‘The Miseducation of Lauryn Hill’: na 20 jaar nog altijd brandend actueel

“Ik weiger om in een hokje te worden geduwd of te worden vastgepind door iemands ongefundeerde perceptie van mij. Ik behoor niemand toe. Voel je gerust vrij om mijn ware ik eens van dichtbij te bekijken, zoals anderen wél doen.” Dat schreef Lauryn Hill in een lang essay op Twitter, vorige zomer, als antwoord op jazzpianist Robert Glasper, die de zangeres ervan betichtte de liedjes op The Miseducation of Lauryn Hill niet zelf te hebben geschreven. Glasper speelde een tijdje in Hills begeleidingsband. “Ze ontslaat aan de lopende band groepsleden en waagde het soms om onze gage te halveren als onze bijdragen haar niet zinden”, zei hij op 97.9 The Box, een radiostation in Houston.

Dat Hill de meeste van Glaspers aantijgingen keurig weerlegde, was niet zozeer verwonderlijk, wel dat ze überhaupt iets van zich liet horen. De Amerikaanse zangeres neemt zelden een blad voor de mond maar interviews met haar zijn schaars. Enerzijds omdat ze zich vaak verkeerd begrepen voelt door de pers, anderzijds door de backlash die speculaties en halve waarheden baarden toen haar carrière in het slop geraakte aan het begin van de jaren 2000.

Paranoïde geraaskal

Na het wereldwijd bejubelde The Miseducation of Lauryn Hill begon Hill zich volgens insiders als een verwaande, wereldvreemde diva te gedragen. Ze raakte in de ban van een mysterieuze ‘spirituele adviseur’, ene Brother Anthony, waarna ze haar hele management en haar entourage buitenflikkerde. De opvolger van die plaat, MTV Unplugged No 2.0, deed zelfs de trouwste fans in de haren krabben: een warrige soloplaat vol lang uitgesponnen nieuwe songs, met enkel Hill op akoestische gitaar. De uitvoering was op z’n zachtst gezegd krakkemikkig. De openhartige getuigenissen van de zangeres tussen de songs door onthulden een moegetergde ziel (‘I’m crazy and deranged… I’m emotionally unstable’). Hill maakte er geen geheim van dat ze een bloedhekel had aan het glossy celebritypersonage dat ze was geworden.

Verdedigers van Hill bestempelden die tweede plaat als een moedige muzikale getuigenis van een getormenteerde popster en een opgestoken middelvinger naar de muziekindustrie. Sceptici noemden het commerciële zelfmoord.

Het kwam inderdaad nooit meer echt goed met Hills carrière. Ze verdween van de radar en dook alleen nog op in de roddelbladen. Ze schoffeerde het Vaticaan toen ze er optrad en er uithaalde naar het kindermisbruik in de katholieke kerk. In 2013 vloog ze drie maanden de gevangenis in wegens belasting­ontduiking. Voor ze achter de tralies verdween, bracht ze nog snel een wanhopige single uit, uit geldgebrek: ‘Neurotic Society (Compulsory Mix)’ klonk als het geraaskal van een paranoïde ziel. Met denigrerende uithalen naar ‘girl men’ en dragqueens joeg ze er de homo­gemeenschap mee op stang.

Rehabilitatie

Vanwaar dan de hernieuwde aandacht voor Lauryn Hill? Ze bracht in zestien jaar geen plaat uit en staat geboekstaafd als wispel­turig. Voor haar recente concerten daagde ze in de regel veel te laat op – in Toronto verscheen ze pas een uur na de geplande aanvang op het podium – en ze speelt drastisch hertimmerde versies van haar liedjes, tot ongenoegen van veel fans. Maar kijk, The Miseducation of Lauryn Hill werd dit jaar twintig. Een mooie reden voor haar bewonderaars om een rehabilitatie in de media te forceren.

Zo verscheen zopas het boek She Begat This van de gerespecteerde Afro-Amerikaanse schrijfster Joan Morgan, die het fenomeen Hill en haar Miseducation op een respectvolle maar kordate manier onder de loep neemt, wars van gevlei of gedweep. Daarin plaatst ze Hill op een punt in de muziekgeschiedenis waar hyperseksuele zwarte hitparademuziek en misogyne gangstarap naar alternatieven deden snakken.

Toen The Miseducation of Lauryn Hill in 1998 het levenslicht zag, zat de Afro-Amerikaanse popmuziek inderdaad in een identiteitscrisis. De wereldwijze, geëngageerde rap van De La Soul en A Tribe Called Quest lag op apegapen, en met rijkdom en seks koketterende narcisten als Lil’ Kim en R. Kelly bepaalden het gezicht van de r&b. De frisse wind kwam uiteindelijk van intelligente, sensuele liedjesschrijvers die teruggrepen naar de oorspronkelijke soul uit de jaren 70. In die categorie profileerden D’Angelo, Erykah Badu, Maxwell en Lauryn Hill zich als de vaandeldragers van die zogenaamde ‘nu soul’. Hun warmbloedige, spiritueel geladen muziek gaf al wie snakte naar kwaliteit en bezieling opnieuw hoop.

