"Veiligheid patiënten in het gedrang": personeel van AZ Oostende klaagt fouten door hoge werkdruk aan, directie nuanceert

"De malaise in AZO is groot" bevestigt ook Alexander Haesaert van de socialistische vakbond. Op 1 november 2023 zijn in Oostende het kleinere openbare Serruysziekenhuis en het grotere private AZ Damiaan gefuseerd tot "Algemeen Ziekenhuis Oostende" of AZO.  "Sindsdien loopt het fout", zegt Haesaert.

“De sfeer is rusteloos, er loopt massaal veel fout in het ziekenhuis en personeel loopt weg.” Hoeveel dat er zijn, is moeilijk te achterhalen. Volgens de officiële cijfers van de directie van AZO zijn er sinds de fusie 87 van de ruim 2.000 medewerkers vertrokken: 51 van Serruys en 36 van Damiaan. Dat zijn er meer dan in een vergelijkbare periode van bijna 6 maanden voor de fusie. 

Maar het cijfer dat onder het personeel en de vakbonden circuleert, ligt een pak hoger. “Ik hoor van alle kanten dat er al 260 mensen zijn vertrokken”, zegt verpleegkundige Chris Vanbillemont, die sinds kort met pensioen is. Hij werkte meer dan 43 jaar in het Serruysziekenhuis en heeft voor de christelijke vakbond ACV mee de fusie onderhandeld.

“Meer dan 60 medewerkers van Serruys zijn al voor 1 november in AZ Sint-Jan in Brugge gaan werken. En veel van de mensen die de fusie wél een kans wilden geven, zijn nu doodongelukkig. Ze vallen uit door ziekte, overwegen te vertrekken of vertrekken effectief. Ik krijg nog wekelijks telefoons en vragen van wanhopige oud-collega’s.” 

De redactie sprak zelf met meer dan 20 getuigen: (ex-)personeelsleden en dokters, maar ook vakbondsmensen en bronnen in andere ziekenhuizen, die de situatie in AZO goed kennen. Bijna niemand durft met naam en toenaam te getuigen, de angst regeert: “Binnen AZO is er geen democratie, maar een dictatuur", klinkt het bij meerdere medewerkers. "Kritiek uiten is een reden voor ontslag”. Dat staat letterlijk in het arbeidsreglement.

Veel heeft te maken met cultuurverschillen. Het Henri Serruysziekenhuis was een publiek ziekenhuis, van de stad dus, en het AZ Damiaan was privé. “Er zijn sowieso grote cultuurverschillen tussen openbare en privé-ziekenhuizen, maar hier zijn ze gigantisch”, getuigen meerdere bronnen.

Serruys was sinds 2009 gefuseerd met het AZ Sint-Jan in Brugge, ook een openbaar ziekenhuis. “Dat werkte goed: Brugge had veel geïnvesteerd in Serruys, we kregen goed materiaal om mee te werken. We werkten vooruitstrevend en onze patiënt stond centraal, altijd.” 

“En toen werd het plots een kil politiek verhaal”, zegt Jan Mortier, coördinator Openbare Zorgsector ACV Openbare Diensten. Het stadsbestuur wilde koste wat kost 1 Oostends ziekenhuis en besliste de fusie met Sint-Jan in Brugge ongedaan te maken en daarna Serruys te fuseren met Damiaan tot AZO.

"Het stadsbestuur heeft die nieuwe fusie door de strot geduwd van alles en iedereen. Dit was geen fusie, maar wel een vijandelijke overname. En nu blijkt dat de politiek de gevolgen zwaar heeft onderschat, omdat ze niet goed heeft nagedacht op voorhand. Deze fusie is mislukt”, zegt Jan Mortier.

“Dit is een moeilijk en complex verhaal”, reageert burgemeester Bart Tommelein (Open VLD) en voorzitter van AZO. “Maar het is wel een positief verhaal. Wij werden in Oostende geconfronteerd met een ziekenhuis dat aan het leeglopen was: we zagen zorg verdwijnen naar Brugge. En het was moeilijk om nog dokters en personeel aan te trekken, ook in Damiaan. Dit was een beslissing voor de toekomst: wij garanderen zorg voor de mensen in de regio Oostende. En wij slagen er nu wél weer in om dokters en personeel te vinden.”

