Wederopbouw is in Raqqa ver weg
Stockholm-Bagdad
De bevrijding dinsdag van de Syrische stad aan de Eufraat, drie jaar lang de hoofdstad van de Islamitische Staat (ISIS), ‘lucht de inwoners enorm op’, zegt Metin Rhawi, buitenlandchef van de European Syriac Union, een alliantie van Syrisch-Assyrische politieke groepen. ‘Ze willen zo snel mogelijk terug naar het normale leven en beginnen met de wederopbouw – fysiek, maar ook politiek. Lokale leiders vroegen de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) de laatste ISIS-strijders met hun families ongehinderd te laten gaan, omdat ze niet wilden dat de stad nog verder door bittere gevechten geruïneerd zou worden.’
De val van de ISIS-hoofdstad markeert een nieuw begin, al is ISIS nog niet uit Qamisli en Deir ez-Zor verdreven. ‘Het meest positief is de mindset, de blikrichting van de bevolking’, meent Rhawi. ‘Dat zag ik vorige maand al, toen ik in Raqqa was. De verschillende bevolkingsgroepen – Koerden, Arabieren, christenen – accepteren elkaar. De hoop op democratie en economisch herstel zit diepgeworteld. Europa moet hen daarbij helpen.’
Voor kerken en christelijke organisaties in Noord-Syrië is de situatie ‘verwarrend’, leidt Rhawi af uit intensieve gesprekken de laatste dagen. ‘Zij durven hun nieuwe leven nog niet te omhelzen, omdat ze vrezen dat de Syrische president Bashar Assad op enig moment het gezag in het gebied weer overneemt. Hij betaalt nog steeds salarissen van leraren en ambtenaren. De president heeft de touwtjes nog in handen, hoewel hij de situatie niet onder controle heeft.’
De christenen zitten klem tussen de barbaarse mentaliteit van Daesh (ISIS) en het autoritaire gedrag van Assad, denkt Rhawi. ‘Hun voorkeur gaat uit naar Assad die bescherming gaf, al groeit de aversie tegen de eis dat een president per se moslim moet zijn. Het leven in Syrië wordt nooit meer als vroeger. Misschien ontstaat een federatie, wordt het Koerdische noorden autonoom of valt Syrië uiteen. Niemand die het weet. Na de val van Raqqa moet Assad in ieder geval gaan praten met de plaatselijke bevolking.’
verraders
Somberder is Rhawi over Koerdistan, waar het Iraakse leger met de door Iran gesteunde militie Hashd al-Shaabi de Koerdische strijders (peshmergas) verrassend snel uit Kirkuk verdreven heeft. ‘De Koerden moeten de dialoog aangaan met Syrië, Turkije en Iran. Want je kunt niet drie landen [met een Koerdische minderheid] uiteenscheuren om een vierde te bouwen. Er heeft nooit een Koerdistan bestaan. Met zijn referendum heeft Massoud Barzani veel Koerden “gedwongen” te kiezen, want wegblijvers werden als verraders beschouwd. Maar Barzani bezit de Koerden niet, ze zijn onderling sterk verdeeld.’
De val van oliestad Kirkuk betekent dat het referendum over Koerdische onafhankelijkheid ‘verleden tijd is’, liet de Iraakse premier Haider al-Abadi weten. Hij riep de Koerdische leiders op tot overleg. Afscheiding is onbespreekbaar, het overleg moet ‘onder de grondwet’ plaatsvinden, aldus de premier. Dinsdag namen Iraakse troepen alle olievelden rond Kirkuk in. Koerdische vlaggen en standbeelden zijn uit het straatbeeld verdwenen. Ook de stad Sinjar is ingenomen.
Het conflict tussen de Koerden en Bagdad plaatst de Verenigde Staten voor een dilemma. De Amerikanen steunden beide kampen in de strijd tegen ISIS, maar president Donald Trump liet weten nu geen partij te kiezen. Waarnemers menen dat Syrië en Irak terug willen naar de situatie voor ISIS de macht greep. ‘De strijd om betwist gebied in Rojava (Koerdisch Syrië) en Iraaks Koerdistan gaat weldra beginnen’, voorspelt AP-correspondent Philip Issa. ‘De chaos op het Syrische slagveld, de spanningen tussen Koerden en Arabieren, de aanwezigheid van sjiitische milities en soennitische regeringstroepen in Irak lijken te leiden tot nog meer geweld.’ <
