Dermatologen over de zin en onzin van skincare: ‘Hydraterende crèmes hoeven niet duur te zijn, als er maar glycerine inzit’

Preventieve botox

De videocalls die ons tijdens de pandemie in een wurggreep hielden, hebben de vraag naar botox exponentieel doen stijgen: al turend naar het scherm ergerden we ons aan de fijnste rimpel en hangend vel. Maar voor de jongere generaties spelen filters op sociale media wellicht nog een belangrijkere rol, waardoor de tienerdromen van tegenwoordig weleens uit cosmetische verbeteringen bestaan.

“De vraag naar preventieve botox bij jonge twintigers boomt. Nog voor de eerste rimpel opduikt, staan ze in de praktijk. Vaak omdat moeder, en soms ook vader, zich regelmatig laat bijwerken”, zegt Jan Vranckx, plastisch chirurg in UZ Leuven.

“Ze maken zich vooral zorgen om de verticale fronsrimpel tussen de wenkbrauwen. Die is op hun leeftijd nog een dynamische rimpel, maar zal op termijn een statisch karakter krijgen: zelfs zonder te fronsen, staat hij daar. Heeft preventieve botox op die plek zin? Ja, want je legt dat spiertje telkens lam waardoor de rimpel zich niet, of alleszins trager, zal manifesteren. Je kunt niet meer boos kijken, maar zolang je je voorhoofd met rust laat, kun je nog steeds verwonderd kijken. Als de rimpel statisch is, moet je al met fillers beginnen werken. Bovendien is het een vrij risicoloze plek om botox in te spuiten. Als je bijvoorbeeld in de kraaienpootjes te veel botox spuit, kan de oogkringspier verzwakken, waardoor er net rimpels ontstaan, en zeker rond de lippen moet je oppassen voor de mondkringspier en de lachspiertjes.”

Nathalie Roche, plastisch chirurg in UZ Gent, stelt het nog iets voorzichtiger. “Botox moet je toch halfjaarlijks herhalen, en wie dat decennialang doet, krijgt op den duur een dunner onderhuids weefsel waardoor bloedvaten zichtbaarder worden en het middel misschien wel erger is dan de kwaal”, schetst Roche. “35 is een mooie leeftijd om te starten met botox. Tenzij ze erg diep zijn, kun je de meeste rimpels nog steeds met botox gladstrijken. Van fillers rond de ogen ben ik geen fan: één druppeltje dat via het bloedvat de oogzenuw bereikt en je bent acuut blind.”

Vanaf eind de twintig, begin de dertig wordt onze huid slapper omdat de hoeveelheid collageen en elastine afneemt, maar hoe iemand veroudert, hangt ook af van de kwaliteit van de huid. “Die kwaliteit is genetisch bepaald - denk aan: snel verbranden of aanleg voor rosacea - maar omgevingsfactoren zoals zon of roken spelen net zo’n grote rol”, vult Roche aan. “Botox laten inspuiten, maar amper zonnecrème smeren of kettingroken, is een vrij zinloze combinatie.”

Retinol

Er zijn voldoende wetenschappelijke publicaties die de meerwaarde van retinoïden zoals retinol onderschrijven. Het vitamine A-derivaat heeft de status van wondermiddel, en maakt de verwachtingen ook waar. “Retinol leidt tot minder oneffenheden, vermindert onzuiverheden en genereert zo een betere huidstructuur. Het zorgt voor een effectieve exfoliatie waardoor fijne rimpeltjes minder diep worden en pigmentvlekken vervagen”, schetst Dr. Samira Baharlou, kliniekhoofd dermatologie bij UZ Brussel.

“Maar net omdat het zo’n doeltreffend product is, moet je goed opletten met de dosering. Het is een delicate evenwichtsoefening: veel commerciële cosmeticabedrijven kiezen voor een te laag percentage retinol, omdat de kans op irriterende bijwerkingen dan kleiner is, maar dan zal het product ook niet of nauwelijks werken. Als je retinol in een té hoge dosering gebruikt, zal de huid steeds gevoeliger en dunner worden. De huid kan ook rood worden, schilferen en een trekkerig gevoel geven.” Baharlou raadt retinol-beginnelingen aan om hun enthousiasme te temperen en het product maximaal één tot drie keer per week te gebruiken. Als de huid er goed op reageert, kun je opbouwen. Een product dat 0,3% retinol bevat, is een goed startpunt.

