Duurt het écht 500 jaar voordat een rietje is afgebroken?

Van wie komt de claim?

‘Een rietje maken kost een paar seconden, maar het duurt vijfhonderd jaar eer het is afgebroken’, zei Frans Timmermans onlangs via de Duitse tv-zender ZDF. Met het plastic rietje als voorbeeld legde de Eurocommissaris uit waarom de Europese Commissie het wegwerpplastic in de ban doet. De maatregel moet de groeiende laag plastic op zeeën en oceanen tegengaan.

Klopt het?

De meeste rietjes zijn gemaakt van polypropyleen, een polymeer dat ongeveer zeventig jaar bestaat. Niemand heeft het materiaal honderden jaren kunnen testen, maar het is ontworpen om de tand des tijds zo goed mogelijk te doorstaan, zegt hoogleraar polymeerchemie Bert Meijer van de TU Eindhoven. ‘Ik verwacht dat het rietje na een paar honderd jaar nog steeds als sterk gedegradeerde plastic kruimels te vinden is.’

Polymeren bestaan namelijk uit lange koolstofketens die bacteriën niet kunnen afbreken. Rietjes bevatten bovendien stabilisatoren die ze nog duurzamer maken. ‘Onder invloed van UV-licht, hitte en vocht oxideert en verbrokkelt het materiaal langzaam tot kleine stukjes’, vertelt Katja Loos, hoogleraar polymeerchemie van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘De waterafstotende polymeren worden door dit proces een klein beetje hydrofiel, waardoor bacteriën er langzaam toch grip op krijgen.’ Uiteindelijk zullen ze al het materiaal omzetten in water en koolstofdioxide. Hoe lang dat duurt, weet niemand. ‘Er worden veel experimenten uitgevoerd om te bewijzen dat plastics lang meegaan, of om aan te tonen dat bepaalde bioplastics snel vergaan’, zegt Loos. ‘Niemand doet experimenten om aan te tonen hoe snel dit type plastic wordt afgebroken.’

Het enige onderzoek op dit gebied vond plaats in de jaren zeventig en tachtig, toen Zweedse onderzoekers van het Royal Institute of Technology stukjes polyethyleen blootstelden aan UV-licht en daarna in bakjes met aarde stopten. Daar bleef het tien jaar lang in liggen, afgeschermd van licht, terwijl de aarde om de zoveel tijd werd bevochtigd. Van het polyethyleen dat niet aan UV-licht werd blootgesteld, was na tien jaar 0,2 procent vergaan. Van het plastic dat vooraf 42 dagen was bestraald, was tussen de 1,3 procent en 5,7 procent vergaan. De laatste twee jaar versnelde dat proces. ‘Alle artikelen over de milieu-impact van deze plastics verwijzen naar dit artikel’, zegt Loos. ‘Sindsdien is het nooit herhaald.’

Theorie

Op basis van de resultaten schatten de onderzoekers dat het honderden jaren zal duren, voordat alle polyethyleen weg is. Het experiment duurde echter maar tien jaar en in theorie is het mogelijk dat de versnelling aan het einde doorzet. Dat zou de afbreektijd kunnen verkorten.

Volgens Minna Hakkarainen, hoogleraar polymeertechnologie van het Zweedse Royal Institute of Technology, zegt het experiment niet alles over rondslingerende rietjes. De omstandigheden – de aanwezige bacteriën, de temperatuur, de blootstelling aan zonlicht, de vochtigheid – wijken altijd af van het laboratoriumexperiment. ‘Of het 300, 400, of 500 jaar duurt, is echt onmogelijk om in te schatten.’

Eindoordeel

Niemand weet hoe lang het duurt tot een rietje vergaat, maar het duurt waarschijnlijk honderden jaren.