Kinetische kunst kijken tot het gaat duizelen
Het knettert en knippert in de Kunsthal in Rotterdam. De tentoonstelling Actie <> Reactie: 100 jaar kinetische kunst haalt zowel het kind als de kunstkenner in je naar boven.
“You will leave the exhibition quite dazzled”, waarschuwt curator Serge Lemoine tijdens de persconferentie. Ongelijk krijgt de man niet. Je raakt letterlijk het noorden kwijt in de Kunsthal met de tentoonstelling Actie <> Reactie: 100 jaar kinetische kunst. Overal waar je kijkt, zie je verschuivingen, verdraaiingen en verkleuringen tot je op het punt komt dat je lichtjes duizelig naar de uitgang wankelt.
De tentoonstelling is voer voor de futurist in ons. In 1912 schilderde de Italiaan Giacomo Balla zijn iconische werk Hond aan de lijn. Een hond met vijftien poten en acht staarten wandelt aan vier lijnen van zijn zesbenige baasje. Geen beeld uit een fantasierijk kinderboek, maar een toonaangevend schilderij dat de geest van een tijd vol snelheid, dynamiek, en vooruitgang weerspiegelde.
Balla probeerde met zijn haperende hond het fotografisch effect van de lange sluitertijd na te bootsen en zo beweging te suggereren, door onderdelen van zijn figuren in repetitie weer te geven. Een werk waar we met onze technologische kennis vandaag, los van de bewondering voor de puike schilderprestatie, amper vragen bij stellen. Toen echter was het idee, met de opkomst van het bewegende beeld, baanbrekend. Het vormt het begin van 100 boeiende jaren in de kinetische kunst, het uitgangspunt van Actie <> Reactie.
De tentoonstelling omvat een heel pak voornamelijk abstracte installatiekunstwerken die erg tijdloos aandoen. Het kinetisme moet een van de laatste eeuwoude -ismes zijn die tot op vandaag overeind is gebleven. “De kinetische kunst is geen kleine, obscure tak van de kunstwereld”, vertelt Kunsthalcurator Charlotte Van Lingen erover. "Ze is net zeer toegankelijk en allesomvattend.”
“De Documenta’s in Kassel, de Biënnales van Venetië, alles en iedereen reageert op de bewegingskunst. En terecht. In onze steeds groeiende digitale wereld verzinken we met zijn allen in onze smartphone en tablet. Er zijn steeds meer kunstenaars die daar tegenin willen gaan. Ze betrekken hun publiek en al hun zintuigen erbij. Je kunt hun kunst gewoon niet op het internet beleven. Het zijn werken waar je moet bij zijn.”
'De kinetische kunst is geen kleine, obscure tak van de kunstwereld'
Wereldprimeur
De tentoonstelling is opgedeeld in twaalf in elkaar overlopende takken: licht, beweging, ritme, structuur, vibratie, instabiliteit, straling, het immateriële, krachtenvelden, ruimte, werveling en kosmos. Bij het betreden van de exporuimte is meteen een wereldprimeur te zien. Het monumentale Mechanisches Ballett van avant-gardist Heinz Mack uit 1963, dat oorspronkelijk alleen als maquette bestond, is er voor het eerst in levensgrote uitvoering te zien. Dansende spiegels tonen je spiegelbeeld alle hoeken van de kamer.
Lees verder onder de foto
Een heel pak grote installaties komen aan bod. Zoals Chromosaturation van Carlos Cruz-Diez, een kunstmatige omgeving bestaande uit drie kleurkamers die je onderdompelen in een volledig monochroom lichtbad. De Venezolaan is vandaag misschien wel 95, maar zijn werk, dat dateert uit de jaren 60, lijkt van gisteren. Het doet denken aan de rustgevende installaties van James Turell. Alleen brengt Cruz-Diez niet per se rust. Hij verstoort de manier waarop het licht door het menselijk oog wordt verwerkt. Soms speelt hij met schaduwen, doet hij ze verdwijnen en geeft hij je het gevoel dat je in een onwerkelijke wereld bent terecht gekomen.
De oneindige spiegeling van de ruimte van de Zwitser Christian Megert doet je even op je benen wankelen
Net zo bevreemdend is de spiegelruimte in het onderdeel Ruimte van de Zwitserse kunstenaar Christian Megert, ooit te zien op Documenta 4 in 1968. De oneindige spiegeling van de ruimte doet je even op je benen wankelen. Even verderop word je volledig opgezogen door de installatie Pénétrable de Lyon van de Latijns-Amerikaanse kunstenaar Jesús Rafael Soto. Het speelse werk bestaat uit een dicht gordijn van duizenden plastic draadjes waarvan de vorm voortdurend verandert door menselijk contact en waarin je als bezoeker volledig kan verdwijnen.
Met Actie <> Reactie brengt de Kunsthal hun zoveelste laagdrempelige expo opgebouwd met hoogwaardige kunst. De expo is gemaakt vanuit het oogpunt van een ervaren rot in het vak, met bakken referenties naar de kunstgeschiedenis, en dat merk je na elke hoek die je weer omslaat. Het is leerrijk, maar tegelijk enorm amusant. Een mens moet serieus zijn best doen om dit niet leuk te vinden.
Tot 20/1 in Kunsthal Rotterdam. kunsthal.nl