Wie woensdagmiddag elektriciteit wilde gebruiken, werd getrakteerd op een koopje. Een kilowattuur kostte op de groothandelsmarkt -20 cent: je kreeg dus flink wat geld toe om elektriciteit af te nemen. Consumenten met een zogeheten dynamisch energiecontract konden ook meeprofiteren van die lage marktprijzen.
Maar de miljoenen Nederlanders met een 'normaal' energiecontract merkten er niks van. Dat gold ook voor de meeste mensen met zonnepanelen: zij kregen van hun energieleverancier het volle pond voor de zonnestroom die zij terugleverden, ook al was die minder dan waardeloos.
Dat komt door de salderingsregeling, waar de afgelopen jaren al veel over is gediscussieerd. Die zorgt ervoor dat je elke teruggeleverde kilowattuur mag 'wegstrepen' tegen je eigen verbruik. Het kabinet-Rutte IV wilde de regeling afschaffen, maar de Eerste Kamer blokkeerde dat eerder dit jaar. Daardoor blijft het lonen om onbeperkt zonnestroom terug te leveren, ook als daar helemaal geen vraag naar is.
'Zonnepanelen veel slimmer inzetten'
Energieleveranciers kwamen met een eigen oplossing om huishoudens toch in beweging te krijgen: terugleverkosten voor klanten met zonnepanelen. "Die geven een prikkel om je wasmachine of je vaatwasser aan te zetten op het moment dat jouw zonnepanelen veel produceren", zegt Sanne de Boer, specialist energietransitie bij RaboResearch. "Daarmee verklein je de hoeveelheid stroom die je invoedt op het net."
Dat helpt het energiesysteem én je portemonnee. Maar zonnepanelen op daken worden bijna nooit uitgezet bij negatieve prijzen, zoals dat bij grote zonneparken wel gebeurt. "Uiteindelijk wil je dat ook die zonnepanelen op daken veel slimmer ingezet worden", zegt De Boer.
We hebben al die panelen hard nodig: samen met duizenden windmolens hebben ze ervoor gezorgd dat de helft van onze stroom nu duurzaam is. In april was dat zelfs al 72 procent.
Maar we moeten volgens De Boer ook accepteren dat we op de zonnigste momenten meer dan genoeg zonnepanelen hebben. Datzelfde geldt overigens voor gas- en kolencentrales: die draaien ook niet allemaal constant op vol vermogen, maar alleen wanneer we ze nodig hebben.
Geen prikkel voor batterijen
Door de snelle groei van het aantal zonnedaken loopt het aantal uren met negatieve stroomprijzen steeds verder op. Dat waren er in 2019 nog maar drie en vorig jaar al honderd keer zo veel. Als huishoudens geen prikkel krijgen om hun zonnepanelen soms even uit te zetten, kunnen het er nog veel meer worden, denkt energieanalist Jean-Paul Harreman van EnAppSys. "Dan krijg je zestienhonderd uur met negatieve prijzen."
Het klinkt leuk voor de portemonnee, zo veel goedkope stroom, maar voor de stabiliteit van onze elektriciteitsvoorziening is het dat allerminst. "Die salderingsregeling is echt een ramp voor het stroomnet", zegt Harreman.
Die regeling zorgt er namelijk ook voor dat mensen geen enkele reden hebben om hun eigen zonne-energie op te slaan. In Duitsland, waar geen salderingsregeling bestaat, zijn al meer dan een miljoen thuisbatterijen geïnstalleerd. Die zorgen ervoor dat er 's middags minder stroom het net op hoeft, en meer zonne-energie 's avonds gebruikt kan worden. In Nederland heeft nog vrijwel niemand zo'n batterij.
Meer onbalans op het net
Ook op grote schaal blijft het aantal batterijen in Nederland achter, terwijl ze wel nodig zijn. Ze kunnen plotselinge pieken en dalen op het stroomnet opvangen, zogeheten onbalans. Nu doen vooral gascentrales dat, maar die staan op zonnige middagen vaak uit.
Dat zorgt de afgelopen maanden soms voor zeer hoge onbalanskosten, zien marktkenners. Dat geld wordt bijvoorbeeld betaald aan windparken die hun wieken even stilzetten, of aan tuinders die al hun verlichting aanzetten. Deze kosten worden uiteindelijk verwerkt in de energieprijzen die wij allemaal betalen. Of in de terugleverkosten die specifiek voor huishoudens met zonnepanelen zijn ingevoerd.
Batterijen kunnen een oplossing leveren, want ze kunnen razendsnel energie afnemen of juist terugleveren. Sinds kort mogen ze ook voorrang krijgen in de lange wachtlijsten voor een aansluiting op het stroomnet, maar het is nog niet duidelijk of dat soelaas zal bieden.
'Kan leiden tot storingen'
Ondertussen gaat de drukte op het stroomnet steeds meer knellen, ook omdat er elk jaar meer huizen met zonnepanelen zijn. Op sommige plekken zorgt het er al voor dat zonnepanelen automatisch uitvallen, omdat de spanning in de straat te hoog oploopt.
Kan het stroomnet ook op grotere schaal in de problemen komen? "Het is niet uit te sluiten dat we op een gegeven moment tegen een grens aanlopen", zegt De Boer van RaboResearch. "Dan zouden er ook echt storingen kunnen ontstaan."
Ze hekelt de kortzichtigheid van politici die maatregelen als de salderingsregeling in stand houden. "Er worden allerlei ernstige problemen geconstateerd, maar de voor de hand liggende oplossingen worden niet uitgevoerd. We willen vasthouden aan een oud systeem, met prijzen die altijd hetzelfde zijn en zonnepanelen die altijd kunnen invoeden. Dat is gewoon niet de toekomst."
Toch lijkt dat nog niet door te dringen, ziet De Boer: "Misschien hebben we weleens een grote storing nodig om duidelijk te maken dat het alle hens aan dek is."
NUjij: Uitgelichte reacties