Er hangt de stad Oostende een schadeclaim boven het hoofd van tussen de 30 en 40 miljoen euro. Dat is het bedrag dat het AZ Sint-Jan in Brugge terugeist van Oostende, voor de investeringen die het deed in Serruys en die nog niet zijn afgeschreven. De stad kreeg de dagvaarding twee weken geleden in de bus. De rechter doet later uitspraak.  

“Ik begrijp niet dat het tot een schadeclaim moest komen”, zegt Tommelein. “Het is logisch dat wij moeten betalen voor de gebouwen van Serruys, want die komen terug naar de stad. Ook leningen die lopen van voor 2009, zullen wij overnemen. Maar wij willen niet betalen voor onder meer bepaalde pensioenlasten. Er zijn dus nog discussiepunten. Maar wij willen tot een akkoord komen, terwijl Brugge kiest om naar de rechtbank te trekken en te dagvaarden.”  

“Wij voelen de gevolgen van de privatisering zo hard”, zegt een verpleegkundige. “De werkdruk is enorm toegenomen sinds de fusie. De teams zijn klein en er is geen buffer meer om ziektes of verloven op te vangen. En natuurlijk lijdt de kwaliteit daar onder. Er moeten mensen meedraaien in gespecialiseerde afdelingen waar ze nooit eerder hebben gestaan. Als patiënt kun je iemand aan je bed krijgen die niet de juiste competenties heeft om je te behandelen. En dan gebeuren fouten. In elk geval heb ik al te veel gezien, gehoord en meegemaakt binnen AZO om er zelf als patiënt naartoe te willen.”

“Het draait niet meer om de patiënt”, vindt ook een kinesist. “Alles draait nu rond geld: wij moeten binnenkort samen dubbel zoveel patiënten behandelen op een halve werkdag. En een individuele behandeling gaat van 30 naar 20 minuten voor 1 patiënt. Wij kunnen dus niet meer dezelfde kwaliteit bieden.” En dat horen we op meerdere afdelingen. 

“Iedereen weet dat er een gigantisch personeelstekort is in de zorgsector”, reageert algemeen directeur van AZO Bart De Bock. “Ook wij worstelen daarmee. Maar we doen al het mogelijke om te zorgen dat de kwaliteit voor de patiënt zo hoog mogelijk blijft. We willen meer automatiseren, om de werklast voor verpleegkundigen naar beneden te krijgen. Zodat ze weer meer tijd hebben om contact te hebben met de patiënten. We vragen wat tijd en geduld.”

“Niet op alle diensten gaat het slecht”, weet verpleegkundige en ACV-militant Chris Vanbillemont. “Er zijn er die goed werken, maar er zijn er ook die rampzalig slecht werken. Zoals de spoedafdeling.” Nu is er nog op beide campussen een spoed, maar de bedoeling is om tot 1 spoedafdeling te komen, op campus Damiaan, tegen eind volgend jaar. 

“Voor de fusie werkten de spoedafdelingen van Serruys en Damiaan goed samen”, legt een getuige uit die de werking van de spoed zeer goed kent. “Als het te druk werd op de ene spoed, nam de andere bijvoorbeeld de medische urgentiedienst over."

"Na de fusie werden de materniteit en pediatrie gesloten in Serruys en overgebracht naar campus Damiaan. Dus als je nu ‘s nachts moet bevallen of een ziek kind hebt, moet je sowieso naar Damiaan. Er is ook veel personeel verschoven naar daar. Het personeel komt onderling niet altijd goed overeen en verpleegkundigen hollen van links naar rechts, de druk is daar al enorm. En er zijn dan nog meerdere degelijke en ervaren spoedverpleegkundigen weggegaan."

Er is recent een audit gebeurd van de spoed door het extern bureau Möbius, dat medewerkers heeft bevraagd, gesprekken gevoerd en processen geanalyseerd. VRT NWS kon de tussentijdse resultaten van de audit inkijken.

Die zijn kritisch: de kwaliteit van de artsen is zeer wisselend, staat er, sommige worden als "incompetent" ervaren. Er is weinig drang naar kwaliteit en weinig focus op de patiënt, de nabijheid en observatie bij de patiënt is beperkt. En de patiënt krijgt geen informatie over de wachttijden op spoed. Ook de triage van patiënten moet herbekeken worden.  

Er moet ook meer en beter gecommuniceerd en samengewerkt worden, zegt de audit, want er wordt nu op een archaïsche manier gewerkt en de overdracht is een chaos. Er zijn ernstige bedenkingen bij de leiding van een eengemaakte spoed, artsen en medewerkers voelen zich niet gehoord door het management en er is globaal genomen te weinig waardering en appreciatie voor het personeel en de artsen in het ziekenhuis. 

