51.433 meldingen van verdwenen niet-begeleide minderjarigen in Europa afgelopen 3 jaar

Niet-begeleide minderjarigen verdwijnen op grote schaal van de radar in Europa. Het journalistencollectief Lost in Europe berekende op basis van cijfers uit 31 Europese landen dat de afgelopen 3 jaar maar liefst 51.433 verdwijningen van niet-begeleide minderjarigen werden geregistreerd.

De werkelijke cijfers liggen naar alle waarschijnlijkheid nog veel hoger, want slechts 13 landen gaven concrete cijfers door die vergeleken konden worden. De meeste minderjarigen verdwenen in Italië (22.899), gevolgd door Oostenrijk (20.077), België (2.241), Duitsland (2.005) en Zwitserland (1.226). 

Italië is al langer een aankomstland voor migranten, maar ook het hoge aantal verdwijningen in Oostenrijk valt op. Volgens het Oostenrijkse ministerie van Binnenlandse Zaken komt dit "doordat er de laatste jaren onevenredig veel asielaanvragen in Oostenrijk zijn ingediend". Dat brengt volgens hen uitdagingen met zich mee op het gebied van juridische vertegenwoordiging of opvang.

De meeste niet-begeleide minderjarigen die verdwenen in Europa komen uit Afghanistan. Van de 51.433 geregistreerde vermissingen waren er minstens 19.250 Afghanen. 

Volgens Ylva Johansson, de EU-commissaris voor Binnenlandse Zaken, kwamen vorig jaar zo'n 40.000 niet-begeleide minderjarigen de EU binnen. Ze ziet “een enorme toename” in bewegingen tussen lidstaten."Asielzoekers zijn in één lidstaat geregistreerd, duiken vervolgens onder of gaan met de hulp van smokkelaars naar een andere lidstaat", zegt Johansson

"Het migratiesysteem is gebroken, en er vallen mensen tussen de scheuren. Maar met het nieuwe EU-Migratiepact gaan we het systeem repareren. Dat moet leiden tot een veel betere bescherming van niet-begeleide minderjarigen", aldus Johansson.

Wat er met de kinderen die verdwijnen gebeurt, weten we niet. Maar volgens Aagje Ieven, secretaris-generaal van Missing Children Europe, lopen ze een groter risico om het doelwit te worden van mensenhandelaars en criminele netwerken.

"Het gebrek aan opties en kansen maakt hen kwetsbaar voor uitbuiting en valse beloften en bereid om grote risico's te nemen in de hoop op een betere toekomst. Deze risico's worden verergerd door factoren zoals slechte opvangomstandigheden, inefficiënte en trage procedures voor familiehereniging, angst voor detentie of uitzetting, wantrouwen en frustratie met de asielprocedures."

Helemaal waterdicht zijn de cijfers niet. Het journalistencollectief kon zoals eerder al vermeld immers niet rekenen op cijfers van alle 31 landen die ze aanschreven. Sommige landen registreren helemaal geen vermiste niet-begeleide minderjarigen, andere landen maken fouten of registreren ze als volwassenen.

Het is bovendien mogelijk dat minderjarigen 2 keer geregistreerd worden. Iemand die verdwijnt in Italië en vervolgens wegloopt naar België, kan 2 keer in de tellingen voorkomen. De minderjarigen kunnen daarnaast terugkeren en opnieuw verdwijnen, wat ook leidt tot een tweede vermissingsmelding.

Volgens Sofia Mahjoub, beleidsmedewerker bij Child Focus, zit daar het grootste pijnpunt. "Binnen Europa is er een groot gebrek aan gecentraliseerde cijfers en informatie-uitwisseling. Het is koffiedik kijken welke kinderen effectief vermist zijn, of in handen van criminele netwerken zitten. Achter elk cijfer zit een kind. Er is veel te weinig geweten over waar ze terechtkomen en welke gevaren ze lopen."

België staat op de derde plaats wat betreft het aantal verdwijningen. Tussen 2021 en 2023 verdwenen er in totaal 2.241 niet-begeleide minderjarigen in België. De meeste jongeren verdwenen uit Observatie- en Oriëntatiecentra, dat zijn centra waar jongeren in eerste instantie worden opgevangen.

