Direct naar artikelinhoud
Interview

'Veel mannen zijn bang voor vrouwen die op tafel slaan’

Nozizwe Dube, Anuna De Wever en Eline Van Hooydonck.Beeld Wouter Van Vooren

‘Als een vrouw zich kwaad maakt, krijg je altijd reacties als: wat ben je emotioneel.’ Het houdt dit drietal niet tegen: Nozizwe Dube (22, ex-voorzitter van de Jeugdraad), klimaatactiviste Anuna De Wever (17) en Eline Van Hooydonck (27, van de mars tegen seksueel geweld). ‘Als ik boos ben, dan is die woede terecht.’

Zondagmiddag 14.30 uur. Het lief van Eline Van Hooydonck is net twee verdiepingen hoger gevlucht in het huis in de Antwerpse binnenstad. Beneden zitten drie vurige madammen die over woede komen praten. Houdt hij het liever op veilige afstand? “Baneen, hij kan goed met mondige vrouwen om”, zegt Van Hooydonck. “Anders zou hij het niet met mij uithouden.” Ze zet chips, koekjes, cola en water op tafel. Anuna De Wever wijst op de cakes die elk apart in plastic zijn verpakt: “Daar krijg ik het van. Het is totaal onnodig om ze allemaal apart te verpakken.” De andere twee knikken bevestigend. Er kan van alles beter op het vlak van milieu maar het gaat te ver dat mensen zich schuldig moeten voelen omdat ze het vliegtuig nemen, vindt Nozizwe Dube. “Het zijn vooral de multinationals en de welvarende staten die moeten bijdragen aan een beter milieu. Ik neem zelf zo veel mogelijk de trein en ik pak mijn eigen duurzame zakken mee als ik naar de winkel ga, maar ik zou anderen er nooit persoonlijk op aanspreken.”

“Dat doe ik ook niet”, reageert De Wever. “De tijd dat mensen de boodschap kregen dat ze geen plastic flesjes meer moesten kopen, is voorbij. Die flesjes mogen niet meer verkocht worden, daar gaat het om.”

Waarop we ons dan toch maar op zo’n verdomde cake in plastic storten, die overigens prima smaakt.

Vrouwenwoede. Daar gaat het deze middag over. In de VS verschenen vorig jaar verschillende boeken over het thema. Het maatschappelijk belang van de female rage is volgens de auteurs een factor van betekenis aan het worden. Toch worden woedende vrouwen nog lang niet altijd serieus genomen. ‘Te emotioneel. Op het hysterische af’ is het oordeel. Maar er lijkt verandering in te komen, mede dankzij #MeToo. De mars tegen seksueel geweld die Eline Van Hooydonck (27) samen met Ayke Gubbels en Charlotte Ruytjens op 12 mei organiseerde naar aanleiding van de dood van Julie Van Espen, bracht 15.000 mensen op de been. Rode draad: ‘We hebben er genoeg van.’ En niemand kon naast de klimaatmarsen van bezielster Anuna De Wever (17) kijken. Rode draad: ‘Het is genoeg geweest.’ Ook de Belgisch-Zimbabwaanse Nozizwe Dube (22) herkent zich in ‘enough’. Behalve hartstochtelijk pleitbezorgster van gelijkheid, is Dube ex-voorzitster van de Vlaamse Jeugdraad, studente rechten en werd ze in 2017 door de Schwarzkopfstichting tot Europeaan van het jaar gekozen.

Anuna De Wever tijdens één van de 20 klimaatmarsen.Beeld Tim Dirven

ANUNA DE WEVER • geboren in 2001 in Eeklo• startte begin dit jaar de actie ‘Spijbelen voor het klimaat’ • klopte bij bouwmeester Leo Van Broeck aan om een denktank op te richten voor de klimaatproblematiek • schreef met Kyra Gantois het boek Wij zijn het klimaat • kreeg met Gantois de Arkprijs van het Vrije Woord

Wat was voor jullie het breekpunt de afgelopen maanden? Het moment van: nu is het genoeg?

Anuna De Wever: “Het moment dat wij met 80.000 man in Brussel betoogden en Marghem (Marie-Christine Marghem, minister van Energie (MR), JdR) een dag later met een privéjet naar de klimaattop in Polen vloog om vervolgens de energie-efficiëntierichtlijn als enig Europees land – op Tsjechië na – niet te ondertekenen. Ik schaamde me dood en was heel kwaad. Onze mars werd compleet genegeerd.”

