Pano vindt asbestafval op wandelpaden en aardappelveld: hoe gevaarlijk is dat?

De reporters van Pano gingen samen met een bodemexpert op pad in de streek rond Kapelle-op-den-bos, waar het Belgisch bedrijf Eternit jarenlang asbestmateriaal produceerde. Ze wilden weten hoeveel asbestpuin er nog te vinden was in de omgeving.

Eternit deelde vroeger gratis draailingen uit aan werknemers en buurtbewoners, asbesthoudend productieafval. Draailingen werden vaak gebruikt om opritten, paden en wegen te verhogen of te verharden. De Vlaamse afvalstoffenmaatschappij OVAM heeft in Kapelle-op-den-bos en 17 omliggende gemeenten de voorbije jaren al vele saneringsoperaties van draailingen uitgevoerd. 

Bij toeval komen de reporters uit op een stuk landbouwgrond, naast een veldweg. Het stuk grond, waarop aardappelen worden geteeld, ligt bezaaid met stukken puin. "Asbest", is al snel de conclusie van bodemexpert Sergé Venken. "Je zou zeggen dat hier asbest gekweekt wordt in plaats van aardappelen."

Het beeld roept heel wat vragen op: hoe komt dat materiaal daar terecht? Hoe gevaarlijk is dat? En moet dat asbestpuin niet verwijderd worden? 

Op het aardappelveld werden honderden stukken asbestpuin teruggevonden. Maar in de aardappels zelf zal je geen stukken puin of asbestvezels terugvinden. "Net zoals er geen stenen in aardappelen zitten. Een aardappel groeit in de grond en zal niet door de asbest heen groeien."

Na de oogst worden de aardappels gesorteerd, waardoor steentjes en puin verwijderd worden. 

Er zal dan wel geen asbest zitten in de aardappelen, de stukken asbest zijn wel degelijk gevaarlijk, zegt Venken. "Asbestafval dat aan de blote lucht ligt kan altijd aanleiding geven tot vezels die vrijkomen."

Stukken asbestpuin op een fietspad of veldweg bijvoorbeeld kunnen worden platgetrapt of plat gereden met de fiets. Op een landbouwveld kunnen landbouwvoertuigen de stukken asbestpuin versplinteren. Ook door de droogte kunnen stukken asbestmateriaal afbrokkelen. Op die manier kunnen de asbestvezels vrijkomen, en het zijn net die vezels die gevaarlijk zijn als je ze inademt. 

Hoe het komt dat het stuk landbouwgrond, waar aardappelen op geteeld worden, bezaaid ligt met asbesthoudend materiaal, is niet helemaal duidelijk. "Het kan aangevoerd zijn met aanvulgrond die niet goed gezuiverd of nagekeken is", zegt Venken. 

Maar de kans is groter dat het asbest afkomstig is van het veldweggetje naast het stuk landbouwgrond. De fundering van die veldweg bestaat uit asbestpuin. Door erosie of door het omploegen van de akkerrand zijn de honderden stukken asbestpuin waarschijnlijk op het veld geraakt. 

Of er iets met het stuk landbouwgrond moet gebeuren, hangt volgens Sergé Venken af van de hoeveelheid asbest die wordt teruggevonden. "De maximale norm voor asbest ligt op 100 mg per kg droge stof, waaronder er niets moet gebeuren. Bij overschrijding van die norm moet er gesaneerd worden. In de praktijk gebeurt dat door het oprapen of weghalen van de asbestverdachte bodemlaag." 

Ligt er meer dan 1.000 mg per kg droge stof, moet niet alleen de bodem gesaneerd worden, maar is er ook sprake van gevaarlijke afvalstoffen. De eigenaar van de grond waarop die gevaarlijke afvalstoffen worden teruggevonden, is dan verplicht om dat afval te verwijderen.