Dat blijkt uit cijfers die Fedasil, het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers registreerde. Woordvoerder Arno Morsa benadrukt dat "de cijfers gaan over gemelde verdwijningen, één jongere kan dus een aantal keren in deze cijfers voorkomen".

In de cijfers zitten bovendien verdwijningen van jongeren waarvan geen leeftijdstest kon worden afgenomen. En ook spontane vertrekken uit centra en weigeringen van opvang zijn in de cijfers opgenomen. Aangezien Fedasil een open opvangstructuur is, kan het de jongeren niet verhinderen om het centrum te verlaten.

In België verdwijnen voornamelijk niet-begeleide minderjarige jongens. Veel van deze jongeren zijn 'in transit', dat wil zeggen dat ze een ander Europees land als eindpunt in gedachten hebben.

Ook bij ons zijn de meesten afkomstig uit Afghanistan, gevolgd door Algerije, Eritrea, Ethiopië en Marokko. "De relatief lage erkenningsgraad van Afghanen in België draagt bij tot de hoge verdwijningsgraad. Zij hopen een duurzame oplossing ergens anders te vinden", aldus Arno Morsa.

Wanneer de politie, overheidsdiensten, ngo's of maatschappelijk werkers in België niet-begeleide minderjarige aantreffen, moeten ze dat verplicht melden aan de Dienst Voogdij van de federale overheidsdienst Justitie. Echter, niet alle gevallen van verdwijningen of teruggevonden minderjarigen worden consequent gerapporteerd.

De cijfers van de dienst Voogdij verschillen dan ook lichtjes van die van Fedasil. De dienst Voogdij registreerde 2.257  verdwijningen in de afgelopen drie jaar. Daarvan zijn er 343 “onrustwekkend”.

Het is de verantwoordelijkheid van het parket om te bepalen of een verdwijning als verontrustend moet worden beschouwd. Verscheidene criteria worden hierbij gehanteerd, waaronder de zeer jonge leeftijd van de vermiste, de noodzaak van medicatie, of aanwijzingen dat de vermiste zich in een levensbedreigende situatie bevindt.

De  verschillen in de cijfers tussen Fedasil en Dienst Voogdij hebben deels te maken met verschillen in procedures en het feit dat de Dienst Voogdij ook cijfers bijhoudt van jongeren die op privéadressen verbleven.

In 2023 werd er een draaiboek voorgesteld omtrent de verdwijning van niet-begeleide minderjarigen. Het biedt richtlijnen voor alle betrokken partijen met als doel zowel het voorkomen van verdwijningen, als het juist handelen in geval van een vermissing. 

Arno Morsa, woordvoerder van Fedasil laat weten dat de verschillende betrokken actoren – zoals Dienst Voogdij, Fedasil en Child Focus - op regelmatige basis samenzitten om na te gaan hoe de informatiedoorstroom bij een verdwijning nog efficiënter kan.

"Elk kind dat verdwijnt, is er een te veel", reageert Nicole De Moor, staatssecretaris voor Asiel en Migratie (CD&V). Volgens haar moet er een betere registratie komen van de persoonsgegevens van mensen die Europa binnenkomen. "Vandaag wordt niet iedereen aan de Europese buitengrenzen gescreend of geregistreerd."

"Maar daar is een oplossing voor in het nieuwe Europese Migratiepact. Nu worden vooral mensen die asiel aanvragen in ons systeem geregistreerd, maar vaak vragen kinderen niet meteen asiel aan omdat ze willen doorreizen binnen Europa. Maar in de toekomst zal iedereen al aan de buitengrenzen gescreend en geregistreerd worden en zullen biometrische gegevens meteen in de Europese databank opgenomen worden", aldus De Moor.

Daarnaast zal ook de leeftijdsgrens voor registratie verlaagd worden, klinkt het. "Vandaag bewaren we slechts gegevens van mensen vanaf 14 jaar, terwijl het vaak jongere kinderen zijn die verdwijnen. Daarom zullen we die grens verlagen naar 6 jaar zodat we ook vanaf die leeftijd biometrische gegevens kunnen bijhouden om kinderen beter te beschermen en zo een beter zicht krijgen wanneer ze hier vertrekken, maar zich elders in Europa bevinden."