Volgens de verkiezingsdienst van het ANP is de uitslag van 7.993 raadszetels bekend. Het wachten is alleen nog op de uitslag van Amsterdam en Utrecht.
De hoofdstad heeft donderdagochtend laten weten pas vrijdag met definitieve cijfers te komen. Voor het landelijke beeld zal dit echter geen veranderingen meer opleveren.
Lokale partijen
Ongeveer een derde van alle stemmen ging naar een lokale partij (32,8 procent). Dat is een toename vergeleken met vier jaar geleden toen in dezelfde gemeenten ruim een kwart van de stemmen naar de lokalen ging (27,6 procent).
CDA lijkt van de landelijke partijen net als in 2014 de grootste partij te worden. De christendemocraten staan op een zetelpercentage van 13,5 procent van alle raadszetels, de liberalen blijven vooralsnog steken op 13,3 procent. Voor het CDA is dat wel een nipt verlies ten opzichte van 2014, voor de VVD juist een lichte winst.
De PvdA verliest wederom. In 2014 was het verlies al zwaar met een raadszetelpercentage van 9,9 procent en zwaar verlies in de grote steden, in 2018 zakt dit percentage verder naar 7,4 procent.
De opkomst lijkt met 55 procent hoger uit te vallen dan in 2014. Toen kwam 54 procent opdagen. Overigens valt dat percentage in het niet bij de landelijke verkiezingen. Daar kwam vorig jaar 81,6 procent opdagen.
GroenLinks
Groot feest was het woensdagavond bij GroenLinks. De partij van Jesse Klaver won in grote delen van het land en wordt in een aantal grote steden de grootste, zoals in Amsterdam en Utrecht. In Utrecht stijgt de partij van negen naar twaalf zetels en in Amsterdam van zes naar tien.
De afgelopen vier jaar was D66 in beide steden de grootste. In Utrecht is het verschil twee zetels, de democraten eindigen met tien zetels op de tweede plaats. In Amsterdam valt D66 vooralsnog terug van veertien naar acht zetels, maar blijft daarmee wel de één na grootste partij in de hoofdstad.
Uitslagen (99,7 procent geteld)
- Lokale partijen 32,8% (+5,2%-punt)
- CDA 13,5% (-0,6%-punt)
- VVD 13,3% (+1,4%-punt)
- D66 8,9% (-2%-punt)
- GroenLinks 8,4% (+3,4-punt)
- PvdA 7,4% (-2,4%-punt)
- SP 4,4% (-1,7%-punt)
Historische avond
GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak dan ook van een "historische avond", net zoals hij dat een jaar geleden deed in de Amsterdamse Melkweg toen de partij zetels won bij de Tweede Kamerverkiezingen. Klaver hield nog een slag om de arm. "Niet alle stemmen geteld, maar oh wat kan dit een mooie avond worden."
Ook D66-leider Alexander Pechtold reageerde op de eerste uitslagen. "Ja, we hebben wat ingeleverd. We hadden goud, maar we hebben nu in veel steden zilver", aldus Pechtold.
In het totaalbeeld leveren D66, SP en de PvdA zoals het er nu uitziet zetels in. De PVV en Denk doen in een aantal gemeenten voor het eerst mee en krijgen er zo lokale zetels bij.
Fantastisch!
VVD-leider Mark Rutte was woensdagavond door de winst ten opzichte van 2014 erg tevreden. "Het ziet er echt mooi uit. Fantastisch! Werkelijk een schitterende uitslag lijkt zich vanavond af te tekenen", zei partijleider Mark Rutte.
Volgens de leider van de christendemocraten, Sybrand Buma, handhaaft zijn partij zich nu als één van de weinige landelijke partijen in een politieke wereld die steeds meer versplintert.
Buma wees op de grote verantwoordelijkheid die dat voor het CDA betekent. "Het CDA zal bereid zijn die verantwoordelijkheid te nemen waar dat kan'', aldus Buma in een eerste reactie.
Forum voor Democratie
In Amsterdam is het verder opvallend dat nieuwkomer Forum voor Democratie zetels gaat halen, met vermoedelijk drie zetels komt de partij in de raad. Het is ook de enige stad waarin de partij meedoet.