Eline Van Hooydonck: “Bij mij was het de moord op Julie Van Espen. Ik had zelf een aantal persoonlijke gebeurtenissen achter de rug en onbewust stapelden de emoties zich op. Daar kwam ook bij dat ik geen enkele vriendin ken die geen seksueel geweld of seksueel overschrijdend gedrag heeft meegemaakt. (stilte) What the fuck. Zoiets kán toch gewoon niet? Ik zie zoveel vrouwen om me heen die niet naar de politie durven om aangifte te doen. En als ze dan toch de stap zetten, komen ze gedemoraliseerd terug omdat de politie geen opleiding krijgt om met dit soort persoonlijke zaken om te gaan en daardoor boertige of totaal verkeerde dingen zegt, al bedoelt ze het vaak goed. Ik zie zoveel vriendinnen die jaren in therapie moeten om ermee te leren leven.”

Wat heb je zelf meegemaakt?

Van Hooydonck: “Ik was op weg naar een vriend en stapte van de tram. Er was een gast die mee uitstapte en me de hele weg achtervolgde en lastigviel, hij vroeg mijn nummer en of ik met hem naar bed wilde. Tot hij me bij mijn armen en schouders greep en me heftiger begon te intimideren. Ik heb hem van me afgeschud maar het was een heel angstige ervaring. Van vriendinnen hoor ik soortgelijke verhalen. Toen we hoorden wat er met Julie was gebeurd, op klaarlichte dag, hadden Ayke, Charlotte en ik het helemaal gehad. Het was genoeg geweest. We moesten iets doen.”

Zijn jullie woedend, of gaat het eerder om verontwaardiging of frustratie?

De Wever: “Bij mij hangt het allemaal samen. Ik ben woedend maar ook kei-teleurgesteld en machteloos omdat de politici niets doen. Er is gewoon heel veel in deze maatschappij gaande dat echt niet oké is en waar mensen machteloos tegenover staan. Tegelijk zie ik dat er heel wat mensen in gang schieten om tegen die zaken in te gaan, en dat is mooi.”

Nozizwe Dube: “Vroeger nuanceerde ik mezelf uit schrik voor het cliché van de boze zwarte vrouw. Als het debat bijvoorbeeld over zwarte vrouwen ging en ik was de enige zwarte vrouw in het gezelschap, merkte ik dat ik altijd rekening hield met de anderen. Ik wilde ze niet kwetsen, niets verkeerds zeggen. Tegenwoordig probeer ik dat van me af te zetten. Als ik boos ben, dan is die woede terecht. Daarbij probeer ik mijn boosheid om te zetten in daden en acties zodat de mensen en groeperingen waarvoor ik opkom meer gehoord worden.”

Wat maakt je kwaad?

Dube: “De afgelopen weken ging het vooral om seksueel geweld, ik denk dat alle vrouwen dat gevoel kennen na de dood van Julie Van Espen. Maar ik vind ook goedbedoelde reacties als: ‘Meisjes en vrouwen moeten wel opletten’ niet terecht. Nee, het is niet opnieuw aan ons om op te letten. Ook van structurele discriminatie van zwarte mensen word ik heel kwaad. Neem het feit dat zwarte Belgen die hier gestudeerd hebben en dus een Belgisch diploma bezitten, vier keer meer kans maken op werkloosheid dan de witte Belg. Ik ben daar niet alleen kwaad om, het is ook enorm frustrerend. Omdat structurele discriminatie, net als bij gendergerelateerd geweld, vaak niet zichtbaar is.”

Van Hooydonck: “Bij mij lopen wanhoop, woede en frustraties ook door elkaar. Maar ik heb de indruk dat de vrouwen van nu meer mogen en durven zeggen, al gaat het traag vooruit. Bij onze mars merkten we dat slachtoffers van seksueel geweld of intimidatie, meer dan bij #MeToo, met hun verhaal naar buiten durven te komen. Vorig jaar bij #MeToo was er nog heel wat negatieve connotatie, er waren voor- en tegenstanders. Maar nu er 15.000 mensen achter hen staan, durven meer slachtoffers te praten.”

Is verandering beter te realiseren als je weg blijft van de politiek?