“Maar gebruik het altijd ’s avonds, smeer overdag veel zonnecrème en hydrateer goed nadat je retinol hebt aangebracht. Retinol vermindert je sebumproductie, dus moet je vet teruggeven aan je huid. Hydraterende crèmes hoeven trouwens niet duur te zijn. Als er maar glycerine inzit: een wateraantrekkende stof die zich van nature in de bovenste laag van de huid bevindt. Maar als je sowieso een hele droge of gevoelige huid heb, zou ik retinol eerder afraden.”

Naast retinol zijn er nog andere vitamine A-derivaten die goed werken, zoals retinaldehyde of tretinoïne. “Retinaldehyde is door zijn betere chemische structuur effectiever en is ook zonder voorschrift verkrijgbaar. Tretinoïne is de krachtigste vorm, niet geschikt voor de heel gevoelige huid. In Amerika wordt het vaak gebruikt. Mensen gaan daar naar een dermatoloog zoals wij een bezoekje aan de schoonheidsspecialist brengen. Omdat tretinoïne de huidstructuur op een diep niveau beïnvloedt, wordt het beschouwd als een medicijn, en is het dus enkel op voorschrift te verkrijgen.”

Microneedling

Microneedling is een huidverjongende techniek waarbij heel fijne naaldjes de huidbarrière op een gecontroleerde manier doorboren en zeer kleine wondjes veroorzaken die de aanmaak van collageen triggeren. Door het creëren van gecontroleerde schade wordt het gezond omliggend weefsel gedwongen om meer collageen aan te maken om de schade te herstellen. Vergrote poriën, littekens, acné, rimpels, pigmentvlekken: ze zouden er allemaal van langs krijgen.

“Klopt”, zegt Baharlou. “Als de naaldjes diep genoeg in de huid doordringen, krijg je een gecontroleerd microtrauma dat je huid een mooie glow geeft, zeker als je wondjes nadien injecteert met producten als vitamine C, peptide en/of hyaluronzuur. De gemaakte microkanaaltjes in de huid zorgen ervoor dat producten tot 80% beter geabsorbeerd worden. Maar je moet de behandeling regelmatig herhalen én de naalden moeten diep genoeg gaan. Met thuisapparaatjes of behandelingen in een schoonheidssalon zit je vaak met naalddieptes tussen de 0.1 mm - 0.3 mm, waardoor je de huidbarrière slechts beschadigt en irritatie opwekt. Als je microneedling aan een gespecialiseerde arts toevertrouwt, kan die tot 3 mm diep gaan. Lokale verdovingscrème maakt de behandeling best draaglijk.”

Dermaplaning

Bij dermaplaning worden fijne donshaartjes afgeschoren met een chirurgische scalpel - of met scalpelachtige dermaplaningscheermesjes, te koop in drogisterijen. Op die manier zou de bovenste dode huidlaag verdwijnen, met een grondige exfoliatie en een stralende huid als gevolg. Zelfs fijne rimpeltjes zouden erdoor vervagen. Niet helemaal correct volgens Stefanie Bracke, dermatoloog en Doctor in de Medische Wetenschappen (phD), gespecialiseerd in esthetische dermatologie bij De Huidkliniek Oostduinkerke.

“Je zult er effectief je fijne haartjes en een laag dode huidcellen mee kwijtraken, maar als je te veel druk zet, kun je littekentjes krijgen. Bovendien heeft die bovenste huidlaag, het stratum corneum, een belangrijke functie. Het is de belangrijkste barrière tussen lichaam en buitenwereld, die beschermt tegen bacteriën, schimmels en opstoten van allerlei huidziekten. Als je wil exfoliëren, doe je het beter op een meer gecontroleerde manier via een chemische peeling zoals een fruitzuur-, TCA-, of retinolpeeling. Rimpeltjes, acné en pigmentvlekken zullen er een stukje door vervagen, en je huid zal meer stralen, maar je moet het wel traag opbouwen.”