"Dit is een prachtig resultaat. Er is nog geen stem geteld, dus we moeten nog zien waar het op eindigt. Maar als we twee zetels krijgen, dan zijn we daar ontzettend blij mee", zei partijleider Thierry Baudet vroeg op de verkiezingsavond. Ook Bij1 van Sylvana Simons lijkt een zetel in Amsterdam te gaan halen.
In Rotterdam wordt Leefbaar Rotterdam opnieuw de grootste partij (elf van de 45 zetels), zo blijkt nadat alle stemmen zijn geteld. De partij levert wel drie zetels in. In Den Haag gaat een lokale partij er met de winst vandoor. Groep de Mos krijgt negen zetels.
Winst Denk
De partij Denk komt in dertien gemeenteraden. Het grootste succes boekte de partij in Schiedam: daar werd Denk bij deze eerste deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen de tweede partij, na de VVD.
In grote steden als Rotterdam en Amsterdam (beide drie zetels, hoewel de definitieve uitslag in laatstgenoemde stad nog niet binnen is) en Utrecht (twee zetels, ook een voorlopige uitslag), komt de partij, die zich vooral op kiezers met een migrantenachtergrond richt, voor het eerst in de gemeenteraad.
De Partij voor de Dieren wist eveneens winst te behalen. De partij behaalde een totaal van 29 raadszetels, in 2014 waren dat er nog slechts tien.
Kleine winst en verlies PVV
De PVV van Geert Wilders haalt in alle gemeenten waar de partij meedeed zetels, maar de winst bleef beperkt. In Utrecht haalde de PVV slechts één zetel. De partij zakte in Almere van negen naar zeven zetels en in Den Haag van zeven naar twee. De PVV verliest daar uitgerekend van Richard de Mos een oud-PVV-Kamerlid.
Daar staat tegenover dat de PVV in Nissewaard (Spijkenisse en omstreken) vanuit het niets vijf zetels pakte. In Rucphen kreeg de partij naar verhouding de meeste stemmen: 20,3 procent. Dat leverde vier zetels op. Datzelfde aantal behaalde de partij in Terneuzen en in Wilders' geboortestad Venlo.
Wilders gaf toe dat de uitslag in Rotterdam is tegengevallen. "Maar ons belangrijkste doel, een forse uitbreiding van het aantal zetels en het PVV-geluid nu in dertig gemeenten te laten horen, dat is gelukt."
Verlies PvdA
De PvdA blijft de verkiezingsteleurstellingen aan elkaar rijgen. Vier jaar geleden waren de uitslagen al in veel gemeenten teleurstellend, nu lijken de sociaaldemocraten af te stevenen op verlies in Amsterdam (van tien naar vijf), Rotterdam (van acht naar vijf) Den Haag (van zes naar drie) en Utrecht (van acht naar vijf).
Vier jaar geleden was Eindhoven nog de enige stad waar de PvdA als grootste uit de bus kwam, maar dat is na deze verkiezingen ook voorbij. De VVD kreeg nu de meeste stemmen.
PvdA-leider Lodewijk Asscher erkende dat de verliezen fors waren, maar bekeek het ook van de zonnige kant. Volgens hem zijn er in veel gemeenten meer mensen die op de sociaaldemocraten hebben gestemd dan bij de dramatische landelijke verkiezingen vorig jaar.
'Oeps'
De SP wist op links niet te profiteren van het verlies van de PvdA en kende eveneens een teleurstellende uitslag met minder raadszetels dan vier jaar geleden.
De socialisten eindigen als zesde landelijke partij. In grote steden waar de SP bestuurde zoals Amsterdam (van zes naar vier) en Utrecht (van vier naar twee), leverden de socialisten zetels in. Ook in Den Haag en Rotterdam wist de partij niet te winnen.
Partijleider Lilian Marijnissen had dan ook een gemengd gevoel na de eerste uitslagen. "Toen ik uitkomsten van die polls zag, dacht ik wel even: oeps!", zei Marijnissen. Het waren voor haar de eerste verkiezingen als partijleider.