Mysterie in Frankrijk: al jaren worden baby’s misvormd geboren, nu pas komt er een onderzoek

Eerst kwamen de kalveren. Verschillende dieren die geboren werden zonder staart, of die ribben mankeerden. Allemaal op dezelfde boerderij in Chalamont, een boerendorp in het oostelijke departement Ain. Dan kwamen, een dorp verder, de kinderen. Zeven werden er in en rond Druillat geboren. Zonder armen, zonder voorarmen of zonder handen.

Afgelopen zomer ging het Register van Misvormingen in Rhône-Alpes aan de bel hangen, de dienst die aangeboren afwijkingen registreert en naar oorzaken zoekt. Zeven gevallen tussen 2009 en 2014, in een straal van zeventien kilometer rond één plattelandsdorp, dat was verdacht. Het is 58 keer hoger dan het aantal misvormde baby’s dat volgens de statistiek kan verwacht worden. En er was nog iets, benadrukte epidemioloog Emmanuelle Amar, directrice van het Register van Misvormingen. “Het mechanisme dat de afwijkingen bij de runderen veroorzaakt, is hetzelfde dat de aanmaak van botweefsel bij de kinderen aantast”, zegt ze Er moet volgens haar dus een gemeenschappelijke, externe oorzaak zijn. En er is meer. Op specifieke plekken in de departementen Loire-Atlantique (in 2007 en 2008) en Morbihan (tussen 2011 en 2013) werden in totaal zeven kinderen geboren met onverklaarbare aangeboren aandoeningen: ze hadden geen armen.

Tragisch maar toevallig

Volksgezondheid in Frankrijk noemde de veertien gevallen aanvankelijk “tragisch voor de betrokkenen, maar toevallig”. Amar noemde de kans dat het om toeval zou gaan “oneindig klein”. “Wij geloven dat dit rond landbouw draait”, zegt ze. Lees: pesticiden. Dus begon Volksgezondheid toch een onderzoek. Alleen was het rapport dat erop volgde weinig bevredigend. Er kon geen enkele “gemeenschappelijke blootstelling” gevonden worden, klonk het. “We hebben geluisterd naar de ouders en grootouders van de betrokken kinderen. We hebben de plekken bezocht waar ze wonen. Er zijn geen omgevingsfactoren – pesticiden, bijvoorbeeld – gevonden. De afwezigheid van een hypothese over een gemeenschappelijke oorzaak maakt het onmogelijk om verder onderzoek te doen.” Dus: dossier geklasseerd.

Alleen nam Frankrijk geen genoegen met die uitleg. Of het gebrek daaraan. “We hebben de wetenschappelijke en morele plicht om voort te gaan”, zei Emmanuelle Amar. “Er moet hier in het dorp iets gebeurd zijn in die periode”, zei Mélinda Mostini, moeder van Léo, die zeven jaar geleden zonder linkerhand werd geboren. “We hebben in Frankrijk de middelen om te onderzoeken waar die misvormingen vandaan komen”, zei Céline Figueiredo, een andere moeder. “Ze moeten proberen ons antwoorden te geven, eerder dan de zaak toe te dekken.”

Brede waaier chemische stoffen

Want net daar werd minister van Volksgezondheid Agnès Buzyn van beschuldigd. Dat ze de affaire liever begroef dan ze uit te spitten. Een petitie die in geen tijd 10.000 handtekeningen verzamelde, voerde de druk verder op. Nu geeft Buzyn eraan toe. Afgelopen zondag kondigde ze aan dat ze samen met Francois de Rugy, haar collega van Ecologie, een nieuw onderzoek start. Ze noemt het “onaanvaardbaar” dat er nog geen oorzaak werd gevonden. Dat ze haar milieucollega erbij betrekt, geeft aan dat specifiek in de richting van omgevingsfactoren wordt gezocht. Lees opnieuw: pesticiden.

“Het gaat zeker niet om één familie die erfelijk belast is, dus moet je wel zoeken naar een externe oorzaak”, zegt professor toxicologie Jan Tytgat van de KU Leuven. “Ik denk meteen aan stoffen die de vorming van bloedvaten bij een foetus tegengaan. En die typisch resulteren in ledematen die ontbreken. Dus moet je op zoek naar die stoffen waarmee de moeders tijdens hun zwangerschap in contact zijn gekomen. Alleen is dat een brede waaier aan chemische stoffen. Het kunnen pcb’s zijn, dioxines, bepaalde pesticiden. Dus moet je de aard van de handicaps gedetailleerd gaan analyseren om die waaier te kunnen verkleinen. En moet je kijken welke chemische producten door landbouwers in de streek worden gebruikt.”

De grootste schandalen

Softenon in België

Softenon was in de jaren vijftig en zestig een uiterst populair middel tegen ochtendmisselijkheid bij zwangerschap. Het was destijds zonder voorschrift verkrijgbaar in ons land. Alleen: Softenon leidde tot misvormingen bij baby’s. Al in 1960 wezen wetenschappers op negatieve werkingen, pas in 1969 werd het medicijn in ons land verboden. In totaal werden zeker 10.000 baby’s in 46 landen met afwijkingen geboren.

Agent Orange in Vietnam

Nog altijd worden in Vietnam kinderen geboren met afwijkingen die zijn terug te brengen op het gebruik van Agent Orange in de Vietnamoorlog. De Amerikanen sproeiden in de jaren zestig vanuit de lucht 45 miljoen liter van het ontbladeringsmiddel over het land, om de vijand uit zijn tent te lokken. Gevolg: een zwaar vergiftigd watersysteem, abnormaal veel kankers en tienduizenden kinderen met een open rug, hersenverlamming en andere afwijkingen.

Vergiftigd water in de VS

In de Amerikaanse stad Flint dachten ze in 2014 geld te besparen door hun drinkwater voortaan op te pompen uit de rivier Flint in plaats van uit het Huronmeer. Meteen waren er klachten over bruin, slecht ruikend kraantjeswater. Maar die werden genegeerd. Anderhalf jaar lang kreeg Flint water te drinken dat vergiftigd bleek met lood en andere stoffen. Als gevolg ging de perinatale sterfte – het overlijden van baby’s nog voor of net na de geboorte – met 58 procent omhoog.