Wanneer kan een gedetineerde om medische redenen worden vrijgelaten?

Ivo Poppe heeft ongeveer een derde van zijn straf uitgezeten. In 2018 werd de diaken uit Wevelgem veroordeeld tot 27 jaar cel voor vijf moorden. Met de voorlopige hechtenis bijgeteld, zit Poppe al 10 jaar in de cel. Maar nu is hij dus vrijgelaten uit de gevangenis op basis van medische redenen.

Poppe heeft kanker en is nierpatiënt. Volgens zijn advocaat was zijn medische toestand ronduit schrijnend omdat hij in de gevangenis niet de juiste zorgen kreeg. "Het is zeer uitzonderlijk dat iemand om medische redenen de gevangenis mag verlaten", zegt professor emeritus Sonja Snacken (VUB) in De Wereld Vandaag op Radio 1. "Jaarlijks gaat het over 2 à 3 mensen die onder toezicht van de justitiehuizen worden geplaatst. Het is aan de strafuitvoeringsrechtbank om te beslissen of de aanvraag wordt goedgekeurd of niet."

Een vrijlating om medische redenen kan enkel in zeer specifieke omstandigheden. "Als iemand terminaal ziek is of als iemand in een zodanig slechte gezondheid is dat het niet meer menswaardig is om die persoon nog in de gevangenis te houden", legt professor Snacken uit. Iemand die de gevangenis verlaat omdat hij terminaal is, wordt niet meer verder opgevolgd door de justitiehuizen. Over hoeveel mensen het jaarlijks gaat, is niet meteen duidelijk.

De strafuitvoeringsrechtbank zal ook altijd een beoordeling maken of de gedetineerde een acuut gevaar vormt voor de samenleving. "Zeker als iemand veroordeeld is voor zware feiten, gaat men altijd een grondige evaluatie maken hoe groot de kans is dat het opnieuw fout loopt. Maar als iemand in zeer slechte gezondheid is, is dat risico vaak zeer klein." 

De situatie wordt ook geregeld opnieuw geëvalueerd. "Er kan een wetsdokter worden aangesteld. En als iemands gezondheid fors verbetert, dan moet die ook gewoon terug naar de gevangenis. Het gaat om voorlopige invrijheidsstelling zolang de toestand dat vereist." Bij Ivo Poppe is de kans volgens de advocaat echter zeer klein dat het nog goed komt met zijn gezondheid. Daarvoor zou een "mirakel" nodig zijn. Hij zal dus wellicht niet meer terugkeren naar de gevangenis. 

Is er geen mogelijkheid om zieke gedetineerden te behandelen in de gevangenis zelf? "Er is medisch personeel in elke gevangenis", legt Snacken uit. "In de gevangenis van Brugge is er ook een specifiek medisch centrum voor gedetineerden die een intensieve verzorging nodig hebben. Maar zelfs daar beschikken ze niet over alle behandelingen die een ziekenhuis kan aanbieden." 

Volgens de advocaat van Ivo Poppe zijn er bij zijn cliënt ook fouten gemaakt in zijn behandeling. "Het klopt dat de zorg in de gevangenissen niet altijd van de juiste kwaliteit is", zegt professor Snacken. "De gevangenissen hebben het ook moeilijk om voldoende personeel te vinden om de juiste zorg aan te bieden. Zeker nu er zo'n grote tekorten zijn in de zorg. Er zijn veel mensen die liever niet in de gevangenis werken. Dus er blijven vaak weinig kandidaten die bereid zijn om daar te werken." 

Soms gebeurt het ook dat iemand kortstondig naar het ziekenhuis wordt overgebracht voor een behandeling. Maar bij Poppe oordeelde de rechtbank dat zijn toestand zo slecht is, dat hij niet meer op een menswaardige manier in de gevangenis van Brugge kon verblijven. 

Ivo Poppe zal het einde van zijn leven (wellicht) dus niet meer in de gevangenis moeten doorbrengen, ook al heeft hij vijf moorden op zijn geweten. In de maatschappij is daar soms weinig begrip voor.

Maar professor Snacken nuanceert: "Dit is geen kwestie van medelijden. Wij noemen onszelf een beschaafde maatschappij. Dan hebben we de plicht om ook gedetineerden menswaardig te behandelen en hen op een menswaardige manier hun straf in de gevangenis te laten uitzitten."