"Doodnormale" jongens op moordmissie in Barcelona: reconstructie van aanslag op Ramblas

Het brein

In 2012 krijgt Abdelbaki Es Satty in de gevangenis van Castellón drie keer bezoek van agenten van de Guardia Civil en van de CNI, de Spaanse geheime dienst. Hij zit een celstraf van vier jaar uit omdat hij vanuit zijn geboorteland Marokko 100 kilo hasj Spanje binnen probeerde te smokkelen. Maar daarover willen de agenten hem niet spreken. De naam van Es Satty, die zich in 1998 in Spanje vestigde, is eerder opgedoken in twee onderzoeken naar geradicaliseerde moslims.

De inlichtingendienst dienst zou Es Satty graag als informant hebben, een vertrouweling die, als hij de gevangenis eenmaal verlaten heeft, de agenten van waardevolle informatie kan voorzien. Hij gaat niet op het aanbod in, en krijgt bovendien goed nieuws wanneer hij vrijkomt: een rechter annuleert in hoger beroep het vonnis dat Es Satty na zijn celstraf het land uitgezet zou moeten worden.

Es Satty blijft in Spanje, en de inlichtingendiensten houden hem niet meer in de gaten. Ook niet als in maart 2016 een bericht van de politie uit Vilvoorde binnenkomt. Daar probeert Es Satty zich als imam te vestigen, maar bij de plaatselijke moskee vinden ze hem onbetrouwbaar. De Catalaanse politie beantwoordt de melding van de Belgische collega’s dat ze niets van El Satty weten.

Niemand komt in actie om zijn gangen na te speuren; de verschillende politiekorpsen in Spanje werken nogal eens langs elkaar heen en delen heel weinig gevoelige informatie. Es Satty is wel bij de Guardia Civil bekend, maar niet bij het Catalaanse politiekorps.

De dan 40-jarige Es Satty vindt in juni 2015 emplooi in de moskee van het Pyreneeën-stadje Ripoll, met een kleine moslimgemeenschap. Buiten de moskee om legt hij contact met vijf Marokkaanse jongens van net in de twintig die hij weet te winnen voor zijn radicale ideeën. Drie jongens nemen bovendien hun jongere broertje mee, alledrie minderjarig. Het zijn doodnormale jongens; arbeiders, scholieren, voetballers.

De voorbereiding

In een verlaten restaurant in Riudecanyes, 220 kilometer ten zuiden van Ripoll, komt de groep regelmatig bij elkaar. Ver van huis indoctrineert imam Es Satty de acht jongens met de radicale filosofie van Takfir Wal Hijra: terwijl ze een serie grote aanslagen op de 'ongelovigen' voorbereiden, mogen ze een gewoon, westers leven leiden, inclusief alcohol. Ze zullen geen baarden laten staan. Allemaal om niet op te vallen.

Begin juni 2017 begint een van hen, Mohammed Hychami, op internet te zoeken naar verschillende manieren om explosieven te fabriceren. Hij kiest voor TATP, de acetonperoxide die IS-terroristen eerder al bij aanslagen hebben gebruikt. Het is eenvoudig te maken met drie chemicaliën die bij een doe-het-zelfwinkel te verkrijgen zijn. Het enige probleem is dat het licht ontvlambaar is, gevoelig voor schokken en hitte.

In een ander verlaten huis, nog eens 80 kilometer zuidelijker, in Alcanar, is het Es Satty zelf die met de explosieven aan de slag gaat. Na enkele dagen ligt er al een rij zakken vol TATP in de tuin. Er staan ook 120 gasflessen, die hij wil gebruiken om de kracht van de explosies te vergroten. Hij schrijft een opzet voor een verklaring: "Wij, soldaten van de Islamitische Staat…" Erboven een plaats en datum: "Barcelona, 20 augustus…"

Zijn acht discipelen zoeken druk op internet. Vier plaatsen hebben hun meeste interesse: de Sagrada Familia en het voetbalstadion Camp Nou in Barcelona, enkele gay-discotheken in badplaats Sitges en de Eiffeltoren. Twee van hen kopen Barça-artikelen bij het stadion, twee anderen reizen op 11 augustus naar Parijs, waar ze veel foto’s van de omgeving van de Eiffeltoren nemen. Ze zijn zo goed als klaar met de voorbereidingen: op 20 augustus speelt FC Barcelona thuis zijn eerste competitiewedstrijd, tegen Betis. Dat is de dag.

De aanslagen

Op woensdag 16 augustus, tegen middernacht, vliegt het huis in Alcanar de lucht in. De brandweer denkt aan een gasontploffing. Tussen het puin worden resten van twee lichamen gevonden; een zal later worden geïdentificeerd als Abdelbaki Es Satty. Ook is er een gewonde, de 22-jarige Mohammed Houli.

In Ripoll verneemt de rest van de groep de volgende ochtend wat er is gebeurd. Ze stappen in de drie bestelbusjes die ze hebben gehuurd en vertrekken. Tegen familie en vrienden zeggen ze dat ze op vakantie gaan. De busjes waren bedoeld om vol met de explosieven en gasflessen op de verschillende doelwitten in te rijden. Tevergeefs probeerden ze ook terreinwagens te huren, vermoedelijk om op mensen in te rijden. Ze zijn met genoeg om verschillende aanslagen te plegen. Nu is hun leider dood. Valt het plan in duigen; er is geen TATP meer. En zijn ze bang snel ontdekt te worden door de politie.

De 22-jarige Younes Abouyaaqoub rijdt met een van de busjes, een Fiat Talento, naar Barcelona. Ongehinderd rijdt hij om 16.54 uur de overvolle Rambla op. Vanwege de terreurdreiging, na de aanslagen in andere Europese steden, staan er twee politiebusjes aan het begin, maar de verraste agenten kunnen slechts hopeloos achter het busje aanrennen. Younes doodt 14 mensen en verwondt er 127 voordat het busje tot stilstand komt. Op zijn vlucht vermoordt hij een bestuurder om diens auto te stelen en door een politiecordon te breken. Na vier dagen zwerven wordt de terrorist door twee agenten in een wijngaard doodgeschoten.

Zijn vijf resterende makkers rijden die donderdag 17 augustus door naar Riudecanyes. Ze houden er een soort ceremonie, van een "weg zonder terugkeer". Ze verbranden hun paspoorten. Ze doen allemaal een rode doek om, die verwijst naar Abu Dujana, de strijder met de rode sjaal die de grote beschermer van de profeet Mohammed was. Ze drinken talloze blikjes bier en een fles wodka leeg. Dan rijden ze naar het kustplaatsje Cambrils. Kort na één uur ’s nachts proberen er met een Audi A3 de nog altijd drukke boulevard op te rijden, maar dat mislukt. Ze stappen uit en steken met messen om zich heen; één vrouw verliest het leven, zes anderen raken gewond. Van toegesnelde agenten slaagt één er in alle vijf de terroristen neer te schieten. Ze zijn op slag dood.