Er was geen ontsnappen aan: websites en kranten toonden de verpakkingen van de diepvrieserwtjes, -paella en -boontjes van Greenyard die mogelijk besmet zijn met de listeriabacterie. Ze zouden gevaarlijk kunnen zijn, vooral voor ouderen, zwangere vrouwen en personen met een verzwakt immuunsysteem. De terugroeping kreeg veel aandacht, maar het is helemaal niet uitzonderlijk dat producten worden teruggeroepen omdat ze besmet zijn met een bacterie, of omdat ze stoffen bevatten die ongezond zijn. Het gebeurt gemiddeld meer dan twee keer per week, blijkt uit een telling van De Standaard.

Sinds 1 januari van dit jaar heeft het Federaal Voedselagentschap al 75 terugroepacties gestart. Het vaakst gaat het om etenswaren die (mogelijk) met salmonella besmet zijn of die een te hoog gehalte van schadelijke stoffen zoals pesticiden bevatten (zie grafiek). In april van dit jaar, bijvoorbeeld, werd gewaarschuwd voor melkpoeder voor kinderen jonger dan zes maanden, omdat het met een bacterie besmet zou zijn die koorts kan veroorzaken. Diezelfde maand werden ook flesjes van een groot biermerk teruggeroepen omdat ze stukjes glas konden bevatten. En maandag nog riep Albert Heijn kippenvlees terug, omdat het mogelijk met salmonella besmet is.

(lees verder onder de grafiek)

Wel uitzonderlijk is dat een terugroepactie zoveel media-aandacht krijgt als die voor de diepvriesgroenten van Greenyard. Het komt ook maar zelden voor dat een grote, Europese terugroeping wordt opgezet nadat het Europees Voedselagentschap EFSA een specifieke besmetting heeft onderzocht – en het een link ziet met de dood van personen die besmette producten hebben gegeten.Bij de meeste terugroepingen in België gaat de bal veeleer aan het rollen door routinecontroles van het Federaal Voedselagentschap (FAVV) of door de supermarkten zelf. Soms krijgen de winkels ook meldingen van leveranciers of klachten van consumenten. Daarop lichten ze dan de pers in, maar die berichten eindigen doorgaans hoogstens in een korte melding.

Of de kleinschalige veiligheidswaarschuwingen de consumenten bereiken als ze de televisiejournaals niet halen, is onduidelijk. Al zeggen zowel het FAVV als de supermarkten veel inspanningen te leveren om het publiek te informeren. ‘Met een post op Facebook bereiken we 10.000 tot 100.000 mensen’, zegt Dorine van Geert, woordvoerster van het FAVV.

De grote ketens maken zich bovendien sterk dat ze doelgericht naar hun klanten communiceren. Albert Heijn, bijvoorbeeld, stuurt klanten die een problematisch product hebben gekocht dat gelinkt is aan een klantenkaart, een mail. Ook Colruyt volgt zo’n strategie bij klanten die een onveilig product via Collect&Go hebben gekocht. Roel Dekelver, de woordvoerder van Delhaize, beweert dat zijn keten zelfs ‘iedereen’ bereikt die de informatie over een terugroeping nodig heeft, onder meer via de sociale media.

Geld terug

Uiteindelijk blijkt slechts een minderheid van de klanten producten na een waarschuwing terug te brengen naar de winkel. ‘Bij sommige terugroepingen doen maar bitter weinig consumenten dat. Het gaat nooit om grote aantallen’, zegt Sally Herygers, woordvoerster van Albert Heijn België.

Ook bij Lidl spreekt de woordvoerster van slechts ‘tientallen klanten’ die in juni verpakkingen met popcorn hebben teruggebracht, nadat er een te hoog gehalte van een schadelijke stof in werd aangetroffen. ‘Van de olijventapenade (die begin juli werd teruggeroepen wegens een mogelijke besmetting met salmonella, red.) is dan weer geen enkele verpakking teruggebracht.’

De grootste winkels die de diepvriesproducten van de Hongaarse site van Greenyard hebben verkocht, Delhaize en de Colruytgroep, hadden gisteren nog geen zicht op hoeveel ervan intussen is teruggebracht. Wie gehoor geeft aan een terugroeping, krijgt de aankoopprijs terugbetaald. Colruyt laat weten dat het soms ook samen met de leveranciers extra analyses uitvoert op binnengebrachte producten.

Ook bloeddruk­medicijnen teruggeroepen

Enkele bloeddrukverlagende medicijnen met daarin de werkzame stof valsartan worden ­teruggeroepen. De medicatie is vervuild met NDMA, een mogelijk kankerverwekkende stof.

Mogelijk zijn de geneesmiddelen al sinds 2012 gecontamineerd.

Het gaat om een terugroepactie in heel ­Europa. Bij ons begon die op 6 juli, maar het Federaal Geneesmiddelenagentschap FAGG besloot om pas gisteren, twaalf dagen ­later, te communiceren. Het legde de handel wel meteen stil. Test-Aankoop is verontwaardigd over de late communicatie. Het FAGG benadrukt dat patiënten geen acuut risico lopen. Meer zelfs, patiënten die valsartan nemen, mogen die behandeling niet abrupt stoppen.

Volgens toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) is de ‘dosis waarschijnlijk erg klein en geen ­direct gevaar voor de ­gezondheid’.