EU-president Tusk kiest voor ‘Fort Europa’: breng op zee opgepikte migranten naar veilige zones buiten EU
Europa moet de komst van migranten ontmoedigen door degenen die in de Middellandse Zee worden opgepikt direct naar veilige zones buiten de EU te brengen. Daar vindt de afhandeling van hun eventuele asielaanvraag plaats. Dit idee legt EU-president Tusk volgende week voor aan de Europese regeringsleiders.
Als het voorstel wordt aangenomen, en die kans is groot volgens EU-diplomaten, is dat een ommezwaai in het Europese asielbeleid. De opvang van migranten op Europees grondgebied maakt dan plaats voor een ‘Fort Europa’ waarin alleen erkende vluchtelingen en legale arbeidsmigranten nog binnenkomen. Tusk acht de tijd rijp voor deze kentering, nu bondskanselier Merkel in de houdgreep zit van haar CSU-partner Seehofer die migranten aan de Duitse grens wil terugsturen.
Merkel en de Franse president Macron verwelkomden dinsdag de ‘constructieve ideeën’ van Tusk. Beide regeringsleiders onderstreepten de noodzaak van een Europese aanpak om de oversteek van illegale economische migranten vanaf Afrika een halt toe te roepen. Nationale maatregelen leiden tot grenscontroles en zetten de interne markt op het spel, aldus Merkel en Macron.
Eerder deze maand pleitten de Oostenrijkse kanselier Kurz en de Deense premier Rasmussen ook al voor de opvang van migranten buiten de EU. Nederland ziet dit als een model voor de toekomst. Migratie-experts wijzen op grote praktische problemen: Afrikaanse landen zullen alleen in ruil voor aanzienlijke financiële steun en handelsvoordelen misschien bereid zijn de migranten tijdelijk onderdak te bieden.
Ontschepingsplaatsen
In de door Tusk opgestelde ontwerpverklaring voor de EU-top eind volgende week, wordt gesproken over ‘regionale ontschepingplaatsen’ voor migranten die op zee worden gered. De reddingsboten (van de lidstaten of vrijwilligersorganisaties) worden geacht bij die ‘ontschepingplaatsen’ aan te meren om hun passagiers af te zetten. Hoewel het niet in de tekst staat, bevestigen betrokken diplomaten dat de aanlegplekken buiten de EU zullen zijn.
Het opbouwen van een dergelijk systeem, moet in nauw overleg plaatsvinden met de vluchtelingenorganisaties UNHCR en IOM. Eenmaal in de opvangcentra wordt bepaald wiens asielaanvraag kansrijk is (doorreizen naar de EU) en wie niet: terug naar huis. De ontwerptekst meldt niet welke landen mogelijk de opvangcentra kunnen huisvesten. Diplomaten denken aan in eerste instantie aan Egypte en Tunesië.
Het idee om de asielaanvraag buiten de EU af te handelen is niet nieuw. De VVD’er Azmani kwam er mee in 2015, het kabinet meldde het als ‘stip aan de horizon’. In Brussel is ook vaker op opvangcentra in Afrika gesproken, maar dat stuitte steeds op politieke en praktische bezwaren. Wel werd in 2016 een akkoord met Turkije gesloten over het tegenhouden van migranten.
Het overleg tussen de lidstaten over een nieuw Europees migratiebeleid zit al ruim twee jaar muurvast. Tusk, voorstander van zwaar bewaakte Europese buitengrenzen en het indammen van de migratiestroom, dreigde eind vorig jaar zelf met een plan te komen als de impasse niet werd doorbroken. Hij haakt nu aan bij de nieuwe politieke situatie waarin Merkel is verzwakt en de Italiaanse regering weigert nog langer migranten op te nemen.