De Wever: “Politiek is uiteraard heel belangrijk. Als je iets wilt bereiken, kun je niet buiten de beleidsmakers om. Maar ik geloof niet in ons huidige politieke systeem. Ik vind niet dat we in een democratie leven.”

Wat is er mis met onze democratie?

De Wever: “We kleuren om de vijf jaar een bolletje waarmee we aangeven wat we willen van de beleidsmakers. Maar in die vijf jaar gebeuren er zoveel onverwachte dingen die niet op de agenda staan van een partij en dan weet je als burger niet hoe de persoon op wie je stemt of de partij zal reageren. De particratie weegt zwaar door, de mensen hebben veel te weinig inspraak in het beleid. Er worden ook heel weinig tussentijdse vragen gesteld en de burgerparticipatie staat op nul. Ikzelf heb te weinig geduld en energie om uiteindelijk alleen maar kleine verschuivingen te kunnen bewerkstelligen. Daarom ben ik van mening dat we het op andere manieren moeten doen. Al vijf jaar is onze regering bezig met veranderingen voor het klimaat, in kleine stapjes. Wij hebben in tien weken tijd 150 experts verenigd om te kijken naar een klimaatactieplan dat direct bestemd is voor het beleid in België. Het kan meteen geïmplementeerd worden in de volgende legislatuur. Ik wil maar zeggen: zo gaat het wat vooruit.”

Nozizwe Dube.Beeld Kos

NOZIZWE DUBE • geboren in 1996 in Zimbabwe • kwam in 2010 via het Rode Kruis in België terecht • in 2015 verkozen tot voorzitster van de Vlaamse  Jeugdraad • in 2017 door de Schwarzkopf-stichting verkozen tot Europeaan van het Jaar • kwam in oktober 2018 op voor CD&V

Wat gaat er gebeuren na het laatste klimaatprotest op 24 mei?

De Wever: “Eerst komen de verkiezingen. Daarna houden we ons bezig met de examens. Maar nu we het klimaatplan hebben, zijn er concrete maatregelen die doorgevoerd kunnen worden. Het zal na de regeerakkoorden duidelijk worden of ze ons serieus nemen. De aanpassing van grondwetsartikel 7 bis (die nodig is om een klimaatwet aan te nemen, JdR) staat nog steeds open voor de volgende legislatuur. Ik stel voor dat we daarmee beginnen, dan hebben we een basis waarop we met ons actieplan kunnen voortbouwen. Maar ik verwacht niet dat het zal gebeuren. Dus zijn ze nog niet van ons af.”

Dube: “Ik was kandidaat voor CD&V bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Tervuren. Maar ik ben eruit gestapt, na ruim twee maanden. Ik had nochtans genoeg stemmen gekregen, daar had het niets mee te maken. Maar ik had eigenlijk geen idee wat gemeentepolitiek inhield en toen ik zag waar het om ging, besloot ik dat het niets voor mij was. Ik ben er in stilte uitgestapt, gelukkig waren de andere partijleden begripvol. Ik wil me bezighouden met jongerenthema’s, intersectioneel feminisme en diversiteit. Dat wil ik op mijn eigen manier doen, niet volgens de standpunten van mensen in een groter geheel, mensen op wie je eigenlijk geen vat hebt.”

Van Hooydonck: “Wij wisten op voorhand dat sommigen ons in een politieke hoek wilden duwen. Links of rechts. We hebben het gezien bij de klimaatjongeren en bij Anuna. Dus waren we voorbereid. We besloten dat er tijdens de mars geen enkele politieke aanwezigheid mocht zijn. Geen vlaggen, geen kleuren. Het moest een serene mars worden en dat ging dus ook voor ons op. We waren ons er zeer goed van bewust dat de mars door bepaalde partijen gebruikt kon worden om angst te zaaien, daar waren we wel bang voor.”

Denk je dat de mars tegen seksueel geweld iets zal veranderen?

Van Hooydonck: “Het heeft zaken in beweging gezet, maar ik kan er nog niet veel over zeggen behalve dat we gesprekken voeren met mensen die verandering zouden kunnen brengen. In elk geval gaan we sowieso met zijn drieën verder, we laten het hier niet bij.”

De Wever: “Richt je je dan op het justitiële luik en op het belachelijke feit dat die vent (Steve Bakelmans, JdR) nog vrij rondliep?”

