Waarom Israël ondanks alle controverse op het Songfestival aanwezig is
Zelden was de aanwezigheid van een land op het Eurovisiesongfestival zo gecontesteerd als Israël dit jaar. Door de oorlog in Gaza vinden veel mensen dat het land geen plaats heeft op de liedjeswedstrijd en roepen ze op tot een boycot. Toch blijft de Israëlische kandidaat welkom van de EBU, de organisatie achter het Songfestival.
Waarom zit Israël überhaupt in het Songfestival?
Israël neemt sinds 1973 deel aan het Eurovisiesongfestival. Het won de wedstrijd al 4 keer. Dat het geen Europees land is, is geen bezwaar. De European Broadcasting Union (EBU) is geen politieke entiteit gelinkt aan de Europese Unie, maar een productiesamenwerking tussen openbare omroepen.
Om als omroep lid te kunnen zijn van de EBU, moet je – en nu wordt het een beetje technisch – binnen de European Broadcasting Area vallen, bepaald door de Internationale Telecommunicatie-unie. De begrenzingen daarvan zijn bepaald op basis van telegrafieverbindingen uit de 19e eeuw, en dus niet op basis van (Europese) staatsgrenzen.
Marokko valt er bijvoorbeeld ook onder én nam in 1980 zelfs deel aan het Eurovisiesongfestival.
Wat ging er vooraf de voorbije maanden?
7 oktober 2023: Israël wordt het slachtoffer van een bloedige terreuraanslag door de Palestijnse militante organisatie Hamas. Het conflict tussen Israël en de Palestijnen dateert al van 1948, toen de staat Israël werd opgericht en duizenden Palestijnen verdreven of gevlucht zijn. In 7 decennia zijn er verschillende oorlogen uitgevochten, ook in Gaza.
Israël antwoordt op de aanslag van 7 oktober met een offensief in de Gazastrook. Nu, 7 maanden later, zijn er al vele duizenden doden gevallen, daarbij veel kinderen en vrouwen en ook hulpverleners.
Bij het Internationaal Gerechtshof loopt een onderzoek naar mogelijke genocide door Israël op de Palestijnen, een rapport van de Verenigde Naties spreekt van een "anatomie van een genocide".
Waarom werd Rusland wél uitgesloten en Israël niet?
Voor het Songfestival wordt de parallel snel getrokken met de Russische inval in Oekraïne in 2022. Toen werd Rusland uitgesloten van de wedstrijd, Israël nu niet. Want het "Eurovisiesongfestival is een niet-politiek evenement", stelt de EBU. Dat was destijds na de Russische inval in Oekraïne ook de eerste reactie van de EBU. Maar al snel zag de organisatie zich toen toch genoodzaakt om Rusland uit te sluiten, kort daarop werden ook de Russische omroepen zelf uitgesloten.
Het verschil met nu? Toen kwam er snel openlijke druk van verschillende openbare omroepen, de leden van EBU. Er was onder de omroepen een "brede consensus" om Rusland te weren, klinkt het. Die consensus is er wat betreft Israël kennelijk niet, horen we. Met andere woorden: een uitsluiting zou niet gesteund zijn door alle EBU-leden en zou dus een deel van de organisatie (en misschien ook van de sponsors) kunnen bruuskeren.
Met de Russische openbare omroepen waren er daarnaast ook al een tijd problemen rond de naleving van de EBU-regels, wat met de Israëlische openbare omroep tot nader order niet het geval is, klinkt het. Bovendien had je met Rusland en Oekraïne twee Songfestivallanden, die samen op het podium zouden staan. Dat zou het verloop van het Songfestival zelf in het gedrang kunnen brengen.
Conclusie van de EBU: de situatie is niet dezelfde en Israël uitsluiten zou een politieke beslissing zijn, terwijl het Songfestival "niet-politiek" is.
Gebeurt er dan niets?
De EBU zegt zelf niet blind te zijn voor de situatie. Ze kan ook moeilijk anders. "Wij begrijpen de zorgen en diepgewortelde opvattingen rond het huidige conflict in het Midden-Oosten. We kunnen niet anders dan ontroerd zijn door het diepe lijden van allen die betrokken zijn bij deze verschrikkelijke oorlog", stond te lezen in een eerder statement.
Achter de schermen zijn wel degelijk vragen gesteld door openbare omroepen. De Belgische kandidaat voor dit jaar werd geselecteerd door de RTBF, maar de VRT liet het volgende weten:
"Het Eurovisiesongfestival is een verbindende wedstrijd waar muziek, over landsgrenzen heen, gevierd wordt. Het Eurovisiesongfestival is, naast een muzikaal feest, ook een event dat veel van de waarden van de publieke omroep uitstraalt zoals diversiteit, inclusie en geloof in de jeugd. VRT ondersteunt dat verbindend verhaal. De deelname van Israël, gezien de actuele toestand in het Midden-Oosten, dreigt dit verhaal te ondermijnen en de herwonnen populariteit van het Eurovisiesongfestival te fnuiken. Die bezorgdheden heeft de publieke omroep overgemaakt aan de European Broadcasting Union (EBU)."
Daarnaast moest Israël ook de oorspronkelijke tekst van het ingezonden lied aanpassen van de EBU, omdat die te politiek was. Anders dreigde wel degelijk een uitsluiting voor dit jaar.
Wat doet dat met het Songfestival?
Een gezonde situatie is dit niet voor het Eurovisiesongfestival, de grootste liedjeswedstrijd ter wereld. Een deel van het publiek en van de politieke en culturele wereld roept op tot een boycot.
In Malmö zijn de veiligheidsmaatregelen enorm, de politieaanwezigheid rond de arena is indrukwekkend. De Israëlische delegatie wordt sowieso elk jaar extra beschermd, maar zangeres Eden Golan zit dit jaar haast vast op haar hotelkamer. Woensdag was ze even in het perscentrum te zien, omringd door lijfwachten. Tijdens haar generale repetitie was boegeroep te horen in de arena.
Bekijk: De Israëlische kandidate wordt bijgestaan door lijfwachten
In de straten van Malmö zijn ook grote protestacties gepland. Er hangen Palestijnse vlaggen, boodschappen die Palestina ondersteunen zijn erg zichtbaar. Zo’n boodschap was trouwens ook te zien tijdens de openingsact van de eerste halve finale, toen zanger Eric Saade met een Palestijns sjaaltje verscheen op het podium.
En misschien wel de meest pijnlijke protestactie: posters die het hebben over "Genocide Song Contest". De complexe buitenwereld dringt de wereld van het Songfestival binnen, hoe "niet-politiek" het evenement ook moge zijn.
