1. Pillen die melatonine of valeriaan bevatten, zijn relatief veilig - feit/fabel
Van Bodegom: "Ze zijn relatief veilig ten opzichte van 'pammetjes', maar het is de vraag of ze echt werken. Melatonine werkt bijvoorbeeld alleen bij een jetlag, en dan moet je precies de juiste dosering hebben en die op het juiste moment innemen. Het voordeel is dat valeriaan en melatonine weinig bijwerkingen hebben, maar het zijn geen goede slaappillen."
Bart: "Melatonine is je natuurlijke slaaphormoon. Als je een verstoord slaapritme hebt, kan melatonine-supplementie je helpen om dit te herstellen. Het tijdstip van inname en de dosering (de voorgeschreven dosis door een arts is vaak veel lager dan de dosis die je in de winkel kunt kopen) is hierbij erg belangrijk. Doe dit dus altijd in overleg met een arts. Bij gezonde mensen of bij foutieve inname kan melatonine het slaapritme juist verder ontregelen. Ook kan het mogelijk de natuurlijke aanmaak van melatonine verstoren, waardoor je op termijn alleen maar slechter gaat slapen."
"Valeriaan is een oud kruidenmiddel waar weinig onderzoek naar is gedaan. Het lijkt iets ontspannend te werken bij sommige mensen. Bij veel mensen heeft het echter geen effect. Er zijn ook geen duidelijke indicaties dat het daadwerkelijk helpt bij het slapen. Verder kan het middel maag- of darmklachten veroorzaken als bijwerking."
2. Af en toe een 'pammetje' (zoals oxazepam of temazepam) nemen kan in principe geen kwaad - feit
Van Bodegom: "Het ligt eraan wat je onder af en toe verstaat. Als je een jetlag hebt en je ligt om 3.00 uur nog wakker, kan het geen kwaad. Maar ze doen wel iets met je brein en maken je overdag suffer, dus daar moet je rekening mee houden."
Bart: "Benzodiazepines (pammetjes, benzo's, Valium, oxazepam, temazepam, diazepam etc.) worden door artsen voorgeschreven voor slaapproblemen en spanningsklachten. Bij deze klachten kunnen de middelen effectief en behulpzaam zijn. Als ze volgens het voorschrift worden gebruikt, hebben sommige mensen er veel baat bij. Echter worden deze middelen ook erg vaak verkeerd gebruikt. Verslaving is een groot risico van deze middelen. Het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen bestrijdt klachten tijdelijk, maar neemt de oorzaak niet weg. Gebruik zou daarom altijd tijdelijk en met een duidelijk doel moeten zijn."
3. Als je weet dat je vroeg moet opstaan de volgende dag en vaak moeilijk in slaap komt, kan het geen kwaad een slaappil te nemen - feit/fabel
Van Bodegom: "Als dat incidenteel zo is, kan het geen kwaad."
Bart: "Zonder overleg met een arts een slaappil nemen omdat je af en toe moeilijk is slaap komt, is een slecht idee. Je lost hiermee het probleem waardoor je moeilijk in slaap komt namelijk niet op. Hierdoor loop je het risico dat je op de slaappil gaat vertrouwen om in slaap te komen en ga je bijvoorbeeld vaker laat naar bed, omdat 'de slaappil je toch wel helpt'. Zo raak je in een vicieuze cirkel en loop je het risico om afhankelijk te raken of ernstigere slaapproblemen te ontwikkelen."
4. De kwaliteit van slaap is minder bij een slaappil in vergelijking met 'gewoon' slapen - feit
Van Bodegom: "Dat klopt. Onderzoek laat zien dat je anders slaapt als je een slaappil hebt genomen. Een slaappil zorgt ervoor dat je minder REM-slaap hebt, en dat is nou juist het soort slaap dat je nodig hebt om uit te rusten."
Bart: "Benzodiazepines zorgen ervoor dat je sneller in slaap valt en minder vaak wakker wordt. Dit gebeurt echter op een onnatuurlijke manier. Je hebt minder REM-slaap; de slaapfase waarin je droomt en geestelijk het meeste uitrust. Vandaar dat slaapmiddelen er ook voor kunnen zorgen dat je minder uitgerust en zelfs een beetje 'katerig' wakker wordt."
