Mogen de socialisten hopen op succes na het ‘wonder van Timmermans’?

De peilingen hadden het fout in Nederland. De PvdA is als dé winnaar uit de Europese verkiezingen gekomen. De partij van eurocommissaris Frans Timmermans verdubbelt volgens de doorgaans betrouwbare exitpolls haar score uit 2014: van 9 naar 18 procent van de stemmen. Daarmee is het de grootste partij. Een zeer verrassend resultaat, omdat premier Mark Rutte (VVD) en de radicaal-rechtse Thierry Baudet (Forum voor Democratie) de jongste weken met de meeste aandacht gingen lopen. Nochtans was geen van beiden kandidaat voor de Europese verkiezingen. 

Maar als twee honden vechten om een been, loopt Timmermans ermee heen. De eurocommissaris wordt in Nederland gezien als dé verklaring voor deze zege. Zijn partijleider Lodewijk Asscher noemde de overwinning, dronken van vreugde, ‘het mirakel van Timmermans.’

Al die lof lijkt ook logisch. 

Timmermans is lijsttrekker en loodst de partij naar een historische zege. Dat doet hij als spitskandidaat voor de sociaaldemocraten, kandidaat-voorzitter voor de Europese commissie. Als onze chauvinistische Nederlanders graag een landgenoot willen als Europees regeringsleider, hadden ze dus één optie. 

Maar is het succes dan echt aan één man toe te schrijven? Niet helemaal, vindt André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij ziet nog een aantal andere factoren. Zo speelt ook de aanloop naar deze verkiezingen mee. “Daarin ging het vooral tussen Rutte en Baudet en de strijd op rechts. Ook andere partijen waren erg kritisch voor de Europese Unie. Alle kiezers die pro-EU wilden stemmen, hadden eigenlijk maar één kandidaat. Frans Timmermans, Europees symbool én spitskandidaat. Dat heeft hem geen windeieren gelegd.”

Boost voor sp.a?

Er is dus meer dan enkel het effect-Timmermans, al is dit succes natuurlijk moeilijk te negeren. Zeker nu ook wij in de laatste rechte lijn naar de stembus zitten. Vooral voor de sp.a is dit een zeer interessant resultaat. De partij zit de jongste jaren in de hoek waar de klappen vallen, maar reed nu wel een goede campagne. Toch zijn de verwachtingen niet hooggespannen. Een status quo tegenover het tegenvallende 2014 zou zondag al als een overwinning worden verwelkomd. 

Of krijgen de Vlaamse socialisten nu toch nog een boost van de noorderburen? “Het is alleszins goed voor de energie en het zelfvertrouwen binnen de partij. Het is een duwtje in de rug om het slotweekend in te gaan, maar de sp.a zal het Nederlandse resultaat niet kunnen kopiëren”, zegt de Gentse politicoloog Carl Devos. 

De PvdA-score copy-pasten lijkt een brug te ver, maar tussen de manieren van aanpak zijn er wel al duidelijke gelijkenissen. Zo zette Timmermans de voorbije campagne in op uitgesproken linkse thema’s, zoals het streven naar een Europees minimumloon en de strijd tegen sociale dumping. Ook sp.a grijpt tegenwoordig terug naar de klassieke ingrediënten: zorg, koopkracht, zekerheid over minimumpensioen en pensioenleeftijd...

Voorzichtige wederopstanding

“Beide partijen omarmen de linkse thema’s weer. De sociaaldemocraten hebben moeilijke jaren achter de rug, omdat ze zich te veel in het centrum positioneerden. Denk maar aan de zogenaamde derde weg van figuren als Tony Blair”, stelt Devos. “Na de nederlagen van de voorbije jaren moesten die partijen herbronnen, dat hebben ze nu ook gedaan. Misschien is de wederopstanding van de sociaaldemocratie voorzichtig weer ingezet? Het moet er ooit eens van komen, dat is bijna een natuurwet. Je kan niet eeuwig blijven verliezen.” 

Als de sociaaldemocratie de rug begint te rechten, dan zal het toch zéér voorzichtig zijn, denkt André Krouwel. “Het is een beetje enthousiast om die lijn door te trekken naar andere Europese sociaaldemocraten. Dit zijn Europese verkiezingen, die hebben altijd een lagere opkomstgraad dan de Nederlandse parlementsverkiezingen”, aldus Krouwel. “Het zijn dus enkel de écht overtuigde mensen die komen stemmen. De PvdA is nu niet plots de grootste partij van het land. In België vallen verschillende verkiezingen samen, dan spelen er andere factoren mee.”