Sexy en radicaal

Voor haar doorbraak kenden we Lauryn Hill alleen van haar bij­rolletje in de Whoopi Goldberg-komedie Sister Act 2: Back in the Habit, waarin ze de sterren van de hemel zong. En van Fugees, het raptrio dat hits scoorde met ‘Ready or Not’ en de Roberta Flack-cover ‘Killing Me Softly’.

The Miseducation was in elk opzicht haar magnum opus: een plaat die niet alleen muzikaal grenzen verlegde maar die ook onderlijnde dat zwarte vrouwen meerdimensionaal kunnen zijn, gevoelig én strijdlustig, moeder én verleidster. “Lauryn Hill was in die tijd een donkerbruine fashionista met natuurlijk haar”, schreef journaliste Emily Lordi in The New Yorker. “Een fenomeen dat, zoals de zwarte activiste Michaela Angela Davis het ooit stelde, “bewees dat Afro-Ameri­kaan­se vrouwen sexy kunnen zijn. En kwajongens. En radicaal. En brave kerkgangers. En visionair.” Hill toonde zwarte vrouwen wat ze diep in hun binnenste al wisten maar nooit met eigen ogen hadden gezien.”

Tot vandaag eren Afro-Ameri­kaanse zangeressen – en vrouwelijke artiesten tout court – Lauryn Hill omdat zij op haar debuut zo authentiek met haar vrouwelijkheid omging. Ze nam het meesterlijke The Miseducation op toen ze acht maanden zwanger was van haar tweede kind. Ze profileerde zich als een transcendentaal oerwezen: één met de natuur en met haar eigen spiritualiteit. Elegant schipperend tussen het katholicisme van de zwarte gospeleucharistie en de Jamaicaanse rastafaricultuur. Dat ze het voor elkaar kreeg het album zelf te produceren in een door machismo geteisterde hiphopindustrie, is een krachttoer. Dat de plaat meteen op de eerste plaats van de Billboard-albumhitlijst terechtkwam evenzeer. Als klap op de vuurpijl werd The Miseducation de allereerste hiphopplaat ooit die een Grammy won in de categorie ‘album of the year’.

“Hill heeft het allemaal voorspeld op dat album”, aldus Rolling Stone-journalist Kevin Powell op Tidal. “Van #MeToo tot Black Lives Matter, en de neerwaartse spiraal waarin de hiphopcultuur en de popmuziek wat later terechtkwamen.” De zwarte muziekjournaliste Ivie Ani stelde het zo: “Dat een vrouw met zo’n donkere huid plots op de cover van elk belangrijk magazine stond, moet een hart onder de riem zijn geweest voor mensen zoals mijn moeder, die zich tot dan, als zwarte immigrante in Amerika, door niemand vertegenwoordigd voelde.”

Black power

Tot op vandaag is Lauryn Hill zich erg bewust van haar maatschappelijke impact. Tijdens concerten van haar huidige verjaardagstournee zingt ze ‘Forgive Them Father’, een liedje over machtsmisbruik, terwijl ze videobeelden van rassenrellen en geweld tegen zwarten toont. Zoals de rellen in Los Angeles in 1992. Zoals een foto van Eric Garner, de man die op straat door een agent werd gewurgd. Of een politiewagen die langzaam in de richting rijdt van Tamir Rice, de jongen die met een speelgoedpistool zwaaide en dat met zijn leven moest bekopen. Het doodsbange vierjarige dochtertje van ene Diamond Reynolds, nadat diens vriend Philando Castille door een agent werd neergeknald in zijn eigen wagen. 

‘They don’t know’, schreeuwt Hill het uit in het van gospel doordrongen refrein, ‘Teach them! They wouldn’t do it if they did.’ Vandaag hebben tal van nieuwe rolmodellen die politiek geïnspireerde furie en onafhankelijkheidsdrift overgenomen. Zonder Lauryn Hill geen Beyoncé, geen Kendrick Lamar of Kanye West.

“Ik ben niemand zelfonderdrukking verschuldigd”, zei Hill in haar Twitter-essay van even geleden. “Sommige fans groeien met mij mee, anderen niet. Maar dat is oké. (...) Het ene hoofdstuk in mijn leven is het andere niet. Ik behoud het recht om een eerlijke artieste te blijven in plaats van een gefabriceerd concept. Het laatste wat ik wil, is een valse, bedriegelijke versie van mezelf zijn.”

Lauryn Hill speelt morgenavond in Vorst Nationaal, Brussel.