5. Het is beter om een slaappil te nemen dan een nacht niet te slapen - feit/fabel
Van Bodegom: "Een nacht niet slapen, is ook niet goed. Dan kun je beter een slaappil nemen."
Bart: "Dat hangt erg van de situatie af. Sommige mensen hebben serieuze slaapproblemen. In combinatie met behandeling door een arts kan een slaapmiddel in zo'n geval helpen en kan het beter zijn dan een nacht niet slapen. Als gezond persoon is het echter beter om niet op slaapmiddelen te vertrouwen en dan maar een nacht niet te slapen. Dit is natuurlijk ook niet gezond voor je, maar zo ervaar je wel de natuurlijke consequenties van je verstoorde slaappatroon en heb je een grotere kans dat je de volgende keer wel op tijd naar bed gaat, zodat het probleem niet erger wordt."
6. Slaappillen kunnen op de korte en lange termijn vervelende bijwerkingen hebben - feit
Van Bodegom: "Klopt. Van één slaappil kun je al suf worden. Op de lange termijn kun je verslaafd raken en ook treedt gewenning op. Dan werkt de pil minder goed, maar blijf je overdag wel suf. Dat is vooral gevaarlijk bij ouderen, die door de sufheid kunnen vallen, daarbij soms een heup breken en dan in het ziekenhuis belanden."
Bart: "Bij veelvuldig gebruik van slaapmiddelen krijg je last van vervelende bijverschijnselen als slaperigheid overdag, sufheid, vermoeidheid, gebrek aan concentratie, slappe spieren, geen zin meer in seks, gewichtstoename, dubbel zien en een katerig gevoel bij het wakker worden. Ook zeggen mensen bij stoppen dat de waarneming weer helder wordt en muziek weer mooier klinkt. Blijkbaar legt gebruik een grauwsluier op de waarneming en je emotie, je vervlakt als het ware."
7. Als je vaak slaappillen neemt, kun je op een gegeven moment niet meer zonder - feit
Van Bodegom: "Als je ze langer dan twee weken gebruikt, kan al gewenning en verslaving optreden. In Nederland zijn er honderdduizenden mensen die daar last van hebben en dan gaat het met name om ouderen."
"Door het gebruik van slaapmiddelen kun je juist angst- en slaapproblemen ontwikkelen. Dit zien veel mensen dan vervolgens als bevestiging dat ze de pillen nodig hebben. Hierdoor kan er een verslaving ontstaan. Van slaap- en kalmeringsmiddelen kun je geestelijk en lichamelijk afhankelijk raken. Bij geestelijke afhankelijkheid verlang je sterk naar het middel. Bij lichamelijke afhankelijkheid ervaar je dat je steeds meer nodig hebt om het effect te voelen (tolerantieontwikkeling). Ook ervaar je dat je bij stoppen last krijgt van onthoudingsverschijnselen, zoals spierpijn, slapeloosheid, angst , transpireren, hoofdpijn, overgevoeligheid voor licht en geluid. De ontwenningsverschijnselen beginnen na één tot vijf dagen en kunnen wel een maand aanhouden."
8. Je zou altijd advies aan je arts moeten vragen over veilig gebruik van slaappillen - feit
Van Bodegom: "Nee, je zou advies moeten vragen over hoe je van je slaapprobleem afkomt. Als je een goede dokter hebt, adviseert hij je geen pillen, maar geeft hij slaapadviezen. In mijn boek noem ik er ook een paar, zoals overdag bewegen (niet vlak voor je gaat slapen) en 's avonds laat tijd inruimen voor ontspanning (zoals een boek lezen, muziek luisteren of een warme douche nemen) en niet tot net voor je gaat slapen spannende series kijken. Je moet je lichaam voorbereiden op het slapengaan."
Bart: "Ja. In sommige gevallen kun je baat hebben bij het gebruik van een slaappil. Doe dit wel altijd in overleg en op voorschrift van een arts. Gebruik ook nooit meer dan voorgeschreven en combineer het nooit met andere middelen."
Ook Bart geeft nog enkele tips voor een goede slaaphygiëne: "Zorg voor een comfortabele, koele en stille slaapkamer en gebruik je slaapkamer alleen om te slapen en voor seks. Probeer niet te krampachtig in slaap te vallen, dat maakt het probleem alleen maar groter. Probeer verder elke dag op dezelfde tijd op te staan."