Verder staat er in de audit te lezen dat er veel onderzoeken gebeuren die niet nodig zijn. Een verpleegkundige die onbekend wenst te blijven bevestigt dat aan onze redactie: "Of een patiënt die nu nodig heeft of niet, bij veel aandoeningen moeten dokters een standaardlijst aan onderzoeken laten uitvoeren. En die gebeuren niet in 1 keer, de patiënt moet meerdere keren terugkomen en dus ook meerdere consultaties betalen.”

“We hebben die audit zelf besteld. Omdat we wel weten dat er pijnpunten zijn”, legt de ziekenhuisdirecteur uit.

“De Oostendenaar klaagt bijvoorbeeld al langer over de veel te lange wachttijden. Als we onze 2 spoeddiensten gaan samenvoegen, wordt dat de grootste spoedafdeling van West-Vlaanderen, met 50.000 spoedcontacten per jaar. Dat kunnen onze spoeddiensten nu niet aan. Dus moesten we weten wat de tekortkomingen zijn, om die te kunnen aanpakken en dan naar een eengemaakte spoed te evolueren tegen eind 2025.”  

“Oostende had 2 ziekenhuizen, op amper een goeie kilometer van elkaar, dat is veel. Dus het idee om 1 Oostends ziekenhuis te maken, begrijp ik”, zegt een medewerker die eerst wel in de fusie geloofde.

“Maar de uitwerking is een fiasco geworden. Het is de hel. De stad heeft Serruys uit handen gegeven en de directie van AZO – waar bijna niemand van Serruys meer inzit – is niet in staat om een ziekenhuis te leiden. Maar een stad zou haar gezondheidszorg toch niet moedwillig kapot mogen laten gaan? Ze heeft de cultuurverschillen schromelijk onderschat.”  

“Het stadsbestuur heeft Serruys in de afgrond geduwd”, bevestigen ook dokters. “De fusie is niet met respect voor onze manier van werken gebeurd. Er is veel warmte verloren gegaan.”

Zo voelen ook veel verpleegkundigen van Serruys het aan: “In AZO is niemand geïnteresseerd in onze manier van werken. Wij werden in het “systeem-Damiaan” gedwongen. De verpleegkundigen en artsen die van Serruys komen, hebben sowieso veel minder te zeggen dan de verpleegkundigen en artsen die bij Damiaan werken.” 

“Nochtans stonden wij bij Serruys op veel vlakken verder. Wij werkten met zeer goed materiaal”, zegt een verpleegkundige van intensieve zorgen. “Toen ik op intensieve in Damiaan moest gaan werken, had ik het gevoel dat ik 20 jaar terugging in de tijd. Het materiaal is er compleet verouderd.”

Ook de medewerkers van Damiaan zijn niet allemaal gelukkig met de fusie. “De loon- en arbeidsvoorwaarden zijn in beide ziekenhuizen verschillend”, leggen de vakbonden uit. “Dus 2 collega’s die naast elkaar hetzelfde werk doen, kunnen een ander loon hebben. Het verschil zit in de toeslagen, voor onregelmatig werk bijvoorbeeld, en ook in de pensioenopbouw. En dat geeft natuurlijk frustraties op de werkvloer.”

De directie van AZO erkent dat er veel is veranderd en begrijpt dat medewerkers het moeilijk hebben met de fusie. “Mensen zijn een manier van werken gewend. En plots komen ze in een andere organisatie terecht, met een andere manier van werken”, zegt Bart De Bock.

“Dus natuurlijk is dat wennen. Maar het klopt niet dat alleen de gewoonten van Damiaan zijn behouden. We streven naar een gezonde mix.”

“Het is inderdaad niet evident om 2 bedrijven met een andere bedrijfscultuur samen te brengen”, weet ook burgemeester Tommelein. “Er zijn klachten en veel kinderziektes. Maar die gaan we oplossen.”  

Directeur Bart De Bock van AZO spreekt van een vlotte fusie en is hoopvol voor de toekomst. “We proberen nu zo diep mogelijk in de organisatie contact te hebben met de mensen, zodat we de cultuurverschillen kunnen detecteren en dan kijken wat we er kunnen aan doen. Samen gaan we de komende maanden op zoek naar een nieuwe identiteit voor AZO.”