwet. Het aantal verkooppunten van slagroompatronen met lachgas is sindsdien drastisch toegenomen. Ze zijn in grote hoeveelheden in de huishoudwinkel en de supermarkt te koop, ook voor minderjarigen.

Gebruikers zuigen het gas via een ballon naar binnen. Vier keer inademen is genoeg om in een roes te raken. Na ongeveer twintig seconden is het al zover: opeens trekt de wereld in slow motion aan je voorbij, het effect van een tijdelijk zuurstoftekort in de hersenen.

Laag acuut risico

Lang duurt de high niet: hooguit een minuut of vijf. Daarom nemen de meeste gebruikers een paar ballonnen op een avond. Dat lijkt vooralsnog niet schadelijk te zijn. Jongeren die gemiddeld 4,1 ballonnen gebruiken, hebben meestal nergens last van. Anders wordt het als het gebruik hoger ligt. Er zijn dan bijeffecten: hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen van handen en voeten. Daarna volgen verwardheid, misselijkheid en craving, de hunkering om opnieuw te gebruiken.

Het gebruik van lachgas is al enkele jaren een onderwerp van aandacht bij Trimbos. In 2015 opperde dit kennisinstituut al om de verkoop van slagroompatronen te koppelen aan een horecavergunning, al was daar toen geen directe aanleiding voor.

Ook het nieuwe rapport 'Roes met een luchtje. Gebruik, gebruikers en markt van lachgas' meldt dat het risico op 'ernstige acute gezondheidsincidenten' laag is. De onderzoeksinstituten baseren hun bevindingen op gegevens uit verschillende enquêtes, interviews met professionals en veldonderzoek onder jongeren.

Een van de gebruikte enquêtes is het Grote Uitgaansonderzoek 2016. In deze online enquête meldde 55 procent van de ondervraagden - een kleine 5000 jongeren en jongvolwassenen tussen de 15 en 35 jaar - dat ze de laatste 12 maanden een paar keer, maar minder dan maandelijks lachgas gebruikten. Daarnaast zei 14 procent helemaal geen lachgas te hebben gebruikt in het laatste jaar; 17 procent deed dat één keer.

Maar, zo zeggen de onderzoekers, hoe vaker en meer lachgas wordt gebruikt, hoe vaker op lange termijn concentratieproblemen, tintelingen, 'craving' (hunkering) en gewenning optreden. Een heel kleine groep van 'heavy users', zo'n 2 procent, ervaart klachten die duiden op neurologische schade. Tenminste, onder uitgaanspubliek. En dat is precies het probleem. 'Lege hulzen op straat suggereren dat lachgasgebruik zich ook heeft verplaatst naar buiten het uitgaansleven, mogelijk ook of vooral onder hangjongeren', stelt het rapport. En juist over deze jonge gebruikersgroepen, vaak scholieren, ontbreken nog altijd gegevens over hoeveel lachgas ze precies gebruiken.

Zorgen

Naomi Glijn, als arts werkzaam op de afdeling interne geneeskunde in het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis in Goes, zegt zich zorgen te maken over het gebruik van lachgas onder jongeren. Zeker na een voorval laatst op de spoedeisende hulp van het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam, waar ze toen nog werkte. Op een avond werd een 23-jarige vrouw in een rolstoel naar binnen gereden. 'Haar benen waren verlamd en ze had tintelingen in haar handen.' De oorzaak: een flink vitamine B12-tekort, veroorzaakt door lachgas. Dat maakt vitamine B12 in het lichaam onwerkzaam.

De arts dook in de kleine hoeveelheid beschikbare literatuur: in enkele beschreven casussen las ze dat tien dagen achter elkaar tien ballonnen met lachgas inademen mogelijk al tot neurologische schade kan leiden. De schade aan de zenuwbanen kan in zo'n geval ernstige gevolgen hebben. 'Wij behandelden onze jonge patiënte met vitamine B12-injecties, foliumzuur en intensieve fysiotherapie', zegt Glijn, 'maar zes maanden later kon ze zich alleen nog met een rollator voortbewegen in haar eigen huis.'

De onderzoekers van het vandaag verschenen rapport stellen voor om de handel in slagroompatronen aan banden te leggen: geen verkoop aan minderjarigen en een maximaal aantal patronen per transactie. Glijn is het daarmee eens. En dagelijks gebruik? Niet doen, adviseert ze: 'Want wat een veilige dosis is en wanneer langdurig gebruik schadelijk wordt: dat weten we simpelweg nog niet.'

Voor veel mensen is het gebruik van lachgas de normaalste zaak van de wereld, zeggen de jongeren waar De Volkskrant mee sprak. 'Alsof je een biertje haalt. Het is iets sociaals. We proosten altijd met een ballon voordat we beginnen.'

Sinds lachgas officieel geen geneesmiddel meer is maar een genotsmiddel, rukt de vulling van slagroompatronen op als partydrug. Handelaren zoals Tim de Wit zien hun kans schoon. 'Met een kraam op Koningsdag heb ik 2.000 euro op een dag verdiend.'