Zijn 'sociale' neuronen het geheime wapen van de superoudjes?

Waarom ziet de ene hoogbejaarde zijn geheugen helemaal afbrokkelen, terwijl een andere amper cognitieve rimpels vertoont? Neurowetenschappers vonden lange tijd geen antwoord op de mentale fitheid van een kleine groep superagers. Het zijn mensen die ouder zijn dan 80 jaar, maar over een episodisch geheugen – zeg maar je persoonlijke herinneringen – beschikken dat even sterk is als dat van de meeste vijftigers.

Eerder onderzoek versterkte die vraagtekens alleen maar. Binnen de groep superoudjes vonden wetenschappers geen sterkere expressie van het APOE 22-gen, wat als beschermende factor wordt gezien tegen dementie. Ook een gezonde levensstijl lijkt geen rol van betekenis te spelen. Recente bevragingen tonen superagers als fervente drinkers (82 procent) en rokers (71 procent). Een groot deel blijft bovendien tewerkgesteld op hoge leeftijd.

Wel delen ze allemaal een positievere kijk op het leven dan de gemiddelde leeftijdsgenoot en zijn ze sociaal heel erg actief. Nieuwe onderzoeksresultaten aan de Amerikaanse Northwestern University bevestigen dat die link ook neurologisch standhoudt, want hersenscans tonen dat superagers een groter aandeel aan Von Economo-neuronen bezitten. 

Die zeldzame 'sociale' hersencellen worden bij een beperkte groep zoogdieren teruggevonden en zouden een rol spelen in het verhogen van onze communicatieve vaardigheden. De Von Economo-neuronen zijn dan ook disfunctioneel bij mensen met autisme, schizofrenie of bipolaire stoornis.

Alzheimer

"Bij de superagers die onder de microscoop belandden, vonden we meer Von Economo-neuronen dan bij de gemiddelde tachtigjarige, en zelfs meer dan bij sommige twintigjarigen", zei neurowetenschapper Emily Rogalski vorige weekend op een jaarlijks congres in Austin, Texas. Een van de regio's waarin ze gevonden werden, was de anterieure cingulate cortex, een hersenzone die belangrijk is voor onze aandacht en ons werkgeheugen. Die zone bleek ook nog eens veel dikker bij superagers.

Binnen alzheimeronderzoek vinden wetenschappers ondertussen een opvallende tegenstelling. Het amyloid-beta-eiwit, een giftig eiwit dat volgens veel wetenschappers de oorzaak van de ziekte is, wordt ook gevonden in de hersenen van de superagers. Toch behouden zij dus hun cognitieve krachten.

"We kunnen momenteel niet verklaren waarom deze mensen over meer Von Economo-neuronen beschikken en waarom dat van belang is", zegt Rogalski. "Maar we hebben deze speciale neuronen tot nu toe slechts in een aantal hersenregio's aangetroffen."

Het onderzoeksteam hoopt dat de bevindingen kunnen helpen met het ontrafelen van de oorzaken van alzheimer en andere dementieprocessen, en waarom sommige personen zich zo veerkrachtig tonen. Volgens Rogalski kunnen we ook leren van de superagers: "Zij leven niet alleen lang, ze leven ook lang gezond. Die balans vinden de meeste mensen niet."