Was de aanval op Baskische agenten een terreurdaad of gewoon een kroeggevecht?
Twee agenten van de Guardia Civil die worden aangevallen in een bar in Baskenland: is dat terrorisme of een kroeggevecht? Die vraag moet de rechter van het nationaal gerechtshof in Spanje de komende weken beantwoorden. Tegen acht belagers van de agenten is een gevangenisstraf van in totaal 375 jaar geëist.
Zowel de aanvallers als de politieagenten verschenen deze week voor het eerst in de rechtszaal. "Ik vreesde voor mijn leven", zei de luitenant die het slachtoffer werd van de volkswoede. Hij beschreef hoe agenten van de Guardia Civil in het dorp al jaren met de nek worden aangekeken. "Mijn collega's raadden me aan om nooit alleen over straat te gaan."
Volgens het Openbaar Ministerie is er sprake van terrorisme: de aanval op de agenten zou in het verlengde liggen van ETA-acties uit het verleden. Steeds zou het doel zijn de nationale politiemacht uit het Baskische deel van Spanje te verdrijven. Velen vinden de beschuldigingen van terrorisme echter nogal overdreven voor een groep jongeren die in dronken toestand de politie te lijf gaat. En dus wordt de rechtszaak met grote belangstelling gevolgd.
Honden doodslaan
Dit is wat er gebeurde: op een uitgaansavond in oktober 2016 bezoeken een luitenant en een sergeant van de Guardia Civil tot diep in de nacht een bar in Alsasua. Het is een plaats in de regio Navarra, in het deel waar Baskisch wordt gesproken en waar veel steun bestaat voor de links-nationalistische afscheidingsbeweging. De twee agenten zijn die avond vrij en in het gezelschap van hun partners.
Omstreeks 4 uur 's nachts komt Jokin U. de bar binnen en zoekt hij ruzie met de sergeant. Binnen de kortste keren staan tientallen jongeren om de agenten heen. "Ga hier weg", roepen ze. "Hijos de puta, we moeten jullie doodslaan omdat jullie van de Guardia Civil zijn, klootzakken, honden."
De slachtoffers verklaren later dat ze door een "gang des doods" moeten om buiten te komen: terwijl ze proberen de kroeg te verlaten, worden ze van alle kanten geslagen en gestompt. Ook buiten worden ze door tientallen mensen belaagd, onder wie Oihan A.
Posttraumatische stress
Het duurt weken voor de luitenant en de sergeant zijn hersteld. De luitenant heeft een gebroken enkel, de sergeant loopt talloze kneuzingen op. Ook hun vrouwen hebben verwondingen en ze lijden onder angst en posttraumatische stress.
Het Openbaar Ministerie meent dat de zeven mannen die deze week terechtstaan zich schuldig hebben gemaakt aan het toebrengen van 'terroristische verwondingen'. Daarop staat een gevangenisstraf van 12,5 jaar. De aanklager vermenigvuldigt die straf met vier, omdat er vier slachtoffers zijn: vijftig jaar cel. Tegen de enige vrouw in het beklaagdenbankje wordt 12,5 jaar geëist vanwege 'terroristische bedreiging'. Oihan A. wordt behalve voor de verwondingen ook aangeklaagd voor bedreiging. Hem hangt een celstraf van 62,5 jaar boven het hoofd.
De hoge strafeisen zijn mogelijk door een recente wijziging in de Spaanse wet. Sinds 2015 kunnen ook individuen die geen band hebben met een terroristische organisatie voor terrorisme worden vervolgd. Het volstaat om "angst op te roepen in de bevolking, of een deel daarvan".
'Nogal dronken'
Het merendeel van de acht jongeren ontkende maandag in de rechtbank dat zij bij de agressors hoorden – ze zouden voor een ander zijn aangezien. De meesten benadrukten bovendien dat ze 'apolitiek' waren of 'niet politiek actief'.
Jokin U. gaf toe dat hij zich 'nogal dronken' tot de sergeant had gericht, om hem verwijten te maken over boetes die hij had gekregen: twee voor verkeersovertredingen en twee voor demonstraties voor de vrijlating van ETA-gevangenen en tegen de aanwezigheid van de nationale politiemacht in Navarra. Hij gaf toe dat zijn gedrag aanleiding kon geven tot de aanval. "Het spijt me dat door iets wat ik deed – onbewust, want ik was dronken – gebeurde wat er is gebeurd."
'Het spijt me dat door iets wat ik deed – onbewust, want ik was dronken – gebeurde wat er is gebeurd'
De beschuldigingen van terrorisme zijn buitensporig, vinden onder meer de rechters van de provinciale rechtbank van Navarra. Ook de (partijloze) Navarrese bewindspersoon van Justitie, María José Beaumont, spreekt van 'een overdrijving'. Tienduizenden mensen uit Navarra gingen de straat op met de leus: "Dit is geen terrorisme."
De bekende Spaanse onderzoeksrechter Baltasar Garzón schreef in een scherp opiniestuk in El País dat er sprake is van een "ontaarding van het concept van terrorisme". Volgens hem staat deze zaak niet op zichzelf, maar wordt het terrorisme-artikel voortdurend van stal gehaald: zo zijn er zaken tegen "poppenspelers, twitteraars, anarchisten, krakers, mensen die fluiten tijdens het volkslied en die de vlag of foto's van de koning verbranden".