‘De kans dat jij een regering zal maken, acht ik quasiment nul’: ‘Het conclaaf’ toont hoe ijzig kil het is aan de politieke top

“De kans dat jij een regering zal maken, ik acht die quasiment nul.” N-VA-voorzitter Bart De Wever was even resoluut als cassant in een bits debat met Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. Die had in Het conclaaf meermaals de hand uitgestoken. Met een sociaal-economisch programma dat volgens De Wever bijna dat van de PS is - “alle belastingen gaan omlaag, alle uitgaven gaan omhoog” - en ‘het clubje rond Filip Dewinter’ dat ondanks alle spionageperikelen met China blijft zitten, sluit De Wever elke samenwerking uit. Als Van Grieken uitlegt hoe hij Vlaanderen onafhankelijk wil maken, kan een cynische De Wever zijn misprijzen niet verbergen. “Jij gaat een wekkertje zetten - tik tik tik - en na vijf jaar ga je onderhandelen. Dat is briljant. Dat ik daar nooit op gekomen ben.”

Dat De Wever en Van Grieken niet elkaars beste vrienden zijn, is al langer bekend - denk aan De Wever die Van Grieken in 2019 een ‘paljas’ noemde, waarna de twee elkaar het gelijknamige bier gaven bij de gesprekken voor een Vlaamse regering. Maar Het conclaaf toont hoe ijzig hun politieke relatie is, tot merkbare ontgoocheling van Van Grieken.

Meer nog dan de politieke uitspraken zullen wellicht die barslechte relaties tussen de toppolitici blijven hangen na Het conclaaf. Toen maker Eric Goens aan De Wever vroeg hoelang het geleden was dat hij met cd&v-voorzitter Sammy Mahdi had gesproken, antwoordde deze ‘niet lang genoeg’. Drie politici zouden volgens Goens ook gezegd hebben niet in dezelfde ruimte te kunnen zijn samen met Mahdi. In een voorstukje van de tweede aflevering noemde Goens hem daarom ‘the most hated man in the castle’.

Ook tussen Bart De Wever en premier Alexander De Croo (Open Vld) is de sfeer kil en koud. De vorming van Vivaldi, en de woordbreuk die De Croo daar volgens De Wever pleegde, zorgde voor een breuk. De twee hebben elkaar al vier jaar niet gezien of gesproken. Voor Het conclaaf gingen ze voor het eerst weer met elkaar in debat. Dat komt in een volgende aflevering, maar het loopt volgens Goens ‘afgrijselijk’ af.

Het is minstens opvallend te noemen dat de Vlaamse voorzitters en toppolitici niet of nauwelijks contact met elkaar hebben, en sommigen zelfs niet meer door één deur kunnen. Er zijn uitzonderingen - denk aan De Wever en Conner Rousseau -, maar Het conclaaf legt bloot hoe onderkoeld de meeste relaties zijn. Over de contacten met Franstalige politici hebben we het dan nog niet. Alleen, hoe ga je straks de moeilijke regeringsonderhandelingen in met mensen die je niet of nauwelijks kent?

“Dat er amper nog contact is zegt ook iets over de mediocriteit van deze politieke generatie”, zegt Rik Van Cauwelaert, politiek waarnemer en columnist bij De Tijd. “Men kat elkaar voortdurend af, en dan die taal die gebruikt wordt... Men spreekt in termen van elkaar vernietigen. Deze generatie is niet in staat om in te zien dat je, net zoals bij een kat, de deur altijd open moet houden. En wie in een zwakkere positie staat, moet je een eervolle uitweg bieden.”

Dat was ook Eric Goens opgevallen tijdens het weekend in het kasteel. “Ze dragen bijna allemaal een rugzakje met vetes uit het verleden, ze kennen elkaar amper, en dat zet een rem op de politiek. Wat hen bindt, lijken ze te vergeten, alleen wat hen verdeelt, wordt onthouden”, zei hij in Het Laatste Nieuws. “Ik begreep plots een pak beter waarom het hier soms 500 dagen duurt eer we een regering kunnen vormen.”

Minachting

Vroeger was het op dit vlak wel beter, zegt Van Cauwelaert. “Er was veel intenser contact tussen de politici, ook over de taalgrens heen, omdat de Vlaamse politici toen nog goed Frans spraken. Als ze elkaar moesten zien, zagen ze elkaar. Hugo Schiltz bijvoorbeeld had schitterende relaties met het FDF. Toen Gaston Eyskens met emeritaat ging, zaten de socialistische politici Willy Claes en André Cools op de eerste rij. In een katholieke universiteit. Dat zegt veel. Vandaag is dat niet meer mogelijk, op misschien een paar uitzonderingen na.”

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) en zijn Waalse tegenhanger Elio Di Rupo hebben bijvoorbeeld wel een goede relatie.

Nochtans zijn er overeenkomsten genoeg, ook bij partijen waarbij het water nu onmetelijk diep lijkt. “N-VA is voor een confederaal model en Open Vld heeft ooit een congres over confederalisme gehouden. Daar hebben ze een aanknopingspunt. Maar vandaag zie je alleen de wederzijdse minachting tussen De Wever en De Croo. Als je elkaar kent, kan dat alleen maar helpen als je moet onderhandelen. En al zeker als je weet voor welke gigantische budgettaire opdracht de volgende regering staat.”

Het conclaaf zal daar weinig verandering in hebben gebracht. Tijdens het weekend, waar de camera’s en microfoons altijd aan stonden, bleef iedereen in zijn rol. “Het idee van Goens om tot een positieve dynamiek te komen, is helemaal mislukt”, zei Raoul Hedebouw in Het Laatste Nieuws, terwijl ook De Croo het resultaat een tegenvaller noemde. De Wever, die met tegenzin deelnam, noemt het in dezelfde krant wel leerrijke dagen. “Raoul Hedebouw en Tom Van Grieken kende ik eigenlijk niet, en hun politieke ideeën blijf ik vreselijk vinden, maar als mens heb ik hen leren waarderen. En Petra De Sutter, daar ben ik zelfs een beetje jaloers op. Alles wat zij zegt, is waardig en bedacht.”