Van Hooydonck: “Ja, het gaat over ons logge justitieapparaat maar ook over het feit dat de meeste daders van seksueel geweld bekenden zijn. Als je iets meemaakt, is het niet altijd met die enge man in dat donkere straatje. Nee, het is vaak de leraar van de sportclub, de oom, of een vriend van de familie. En daar kun je iets tegen doen door in te zetten op onderwijs. Het geven van fatsoenlijke seksuele opvoeding. Geef aan kleuters al les over grenzen. Spreek erover, van jongs af aan.”

Heeft #MeToo eraan bijgedragen dat vrouwenactivisten meer voet aan de grond krijgen?

Dube: “Vrouwen mogen dan meer gehoord worden, het hangt sterk af van wie je bent. #MeToo is oorspronkelijk ontstaan door activiste Tarana Burke, een zwarte vrouw in de VS die het thema aankaartte omdat in Amerika vooral zwarte meisjes niet of minder geloofd worden door het beleid en door de politie als het over seksuele intimidatie en geweld gaat. Dat is weliswaar een heel andere situatie dan in België maar je kunt het wel doortrekken. Wij hebben ook te maken met niet-begeleide minderjarige asielzoekers die in de prostitutie belanden en verdwijnen. Sommige meisjes worden zelfs vermoord. En wat met arme vrouwen? Worden zij serieus genomen door het beleid? Dat zijn ook zaken die moeten worden aangekaart.”

Van Hooydonck: “Wij waren na de moord op Julie enorm kwaad op het feit dat die gast nog vrij rondliep. Maar we maakten ons tegelijk ook boos omdat er in Brussel zwarte prostituees worden vermoord en daar niemand naar omkijkt. Het geeft een beetje een wrange nasmaak. Als het een blond meisje is uit Schilde staat heel het land op zijn kop. Natuurlijk schokt het iedereen omdat het op zo’n brute manier is gebeurd. Dat is en blijft onvoorstelbaar. We begrijpen dat de emoties nog heel vers zijn bij de mensen, het gaat om een collectief trauma. Maar wij maakten wel direct de bedenking over die vrouwen in Brussel. Niemand lijkt erom te malen.”

Jullie kregen op de sociale media heel wat bagger te verwerken. Was daar een moment van ‘enough’?

De Wever: “Toen er een artikel verscheen waarin ik zei dat ik me niet specifiek man of vrouw voelde, kreeg ik heel veel reacties van mannen die zeiden dat ze me gingen verkrachten. Dan zou ik wel voelen dat ik een meisje was. Ik krijg ook doodsbedreigingen maar als het over verkrachting gaat, is dat toch iets heel anders. Het is echt heel fout. Los daarvan; ik denk dat veel mensen vergeten dat ik 17 jaar ben. Als je sommige reacties leest, pffff. Gelukkig ben ik niet zo bezig met sociale media. Van anderen hoor ik dat het echt verschrikkelijk is wat ze over me zeggen maar ik kan het redelijk goed van me af laten glijden. Ik denk dan: als Hillary Clinton en Leonardo DiCaprio laten weten dat we goed bezig zijn met onze marsen in België, dan kun je de reactie van die zielige enge man achter zijn computer direct beter relativeren.”

Eline Van Hooydonck samen met Ayke Gubbels en Charlotte Ruytjens tijdens de mars tegen seksueel geweld in Antwerpen.Beeld Tim Dirven

ELINE VAN HOOYDONCK • geboren in 1992 in Lint • verhuisde in 2008 naar Antwerpen • sinds 2012 actief als illustrator op Instagram • startte in 2017 als communicatieme­dewerker bij RoSa vzw, ken­nis­centrum voor gen­der en feminisme • organiseerde mee de mars tegen ­seksueel geweld in Antwerpen op 21 mei

Dube: “In tegenstelling tot Anuna zat ik vroeger wel heel veel op sociale media, ik las alle kritiek en dat was niet leuk. Niet dat mijn zelfvertrouwen er helemaal door werd aangetast, maar zoiets laat je niet koud.”

Vrouwen met een mening krijgen op de sociale media meer kritiek dan mannen. Bij zwarte vrouwen is dat nog erger, zegt opiniemaker en schrijfster Dalilla Hermans.