Zodra je begint met dermaplaning, moet je het ook blijven herhalen, gemiddeld om de vier weken. “De afgeschoren haren zullen niet dikker terugkomen, dat is een veelgehoorde misvatting. Maar het is wel zo dat een haar fijner is aan het topje en dikker aan de basis. Als je de fijne topjes afscheert, groeit de dikkere basis verder.”

Niacinamide

Niacinamide is een vitamine B3-derivaat dat minder bijwerkingen zou geven dan retinol. Maar werkt het ook? “Niacinamide wordt al langer als voedingssupplement gegeven ter preventie van bepaalde huidkankers. Het herstelt de DNA-schade in onze huid waardoor UV-stralen onze huid minder makkelijk onder druk kunnen zetten”, zegt Bracke.

“Maar niacinamide lijkt een allround molecule te zijn die ook via lokale toediening, zoals een serum of een crème, een bepaalde effectiviteit heeft. Het bevordert de aanmaak van vrije vetzuren, voor een sterkere huidbarrière, en remt de talgproductie waardoor acné verbetert en poriën verfijnen. Bovendien heeft het een ontstekingsremmende werking op bijvoorbeeld rosacea. Het enige nadeel is dat het product niet optimaal door de huid dringt. Ik zou gaan voor niacinamide met een concentratie van minstens 4%. Als je huid er goed op reageert, en die kans is groot, dan kun je overschakelen naar 10%. Het is een mooi extraatje en bijwerkingen zoals jeuk of irritatie zijn zeldzaam. Het proberen waard.”

LED-lichtmaskers

Ze zien er wat vreemd uit, die LED-lichtmaskers die er voor een nietsvermoedende buitenstaander als een eigenaardig cosplay-kostuum uitzien. Blauw licht belooft acné te verbeteren en rood licht zou de collageenaanmaak bevorderen.

“De LED-lichttherapie bij een dermatoloog is natuurlijk een stukje sterker dan de maskers die je kunt kopen voor thuisgebruik. Die maskers voor thuis moet je minstens twee keer per week gebruiken”, vertelt Bracke. “Ze kunnen werken, maar ik ben er voorzichtig mee. Ze zullen geen schade berokkenen, maar of ze effectief voor meer collageenaanmaak zorgen en rimpels vervagen, is een vraagteken.”

Baharlou is iets optimistischer: “Ik ben fan van die maskers, op voorwaarde dat je ze consistent gebruikt. Dát is trouwens de mirakeltechniek bij elke vorm van huidverzorging: je huid verzorgen vraagt discipline. Herhaling is een must.”
Het blauw licht tegen acné zorgt ervoor dat vrije radicalen vrijkomen, die de bacteriën die acné veroorzaken tegenwerken. Hoe rood licht precies collageen aanmaakt, is nog niet helemaal duidelijk.

“Maar ik heb toch voldoende resultaten gezien om ervan uit te gaan dat er zich op moleculair niveau een stimulerend proces afspeelt. Je hoeft trouwens niet de allerduurste thuismaskers te kopen”, tipt Baharlou. “Dat zijn sowieso geen gadgets die tien jaar meegaan. Maar let wel op een CE-markering. Zo weet je dat het veilig is.”

PRP

Tien jaar geleden postte Kim Kardashian een selfie die de wereld rondging: met een bebloed gezicht poseerde ze na een PRP-behandeling (Plaatjes Rijk Plasma), om voor de hand liggende redenen ook wel vampire facelift genoemd. PRP werkt als volgt: een arts trekt je bloed, centrifugeert het en haalt er de bloedplaatjes uit. Die bloedplaatjes geven groeifactoren vrij die er bijvoorbeeld voor zorgen dat een wonde sneller geneest. Maar als je dat lichaamseigen materiaal inspuit in de huid, zou het de aanmaak van hyaluronzuur, collageen en elastine aanzwengelen. De huid wordt dan steviger en elastischer.

