Levanta in Zelzate toont aan hoe gebrekkig het juridisch kader is voor geïnterneerden

Welke rechten hebben de negentien vrouwen die momenteel in de hoogbeveiligde afdeling Levanta van Sint-Jan-Baptist in Zelzate zitten? Volgens het centrum zelf is dat op dit moment nogal onduidelijk. "In principe richten we ons op de patiëntenrechten, want we zitten in een ziekenhuisomgeving", zegt algemeen directeur Eddy Impens. "Maar er zijn uitzonderingen, die vanuit de praktijk worden aangestuurd."

Welke uitzonderingen precies, dat kan de algemeen directeur niet zeggen. Op dit moment heeft Levanta geen uitgewerkt document waarin staat in welke omstandigheden precies van de wet op de patiëntenrechten afgeweken kan worden. "Tot op vandaag is er nog een aantal zaken onduidelijk."

Geïnterneerden die in de gevangenis verblijven, vallen onder de zogenaamde gevangeniswet. Geïnterneerde personen die vrij zijn op proef, en in een midsecurity-afdeling verblijven, kunnen zich beroepen op de wet van de patiëntenrechten. Maar dan zijn er ook nog de geïnterneerde personen die worden geplaatst in hoogbeveiligde centra. Voor ons land zijn dat de Forensisch Psychiatrische Centra in Gent en Antwerpen, de longstay-afdeling in Bierbeek en de high risk-unit voor vrouwen in Zelzate. 

"Ook daar geldt in principe de wet op de patiëntenrechten", zegt criminologe Freya Vander Laenen (Universiteit Gent). "Het gaat nu eenmaal om patiënten." Maar ze geeft toe dat dit in de praktijk enkele problemen veroorzaakt. Zo staat in de wet op de patiëntenrechten duidelijk dat patiënten een vrije keuze van arts hebben. Voor geïnterneerde personen die geplaatst worden in een streng beveiligde afdeling, is dat bijvoorbeeld geen optie. 

"Het is duidelijk dat het basiswettelijk kader van de patiëntenrechten stoot op een aantal grenzen", zegt Vander Laenen. "Dat hoeft in principe geen probleem te zijn. Je kunt in een aantal beperkingen voorzien en daar duidelijke afspraken over maken op papier. In die zin zou het zinvol zijn om daar een wetgevend initiatief rond te nemen en dat uit te klaren."

Dwangbehandeling

Een ander heikele kwestie is het concept 'dwang'.  Geïnterneerde personen in een hoogbeveiligde setting zitten daar niet vrijwillig. Wat zijn de precieze richtlijnen bij een dwangbehandeling? Wanneer kan of mag chemische fixatie? Wat te doen bij klachten? 

"Volgens de wet op de patiëntenrechten kan een dwangmaatregel alleen in uitzonderlijke omstandigheden", legt Vander Laenen uit. "De maatregel moet zo kort mogelijk zijn, er moet onmiddellijk ernstig gevaar dreigen voor de gezondheid van de patiënt, en van zodra de patiënt in staat is om zijn toestemming te geven, moet de maatregel stoppen. Het is niet omdat iemand gedwongen is opgenomen, dat dat een reden kan zijn voor een dwangmaatregel."

Vander Laenen pleit voor een grondiger debat over een juridisch kader bij gedwongen behandeling. "Wij hebben wel een wet op de gedwongen opname, maar geen wet op de gedwongen behandeling. In Nederland bestaat dat wel. Wat kan wel, wat kan niet, hoe moet dat gerapporteerd worden… dat ligt daar allemaal vast. Hier is dat onduidelijk."

Voor het uitwerken van zo'n juridisch kader, kijken de experts naar Volksgezondheid. Het kabinet van Maggie De Block (Open Vld) benadrukt dat ze eerst de situatie wil laten onderzoeken door de bevoegde instanties en dan gepaste maatregelen zal nemen.