Dube: “Klopt, een zwarte vrouw wordt nóg meer aangevallen dan een witte vrouw. Ik heb die ervaring ook, kreeg opmerkingen als ‘zwart belastingverslindertje’. De impact van haat op de sociale media is niet te onderschatten. Op zeker moment besloot ik geen onlinediscussies meer aan te gaan. Ik tweet wat ik tweet, discussiëren doe ik als ik iemand recht in het gezicht kan kijken.”

Van Hooydonck: “Het helpt als je blijft beseffen dat je goed bezig bent. Ook wij kregen negatieve reacties op de mars. Dat we aandacht nodig hadden zeker? En dat zo’n mars toch niet helpt, waar hielden we ons mee bezig? Zelfs over een onderwerp als dit, ontstaat er haat. Al viel het al bij al nog mee. Nu ben ik het als feminist op Twitter wel gewend om crap over me heen te krijgen, dat scheelt.”

Veel jongeren zijn kwaad op de oudere generaties vanwege het milieu dat ze achterlaten. En ze maken zich zorgen omdat zij straks het geld voor al die pensioenen moeten ophoesten.

Van Hooydonck: “Ik ben niet boos maar wel gefrustreerd omdat de ouderen het niet willen begrijpen. Een oudere collega wandelde eens met me langs een paar terrasjes waar het stampvol jongeren zat. ‘De jeugd moet nogal geld hebben, om altijd iets te gaan drinken’, vond die collega. Waarop ik letterlijk antwoordde: ‘Ja, maar dat is ook al wat we hebben.’ Wij moeten straks al die shit opkuisen, we kunnen geen huizen kopen, laten we dan alsjeblieft een glas wijn of een latte drinken.”

De Wever: “Ik ben wel boos op de erfenis die de oudere generaties aan ons achterlaten. Komaan, hoe kunnen al die mensen nu zo dom zijn geweest? Aan langetermijndenken heeft het dertig jaar ontbroken. De essentie van politiek leiderschap is toch dat je de planeet op een goeie manier doorgeeft aan de volgende generatie? Maar zie: wij worden straks een compleet bekakte wereld ingestuurd. De indianen in Amerika dachten zeven generaties vooruit om een betere wereld achter te laten. Nu zijn er politici die nog niet eens aan morgen denken.”

Terug naar de vrouwenwoede. Een kwaaie vrouw wordt vaak niet serieus genomen. Je bent een aansteller of je hebt zeker je regels, dat soort opmerkingen. Herkenbaar?

Dube: “Dat komt omdat we nog altijd in een heel patriarchale wereld leven. Als een vrouw zich bijvoorbeeld kandidaat stelt in de politiek, wordt altijd de vraag gesteld of ze likeable is. Bij een man vraagt niemand zich af of hij wel aardig is. Er wordt altijd gekeken naar de emoties van een vrouw. Ik merk dat zelf regelmatig. Als ik me kwaad maak, krijg ik reacties als: ‘Wat ben je emotioneel.’ En als ik dan kalm ben en iets wil aankaarten, zeggen ze dat het vast niet zo belangrijk is omdat ik me er niet druk om lijk te maken.”

Van Hooydonck: “Ik had laatst een gesprek met een transvrouw. Ze vertelde me dat er minder naar haar werd geluisterd sinds ze vrouw was geworden.”

De Wever: “Ik denk dat veel mannen gewoon bang zijn van vrouwen die met hun vuist op tafel slaan. Neem Alexandria Ocasio-Cortez (het jongste vrouwelijke congreslid in Amerika, JdR). Ik kan me voorstellen dat al die mannen in de regering staan te daveren van schrik als zij tekeergaat.” (lacht)

Dube: “Boze vrouwen zijn bedreigend voor mannen omdat ze zich erin herkennen. Door kwaad te zijn krijgen mannen zaken voor elkaar, zonder veel rekening te houden met de ander. Dat gaat vaak onbewust, maar als een vrouw zich op die manier gedraagt, gooit ze die vastgeroeste man/vrouw-patronen plots helemaal om. Een man ziet dat als een aantasting van zijn macht.”

Nemen jullie bekende strijdvaardige vrouwen als voorbeeld?

Van Hooydonck: “Alexandria Ocasio-Cortez.”

De Wever: “Ik heb de documentaire over haar gezien. In het parlement komt ze enorm intimiderend over maar in haar persoonlijke leven is ze kei-lief. Ik vind mezelf een stuk minder vriendelijk dan zij is.”

Mensen noemen jou arrogant.