Maar werkt dat ook, jezelf laten inspuiten met je eigen bloed? “PRP wordt al langer gebruikt in medische disciplines als hartchirurgie en orthopedie, omdat het de genezingsprocessen bevordert. Studies tonen aan dat PRP ook voor de huid een gunstig effect heeft, maar dan liefst in combinatie met microneedling”, legt Bracke uit. “PRP geeft een zichtbare boost aan je huid, maar doet rimpels niet verdwijnen. Beschouw het als onderdeeltje van de veilige apotheek van ons lichaam. Je spuit geen chemische of lichaamsvreemde materialen in je huid. Voor sommige mensen is dat zeer belangrijk.”

Collageen

De immer jeugdige Jennifer Aniston zweert erbij: collageensupplementen die de aanmaak van het eiwit dat de huid elastisch houdt, zouden boosten. “Zulke supplementen, zoals collageenpoeder, zijn een hype. Ze worden gepresenteerd als de holy grail van huidverzorging, maar dat zijn ze niet”, stelt Baharlou.

“Als je collageen inneemt, wordt het afgebroken tot aminozuren die de cell turnover bevorderen, de snelheid waarmee je nieuwe cellen aanmaakt. Maar die aminozuren moeten eerst worden opgenomen in de bloedbaan en vervolgens naar de huidcellen worden getransporteerd. Ze moeten dus een bijzonder lange weg afleggen, en het is nog maar de vraag of ze hun eindbestemming bereiken. Misschien gebeurt er effectief iets significants in het microbioom van de huid, maar de info is te schaars en te controversieel om uitsluitsel te geven.”

Bracke sluit zich daarbij aan. “Beschouw het als een extraatje dat geen kwaad kan, maar geef er geen honderden euro’s aan uit. Gebruik het twee maanden. Zie je niets? Stop er dan mee.”

Lasers

Lasers zijn tegenwoordig sterk genoeg om een veelvoud aan behandelingen tot een goed einde te brengen. Van spataders, couperose, lichaamsbeharing, tattoos, acné, littekens of pigmentvlekken: de juiste laser klaart de klus.

“Ik ben grote fan van de CO2-laser die verheven huidvlekjes zoals huidkleurige moedervlekken, maar ook rimpeltjes kan uitvlakken. De laser verdampt deeltjes van de huid en warmt tegelijkertijd de huid eronder op, waardoor de vorming van collageen en elastine wordt gestimuleerd”, vertelt Bracke. “De laser trekt rimpels als het ware strak. Voor de rimpels aan de bovenlip is die bijvoorbeeld zeer efficiënt. Ook pigmentvlekken, die veroorzaakt worden door te veel blootstelling aan zonlicht, kun je met de laser wegkrijgen. Korte, veilige lichtflitsen absorberen de melanine in de ouderdomsvlekken. Binnen enkele duizenden van een seconde worden die cellen opgewarmd en vernietigd.”

Exosome therapie

“Exosomen zijn minuscule extracellulaire deeltjes die van nature door onze cellen worden geproduceerd”, legt Bracke uit. “Ze spelen een cruciale rol bij intercellulaire communicatie: ze transporteren signaalmoleculen zoals eiwitten en genetisch materiaal tussen cellen, waardoor ze essentiële biologische processen beïnvloeden.”

Exosomen werden in 1983 al ontdekt in zoogdiercellen, maar wetenschappers ontrafelen nu pas de mogelijkheden ervan. “Er wordt op dit moment uitgebreid onderzoek gedaan in diverse sectoren, zoals voeding, chemische diagnostiek, therapieën en zelfs kankerpreventie. Maar dankzij hun regeneratieve en ontstekingsremmende effecten kijkt ook de esthetische wereld naar exosomen.”

Vooral exosomen die uit een menselijke stamcel komen, bijvoorbeeld uit vetweefsel of bloedplaatjes, zouden huidverjongende en ontstekingsremmende effecten hebben, maar daar ligt meteen ook het grote risico. “Dat type exosomen bevat genetisch materiaal dat van de ene cel naar de andere kan navigeren. Schadelijk DNA van een donor kan op die manier schade aan jouw cellen toebrengen.” Ook Baharlou noopt tot voorzichtigheid. “Exosomen van humane bloedplaatjes balanceren op het randje van wat legaal is. In Amerika zijn ze wel al makkelijk verkrijgbaar. Exosomen uit stamcellen van planten of exosomen die in een labo geproduceerd zijn, zijn veiliger, maar er moet nog veel onderzoek gebeuren.”