De Wever: “Een gezonde portie arrogantie is niet verkeerd. Maar ik ben geen asshole hè, ik besef dat ik nog keiveel te leren heb. Ik kan wel kordaat zijn, ik zeg waar het op staat. Er zijn zoveel mensen die een grote mond opzetten maar als het erop aankomt, doen ze niets. Juist daarom kan ik redelijk goed tegen de kritiek op sociale media, dat zijn ook mensen die luid roepen zonder dat ze zelf iets bijdragen.”

Dube: “Mijn moeder is een voorbeeld voor me. Ik heb geen woorden voor alles wat ze gedaan heeft en nog altijd doet, zeker in de omstandigheden waarin we ons bevinden. Ze moet zich, nog meer dan ik, elke dag weer bewijzen. Omdat er nog altijd veel onbegrip is voor haar situatie.”

Onbegrip vanwege wat?

Dube: “Mijn moeder kwam met een diploma politieke wetenschappen op zak als vluchteling naar België. Dat diploma werd niet erkend. Oké, ze studeerde verder. Eerst Nederlands, daarna volgde ze optiek en optometrie. Maar toen ze in die richting aan de slag wilde, kon ze geen job vinden. Ze kreeg letterlijk te horen dat ‘de klanten niet geholpen wilden worden door een zwarte vrouw.’ Nu studeert ze voor verpleegkundige. In dat beroep worden wél zwarte mensen geaccepteerd. Nu, verpleegkunde is een fantastische job, daar niet van. Maar zoals ik al zei, hoog gediplomeerde zwarte mensen worden in dit land gediscrimineerd op de arbeidsmarkt.”

Hebben jullie geen jonge rolmodellen in eigen land?

De Wever: “Nee, ik vind mijn generatie veel te onverschillig, te braaf, te tam. Ze kunnen allemaal kakken op de wereld maar er zelf iets aan veranderen? Dat is te veel gevraagd. Ik erger me enorm aan mensen die me komen vertellen dat ze me steunen maar zelf niets doen. Alsof ze daarmee hun verantwoordelijkheid afschuiven. Dus nee, er zijn geen jonge vrouwen die ik wauw vind.”

Assertief en agressief gedrag wordt van kinds af aan bij meisjes berispt. Vrouwen leren hun woede in te houden en weten bijgevolg niet altijd hoe ze die moeten uiten.

De Wever: “Ik word vaak persoonlijk gekleineerd en gepet, alsof ik een schattig huisdiertje ben. In plaats van dat mensen me serieus nemen omdat ik kwaad ben, word ik weggezet als een ‘meisje dat goed bezig is’. Maar er zijn ook momenten waarop ik vind dat ik kwaad had moeten reageren en het niet deed. Onlangs was ik op een feestje mijn vriendin aan het kussen. Plots kneep er iemand in mijn achterste. Ik was zo verrast dat ik niet reageerde, ik verstijfde als het ware. Een vriendin die achter me stond, had het gezien en smeet het glas bier van die jongen meteen drie meter verder op de grond. De security kwam erbij en zei dat die vriendin niet zo had moeten reageren. Maar ze had gelijk, die jongen was fout. Nu, ik moet eerlijk zeggen, als ik in haar plaats had gestaan, had ik waarschijnlijk niet zo gereageerd. Ik zou te kalm zijn gebleven.”

Van Hooydonck: “Ik had er vanmorgen nog een discussie over met mijn vriend. Die vond dat je een man meteen in zijn ballen moet sjotten als hij je grenzen overschrijdt. Maar dat is helemaal niet zo vanzelfsprekend. Niet alleen omdat je het als vrouw wordt afgeleerd om agressief te zijn, ook omdat je bang bent. Er gaan allerlei emoties door je heen en het laatste waar je dan aan denkt is dat je zo’n gast in zijn ballen gaat trappen. Vaak verstijf je. Een heel normale reactie.”

De Wever: “Aan de andere kant is het niet altijd even handig om je kwaadheid direct te uiten, dat is een feit dat zowel voor mannen als vrouwen geldt. Beter eerst nadenken en dan reageren. Behalve als het over seksueel overschrijdend gedrag gaat, dat is en blijft een grens te ver.”

Van Hooydonck: “Daar sta je als slachtoffer altijd in je recht. Het is de ander die zich agressief gedraagt, hij is verkeerd, niet jij. Daarom moeten we er keihard tegen blijven ingaan.”